No. 4 AN TIH CHHAN, A NIHNA CHHAN.

Image
No. 4 AN TIH CHHAN, A NIHNA CHHAN. (Disclaimer: He post hi kan hriatna tizau atan, educational purpose atana post a ni e) - ZO Tungchaw Facebook Page ( https://www.facebook.com/ZOTungchaw2RH ) A number an pek dân (numbering system) hi, dân phal loh damdawi sumdawnna aṭanga lo chhuak nia sawi a ni. Heroin hi an siam dân aṭangin, a fir (purity) dân leh an nihphung aṭangin hetiang hian number hmanga ṭhen sawm ṭhin a ni. No. 1 chu ‘Ka-ni’ (opium) kan tih hi a ni a. Poppy pangpar aṭanga an hnai chhuah, la thlitfim miah loh te hi an ni. No. 2 chu Ka-ni kan tih aṭanga an thlitfim deuh hret ho hi a ni a. Nachhawkna lar em em, ruihtheih, addict theih Morphine leh a tlukpui ang chi vel hi an ni. No. 3 chu No. 2 aṭanga an thlitfim leh hret, a rawng pawh a buang deuh a ni a. Heng hi zuk atan an hman ber ṭhin avangin 'smoking heroin' tia sawi a ni ṭhin. Brown sugar tia kan hriat ṭhin te pawh hi a ni mai awm e. No. 4 chu no. 1 aṭanga no. 3 thlitfimna rawn paltlang vek tawh. Fir lutuk tak m...

INDOPUI (WW 1 & 2) LAIA SIPAITE DAMDAWI HMAN ṬHIN, A CHHAN LEH A NGHAWNG:


INDOPUI (WW 1 & 2) LAIA SIPAITE DAMDAWI HMAN ṬHIN, A CHHAN LEH A NGHAWNG:

(He thuziak hi kum 2021 lama ka ziah tawh a ni a, update nan tlem kan ziah belh leh a ni. Mihring hian mihring chauh hmelma kan nei thei lo. A awlsam zawnga sawi chuan, “Keimahni min tichhe theitu apiang hi kan hmelma,” a ni mai. Kan hmelma te hneh tur chuan kan hmelma te nihna leh an chungchang hi chiang taka kan hriat a ngai ve ṭhin)

- ZO Tungchaw Facebook Page
https://www.facebook.com/ZOTungchaw2RH

Kan thuziak hi a sei khawp mai, a chhiar peih tan a ni mai e.

Mihring taksa hi ropui taka Pathian siam leh duan nimahse, hah thei lo leh chau thei lo turin a duang tel miau si lo. Robot anga engtik lai pawh a harhvang leh che reng thei a ni miau si lo. Mihringte ngaihtuahna leh rilru hi thil rapthlak tawng thei tura duan nia a lan rualin, thil rapthlak tak tak tawng reng thei tura siam erawh a nih loh hmel. A chhan pawh thil rapthlak tak tak tawng hnemte hian a hnu lamah rilru lama harsatna leh buainate an nei chawk fo mai. An thil lo tawn tawh rapthlak tak tak te chu mumang lamah an hmu loh pawn, harhfima an awm laiten an ngaituahna a hruai ding a, chuvang chuan American war veteran zingah mahni nunna lak phah pawh an tam reng a ni.

Thisen chhuak nasate hi mi tam tak chuan kan hmu hlei thei lo, hliampui rapthlak thisen chhuak nasa te hian lu a tihhai theih mai bakah, luak chhuak nghulh ten min siam thei reng a ni. Indopui lai khan sipai tam tak chu mi an kahhlum hnu lawkah te an luak zui ṭeuh ṭhin. Mihring hu khan a ur let a ni ber ang chu? Indopui 2-naah khan thisen chhuah hrim hrim chu Japan sipai hovin an ngam berin a rinawm (chem hriama insah leh nghawng fik ang chi).

Scar of Nanking an tih phah hialna turin; Nanking khawpui a hun laia China khawpui an run ṭum khan Japan ho kha an che rawngra kher asin. Chinese an man tam tak kha, a’n ṭhut tlartir te te a, an sipai lalten an KATANA-in an nghawng an inchhawk siak ṭhin. A chhawk tam thei ber kha an champion a ni mai.

Chutianga thil rapthlak tak tak te chu intih-hlauhawm nan leh rumra nan tih a ngai ṭhin a. Indona hmun a nih rualin, thil rapthlak tak tak tih reng erawh mihring rilru fim hian tlin loh chin a nei ve chiang mai.

German Nazi sipaiho khan Indopui 2-na tir lama an Juda man khawmte chu, lei laih khuar kotlangah din tlartirin an kaphlum ṭhin a. Mahse, a hnu lam zelah chutianga ṭum khata mi tam tak nunna, anmahni hmu reng chunga han laksak chu an sipaite pawn rapthlak an tiin, a harsa an tih thute an hre ve zel a. An rilru lam thlengin nghawng ṭha lo leh mangchhia an neih phah zui nasa hle. A hnu lamah chuan Gas Chamber-ah a huhoa ur hlum chu an kalpui tam ta zawk a ni.

Kan thupui lamah lut ang, indopui laiin sipaite hian damdawi chi hrang hrang chu chhan hrang hrang avangin an an lo hmang tawh ṭhin a.

1. A hmasa berah chuan an tho thang tihṭhat reng nan, chau leh zawi nguaia an awm loh nan a ni. Chu chuan ral ram leh ral ṭitna hmunah pawh fimkhur turin a siam theih mai bakah, phurna a siamsak ṭhin a ni.

2. A pahnihnaah chuan an taksa na leh hliam atan an hmang ṭhin a. Morphin leh Opioids an tih te chu hemi atana an hman ber a niin, rei tak indona muala an khawsak theih nan mai bakah, an hliam na lutuk te chhawk nan an hmang ṭhin.

3. Morphine hi an hmang tamin, ruh tan bun ngai a awm leh a ṭul huna na chhawk nan leh na an hriat loh nana hman ṭhin a ni.

4. Inkawm khawm nan an rui ṭhin bawk a. Indona muala hun tam tak ralṭi leh hlauhna nena hun hman reng hian, sipaite rilruah nasa takin rilru hrehawmna leh natna a siam ve ṭhin a. Chung chhawkna atan chuan an hmang bawk ṭhin.

5. Zu leh damdawi hi indona muala rei tak an khawsak chhunga ninawm leh hneawm lutuk tur aṭanga an bikbo vena atan an hmang ṭhin bawk.

6. Sipai tam tak chuan stress leh pressure te an tuar zo lo fo a. Chung thil chu mathei lovin indona mualah chuan a awm fo si. Chung thil an neih loh nan chuan damdawiin an inchhawk ve ṭhin.

American Civil War kha dam nan ni loa damdawi hman sualna; ruih hrim hrim nana an hmanna hmasa ber nia sawi a ni a. Kha indonaah khan Morphin an hmang nasa hle a, nachhawk nan, na hriat loh nan leh an kawṭhalo enkawl nan te an hmang a. Mahse, indopui a lo zawh meuh kha chuan sipai ‘Nuai li’ vel chuan morphin chu an lo ngai (addict) der mai.

Indopui 1-na kha ‘Tobacco War’ tia sawi a ni ṭhin bawk a. Sipaite kha an sawrkar khan meizial semin, meizuk chuan hahdamna lamah a pui thei niin an hria a. Indopui hmaa American 0.5 % chauh mei zu ṭhin kha, indopui an zawh meuh chuan maktaduai 14 chuang vel nitin meizu ang an ni ta.

Amphetamines drugs chu indopui 2-naa damdawi hman nasat ber a ni a. A hmangtu an tam ber hun pawh kum 1939 leh 1945 inkar khan a ni. German sipai, Nazi-ho chuan Amphetamines, Crystal meth chi khat ‘Pervitin’ an tih chu kum 1937 khan siam chhuakin, a siamchhuaktu nihna (patent) pawh an hauh zui bawk a. He damdawi hi sipaite lei theih turin tam tak zawrh chhuah a niin, an rin dan chuan he damdawi hian mahni inrintawkna a siamsak theiin, kulcho lo turin chakna a siamsak theih baka, nguaina lak ata a siam tharin, phur takin a awmtir thei niin an hria.

Nazi sipai mai bakah an thurualpui Japan sipaite pawn, he damdawi hi an hmang ve nasa khawp mai. Tin, cocaine, ṭhelret anga ṭhial mai theih chite pawh harhvang taka an awm theih nan an ei nasa. Mahse, a rah chhuah erawh, an taksa chu chauhna lakah veng thei mahse, an rilru leh ngaihtuahna lam erawhin a tuar thung a. Thluak chawmawlh leh at phutna an neih phah nasa thung.

Vietnam war-a damdawi an hman tlanglawn nasat ber chu ‘speed’ an ti mai a. Sawrkar khan mum maktaduai 200 chuang dextroamphetamine an tih chu kum 1966 aṭanga 1969 inkar khan a theh chhuak a. Indopui 2-naa Benzedrine damdawi an hman ṭhin aiin a chak zawk a. Chaw ang main an sem a, a ei zat tur bituk pawh siam a ni chuang lo.

Speed mai bakah hian kha indonaah khan Ṭip (Marijuana), No.4 (heroin) leh Kani (opium) hmang pawh an tam hle a. Zaa 50 velin ṭip an zu hluah hluah a, zaa 30 in Kani leh no.4 an rui chhe hlawm ṭhin.

INDOPUI ZAWH LAMA A NGHAWNG A NA EM!

A hma lama kan tarlan hote khi indo chhung reilote atan chuan ṭha viauin a lang a. Mahse, khuareiah erawh pawi tak a ni. A hunlai khan medical science lamah te thiamna tunlai angin a la sang tawk lo bawk a. A hnu lam ngaihtuahna a tam lem lo bawk a ni ang. Khuareiah chuan taksa leh rilru lamah harsatna tam tak, a hun laia an chhut thlen phak loh a thlen ta a ni.

1. TAKSA LAMA A NGHAWNG DAN

Indona hmuna hun eng emaw chen damdawi an lo hman ṭhin avangin, Indopui a’n zawh meuh kha chuan sipai zingah damdawi ngai (drug addict) an awm phah ṭeuh mai.

Mi tiphur thei methamphetamine damdawi hman nasat avangin lung leh taksa organ dangte a chhiat phah a. Lungphu rang te, thisen sang te, lungphu chawla thihna te a thlen phah nasa.

Damdawi hman nasat avangin chaw an ei ṭha thei lo a, chu chuan rihnate a titla hniamin taksa in a mamawh ang chaw ṭha te a hmuh theih loh phah a ni.

Morphin hman nasat avangin mi ṭawp deuh an nih phah a, natna/hri kai pawh an awlsam phah ta bawk.

2. RILRU LEH THINLUNG LAMA A NGHAWNG DAN

Damdawi hman nasat avangin atna chi khat, ropui ber anga inngaihna (Paranoia) and thil tak tak ni lo a tak anga ngaihna (Psychosis), thil hmuh sual (hallucinations), tharum thawh chakna (aggressive behavior), rilru lam ngheh lohna, ngaihtuahna hman ṭhat theih lohna nasa tak (severe mental instability) an neih phah nasa hle.

Depression leh Anxiety an neih phah nasa hle bawk.

Hun a lo rei chuan, an damdawi hman nasat chuan an thil tawn avanga chian loh na a ni ber ang chu (Post-Traumatic Stress Disorder) an neih phah ṭhin bawk.

Mut ṭhat theih lohna te, mangchhiate pawh an neih phah nasa hle.

3. VANTLANGA A NGHAWNG TE

Damdawi leh zu an hmana an in nasat avangin, indopui zawh khan war veteran zingah morphin addict leh zu ngawlvei an tam hle.

Ngawlveina leh thluak hriselna lama inenkawl zuina a awm loh avangin, chhungkua a nghawng a. Inṭhenna leh chhungkaw keh chhiatna a thlen nasa hle.

War vetran te kha dan phal loh damdawi tawlh rutu an nih phah nasa bawk.

VAWIIN DINHMUN:

Zu leh damdawi hi hripui ang maia, sipaite zinga leng ṭhin leh an harsatna siamtu a ni a. Civil mi aiin sipai hoin zu an in nasa zawk a, sipai ṭang mek zinga a chanve dawnte hian zu an in tih chu kum 2008-a an zirchianna aṭanga an hmuhchhuah a ni a. Sawrkar khap damdawi aiin Doctor chawh ang chi, damdawi ngawlveina a pung tual tual a. Research aṭanga a lan dan chuan damdawi khap loh chi ho OxyContin leh Vicodin hmang sualtu an tam hle a. Tin, Red Bull, energy drinks leh Dexedrine pills an tih te chu hmang sual an tam hle bawk.

ISIS ho bawrawna chhante pawh damdawi hnathawhah tam tak chuan an puh a. Burma buainaa an sipaite damdawi eitir lai thlalak viral te kha, thlalak hlui nimahse damdawi hi a hma pawn an lo hmang ṭhin em tih te, vawiin thlenga Meth tawlhrukna la tamziate hian ngaihtuah chu a tithui khawp mai!

TLAWNGKAWMNA

Indonaah damdawi hi tha tho nan leh na inchhawk nanten hman lo ni ṭhin tawh mahse hun rei hnuah chuan sipai tam tak mi ang loa siamtu leh tichhe vektu a ni thung. An tawnhriat aṭangin damdawi hlauhawmna leh hman sual hlauhawmzia te inzirtitrna an kalpui nasa tawh thung a, tunlai khawvelah phei chuan dan khauh tak pawh an zam hnan ta hial a ni.

*Posted in ZO Tungchaw Facebook Page*
ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

LALAWITHANGPA CHANCHIN LEH A HLA TE (1885-1965) - Rohmingthanga Ralte

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw