KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

KHAW KHAWM HLA - KAN HUN TAWNG ZINGAH KHAWKHAWM A PAWI BER MAI – SUAKLIANA (1901-1979) ZIR ZAUNA

 



KHAW KHAWM HLA 

KAN HUN TAWNG ZINGAH KHAWKHAWM A PAWI BER MAI – SUAKLIANA (1901-1979) ZIR ZAUNA 

-Rohmingthanga Ralte

Assistant Professor

Dept of Mizo, GANC

 

“Kan hun tawng zingah khawkhawm a pawi ber mai” tih hla phuahtu Suakliana hi mitdel hla phuah thiam anga hriat lar a ni. Kum 1901-ah piangin, kum 1979-ah a thi. Mitdel hla phuah thiam anga hriat lar nimahse; “Mitdel khaw hmu miah lo tak tak chu a ni lo naa, mit ha lo leh khaw hmuh fiah lo a ni a, a mit vei lam phei chuan khaw eng a hmu thei lo a ni” (Thanmawia 105).

 

Mizoram buai kha kum 1966, March ni 1-ah a inana. Zalênna sualtute kha mipuiin an an tlat avângin vai sipaiho chuan an duh dan angin chet an la thei lo fo. Tichuan, an chet vel awlsam nân leh zalênna sualtute zalên taka an tala, an chet vel theih loh nân Khawkhawm, a sap awng chuan, Protected and Progressive Village (PPV) an tih chu an kalpui ta a. Chu chuan mipuiah hrehawmna leh harsatna tam tak a siam phah ta a ni.

 

“Khaw sawikhawm hi, ‘Chhawng thum emaw, a thawh thum emawa zawh tura ruahman a ni a.’ A hmasa berin kum 1967 January aanga kum 1968 November a huam thleng a, a um hnihna 1968 December-ah anin 1970 November thleng a awh” (Zamawia 518).

 

Suaklianate khua, Lianpui pawh chu Vanzau-ah khawm a ni a. An khua chu a thawh khatnaah chuan khawm ve a ni tih a lang. “He hla lungchhia hi Lianpui aanga Vanzau khuaa J.Vanzika nu, Chawnghuami’n a ngen angin, kum 1968, September ni 24-a a phuah a ni” (Lalawmpuia 54).

 

Khua an khawm dan phung chu, “Chumi plan tihpuitlin nân chuan, Vairengte – Aijal – Zobawk - Lunglei thlengin lamlian dungah grouping centre tur an ruat a. Chung centre tur an ruat aanga, Km. ruk (6)-a hla china khuate chu, lut vek turin an ruahman a. Kum 1966 September thla aang chuan centre turah, sipai camp turte sain, a lut tur khuaa in awm zatte, mihring zatte chhut chhuakin, in sakna tur bungraw ul turte an chhek nghal a. Ei tur dahna kudam (godown)-te an sa nghal bawk a, hetiang khua an sawi khawmte hi compulsory grouping an ti a. 

Khua chu ngun taka hung hnan tlatin, luh leh chhuahna gate-ah mi lut leh chhuakte reng reng lo check tu tur sipai an duty reng a. Hetianga an hung khuate chu, kum khat a thlawnin an chawm ang a, an khuahkhirh tlat dawn a ni. Chuti taka an khuahkhirh centre te chu Protected and Progressive Village (PPV) an vuah” (Zamawia 141, Lalawmpuia 241).

 

A chunga kan hmuh ang khi, India sawrkar leh sipai hotute tum dan nimahse; a nih loh dan chu Suakliana hla aang hian chiang takin kan hmu thei thung si. A chang khatnaah chuan peh hel kual dim dem lo in:

 

 Kan hun tawng zingah khawkhawm a pawi ber mai,

 Zoram hmun tin vângkhua puan ang a chul;

 Tlang tin a kal khawm nunau mipuiten,

 Chhunrawl a vang, riakmaw va ing kan vai e.

 

Tiin, khaw khawm avâng chuan, nunna atan leh dam khawchhuahna atana pawimawh em em, ei leh barah nasa takin harsatna an tawk nghal tih alang a. India sawrkar leh sipai lal hote tum dan nen chuan a inpersanzia pawh a lang chiang hle. Mahni khua han rauhsan ringawt pawh thil hrehawm tawp khawk a ni ang, an haklai nen chauha mi tam zawk chu khalkhawm an la nizui a. An nun leh khawsak dan ngaihtuahin, Suaklianan a hun tawn zinga thil pawi ber nia a chhal hi, a awm hle a ni.

 

Rambuai chhoh an tirh hian Mizote, a tam zawk chu Kristian an ni tawh ngei ang a. Chuvâng chuan, ringtu tam zawkte chuan he leia hrehawm reng renga nun hman ai chuan thiha, Tlantu hnen lama thlamuang taka chawlha, lungduh hmangaih kal ta te nen hlim taka intawhkhawm chu an duh fur dawn tih a hla thunawnah kan hmu bawk a. Krista zirtirna leh rin dan bak chu an tan inhnemna a awm lo tih a lang chiang hle.

 

Kan chatuan Pa vângkhua ka ngai zual thin,
Lungduh lenrual an kimna khawpui thar nuam;
Min hmangaihtu Lal nunnema tuallenna
.

 

Chang hnihnaah chuan, an rauhsan khua chu thei reh takin a reh tlawk tlawk mai dawn a. Zum leh hriam kara leng an ni miau mai si a. Duh hun hunah an rauhsan khua te chu va tlawh ngawt a theih dawn loh chiang si. Pathian faka an zaina hmun biak in leh an khawtlang, tun hmaa hlim taka an lo awm vena hin chu a reh ngawih ngawih ta mai si. Rauhsan khua chu, huro leh Vazar te lenna ram dai, an inah a lo chang zo ta a ni.

 

Chhung kim te a aw lenrual lungduhte nen,
Zai kan vawrna Vanlal run leh khawtlang a dai;
Thuva awmhar chun tawng loten an nghak e,
Zarva lenna ram dai aw an chang zo ta.

 

Kum 1947-a India-in zalênna a hmuh a, British awpna hnuai aang a chhuah tak avângin, Mizoram pawh India ram bung khat a lo ni ta. Chuvâng chuan Sap missionary leh India khua leh tui ni lote chuan min hawn san a lo ngai ta a. Chu chu Suakliana khan hriain a hla chang thumnaah a ti lang a. 


Mizote hi sapho vânga Kristian kan niin, khawvel ha leh changkang zawkte kan hmuh theih phah a. Min chawikangtu an niin, an hun lai phei chuan engkim ti thei deuh thawa ngaih an ni.  Sap hoin, min kian sanin, an ram lamah min hawsan tawh si, kan ram lah chu a buai mup mup mai si. Min anpui theitu ber te beisei tur an awm tak lohah chuan, kan ram riangvai taka tlua, boral mai tur tung ding leh tur chuan, chung Pathian bak hmachhuan tur kan nei lo tih a hla chang thumnaah chuan a rawn tar lang leh a.

 

Ka dawn sei ngam lo kan ram lungngaihna hi,
Sappui lungfing mingo valin hnutiang min chhawn;
Kan ram riangvai boral tur tungding turin,
Rairah chhantu chung Pathian ka ngai vawng vawng.

A hla chang tawp berah chuan kan ram a buai tak nuai avâng chuan, tun hmalama thil thleng ngai lo, suahsualna kan hriat ngai loh te kan hre thar a. Vai sipai ten kemahni inkarah hem thlakin, keimahni leh keimahni chu inhuat tir nasa takin an lo tum ve mek bawk nen. ‘Kawktu’ te hial an lo chhuah phaha a. Tin, ngaihzawng lo inchuh hin avângte, lo inhaw ru sa em em henkhat ten rambuai chu rem changah lain, phuba lak nân te an lo hmang bawk nen. Engkim chu a buai nuai a ni mai a. Mi an retheia, thil ha leh thu ha in a daih seng lo a. Sualna chuan par a chhuang ve mek a tih theih awm e. 


Hetiang te a nih avâng hian Suakliana’n “Kan sualna zawng zawng Lalpa min ngai dam la,” a tih hian a huapzau hle dawn a ni tih a lang a. Pathian laka pianthar lohna sual ringawt chu a hun laia kan ram dinhmun nena enin, an hun tawn lai mek boruak nen chuan a dikhlel deuh awm e. Tichuan, ngaidam theitu hnenah ngaihdam dil a, a hnen kan thlen hma chuan a kutchaka hruaizel turin a ngen mawlh mawlh mai a ni.

 

Kan sualna zawng zawng Lalpa, min ngaidam la,
Zion parmawi Thlarau Thianghlim, min hruai zel la;
I chatuan ram hmun mawi nuam ka thlen hma chuan,
I kut chakin min chelh la, mal min sawm rawh.

 




Works Cited

 

Thanmawia, R.L. Zinkawng Rapthlak Zawhtute, Franco Press, Electric Veng, 1994.

 

Vanchiau Lalawmpuia C., Rambuai Literature. Gilzom Offset, A/54 Electric Veng, Aizawl, 2104.

 

Zamawia, R. Zofate Zinkawngah (Zalenna Mei a Mit tur a ni lo), Lengchhawn Press, Bethel House:Khatla, 2007.



 

KAN HUN TAWNG ZINGAH – SUAKLIANA

 

1.      Kan hun tawng zingah khawkhawm a pawi ber mai,

  Zoram hmun tin vângkhua puan ang a chul;

       Tlang tin a kal khawm nunau mipuiten,

         Chhunrawl a vang, riakmaw va ing kan vai e.

 

Kan chatuan Pa vângkhua ka ngai zual thin,
Lungduh lenrual an kimna khawpui thar nuam;
Min hmangaihtu Lal nunnema tuallenna.

 

2.      Chhung kim te a aw lenrual lungduhte nen,
Zai kan vawrna Vanlal run leh khawtlang a dai;
Thuva awmhar chun tawng loten an nghak e,
Zarva lenna ram dai aw an chang zo ta.

 

3.      Ka dawn sei ngam lo kan ram lungngaihna hi,
Sappui lungfing mingo valin hnutiang min chhawn;
Kan ram riangvai boral tur tungding turin,
Rairah chhantu chung Pathian ka ngai vawng vawng.

4.     Kan sualna zawng zawng Lalpa, min ngaidam la,
Zion parmawi Thlarau Thianghlim, min hruai zel la;
I chatuan ram hmun mawi nuam ka thlen hma chuan,
I kut chakin min chelh la, mal min sawm rawh.

 

 ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw