KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

π’π“πŽπ‚πŠ 𝐄𝐗𝐂𝐇𝐀𝐍𝐆𝐄 𝐀 π’π“πŽπ‚πŠ π“π‘π€πƒπˆππ† π‡πˆ π™πˆπ‘ 𝐀, π‹π”π‡π‚π‡πˆπ‹π‡ 𝐕𝐀 𝐓𝐇𝐀 π„πŒ! - π‘π¨π‘π¦π’π§π πš π‘πšπ₯𝐭𝐞





π’π“πŽπ‚πŠ 𝐄𝐗𝐂𝐇𝐀𝐍𝐆𝐄 𝐀 π’π“πŽπ‚πŠ π“π‘π€πƒπˆππ† π‡πˆ π™πˆπ‘ 𝐀, π‹π”π‡π‚π‡πˆπ‹π‡ 𝐕𝐀 𝐓𝐇𝐀 π„πŒ!
(Sawrkar phalna thlap, SEBI kaltlanga Chiahpuam leh Khehpuamna dik hi zirlai, αΉ­halaite chuan luhchilh a va αΉ­ha em)
- π‘π¨π‘π¦π’π§π πš π‘πšπ₯𝐭𝐞

Tun laia ka rilrua luahtu ber leh min kaptu ber chu! Kan ramah hian sawrkar hna avangin a har em em tih hi mi pangngai chin chuan kan hre vek ang. Chutih laiin, sawrkar hna hi security atana hna αΉ­ha leh duhawm ber erawh a la ni a. Mahse, mi zawng zawngin kan thawk thei dawn lo tih hre vek mah ila, αΉ­halai, zirlai ni mek tam zawkten lehkha kan zir chhan hi, sawrkar hna zawn leh thawh nan hian a tam zawk chu a la tih theih ngei ang. Hlawh neih nan, sum lakluh nan hna kan thawk αΉ­hin a, eng hna pawh kan thawh chhan chu sum a ni ti ila, a sual lo ang. Mihring kan pung ve zel a, inelna a sang zel bawk si a. Kan degree neih te hi, tam tak chuan kan rularaw neih mai mai mek a nih maw. B.A, M.A P.hd degree nei hna hmu lo hi kan tam a nia aw… 

Sum leh pai lama hriatna (financial literacy) zau zawk neih hi, Mizo te chauh ni lo, India ram pumpui ang pawha thlirin kan la hniam hle a. India ramah hian mihring Tluklehdingawn 1.36 kan awm a. Heng zingah hian, mi maktaduai 15-20 (3% vel, India mipui zat aαΉ­angin) vel chauhin Stock exchange kal tlanga stock trading ti αΉ­hin an awm. A dang zawng chuan he lam hi kan ngaihven lo hle a nih hi. 

China khi India aiin mihring tam mah se he lamah hian an hawiharh viau mai a. An population atangin 13% velin Stock market-ah ring an rawlh a. US ah phei chuan an ram mipui pumpui aαΉ­anga 55% velin Stock exchange an hman αΉ­angkai mek a ni.

 He lamah hian thiamna bik degree leh tawnhriat tam tak nei lo mah ila, mi nawlpui ten kan hriatthiam dan turin, Stock Exchange-a Stock trading chungchang leh kalhmang hi a tlangpui ngawr ngawr chauh insawifiah dawn teh ang. He lama thiamna leh tawnhriat ngah te thu hla hmuh tur a tam si lo a.  Hlawkna mi pakhat lekin a lo chhar pawn a lawmawm dawn si a. 

𝟏. π’π“πŽπ‚πŠ 𝐄𝐗𝐂𝐇𝐀𝐍𝐆𝐄/πŒπ€π‘πŠπ„π“ 𝐋𝐄𝐇 π“π‘π€πƒπˆππ† 𝐂𝐇𝐔 𝐄𝐍𝐆 𝐍𝐆𝐄 𝐍𝐈?

Stock exchange/market kal dan, a awlsam zawng bera sawi dawn chuan Company share/stock a tlawm laia leia, a to huna hralh leha hlep neih a ni.  Chu chu an hlawkna leh pawisa peipunna ber pawh a ni a. India ramah hian Stock exchange pahnih kan nei a National Stock Exchange (NSE) leh Bombay Stock Exchange (BSE) te an ni a. He mite pahnih kaltlang hian company hrang hrangin an share/stock kha an zuar αΉ­hin a. He exchange-a inzuar hi, India ramah Company 7400 chuang an awm mek. 

Chung company tam takte chu, he laia nitina a tel loa i awm theih loh siamtu te an ni a, an thil siam, a te ber aαΉ­anga a lian ber thlenga i lo lei αΉ­hin company te an ni.

 TATA ho siam iodine chi siam i lei a, mi hausa ten TATA siam Motor car leh lian an lo lei leh a. He laia, i nitin mamawh, bank, motor zuar leh sumdawng lian i hriat phak ho hian Stock exchange-ah an stock/share hi an zuar vek a tih theih a, lei turin a awm reng a nih chu. 

𝟐. π’π“πŽπ‚πŠ 𝐄𝐗𝐂𝐇𝐀𝐍𝐆𝐄-𝐀 π’π“πŽπ‚πŠ π“π‘π€πƒπˆππ† 𝐂𝐇𝐔𝐀𝐍 π„ππ†π“πˆπ 𝐍𝐆𝐄 𝐇𝐍𝐀 𝐀 𝐓𝐇𝐀𝐖𝐇 𝐀, 𝐀 π‡π‹π€π–πŠ 𝐃𝐀𝐍?

India rama Company 7400 chuang te share man hi a inang lo vek a, Company a zir zelin an share man hi a to in a tlawm a. Rs 10 man aαΉ­anga Rs 10,000 chuang man thlengin share pakhat hi lei tur a awm awm e. A hnathawh dan leh a lo hlawk theih dan chu. 

Entirnan: TATA Motors ho hian motor hrang hrang an siam chhuak a, tuialhthei vang zelte leh khawvel lum zel te thlir ranin, kum 5 hnu lamah chuan Electric Car rawn siam chhuah an tum a. Chumi atan chuan Project leh sum pawh lian tham tak dah an nei a. 

Tichuan, TATA Motora share pakhat man chu tunah hian Rs 200 chuang a ni ta a. Pakhat chauh lei hi chuan chuti teh luain a hlawk tham lem lo a. Rs 200 man hi share 1000 lei ta la, Nuai 2 man a ni ang a (200x1000=2,00,000).

 Tichuan, I thil lei chu a man a rawn sangin a rawn tla hniam fo αΉ­hin ang. A tlak hniam chang chuan Rs 200 man kha Rs 150 ah te a tla thei a. A man a rawn san hunah pawh Rs 200 man kha Rs 250 chuangah te a rawn chho thei a. Stock Market hi nitin, second tin hian a che reng αΉ­hin a. Minute khat lek chhungin Rs 150-a a tlakhniam theih ang chiahin, Rs 250-ah pawh a thlawk chho thei. A chang chuan a kara kar te, a thlaa thla te, a kuma kumte a ngai ve tho. He lai hi sawi lawk a theih loh avangin Stock market-a, profit and loss hi Risk a ni reng αΉ­hin a ni.

 Tichuan, kar 3 hnuah Rs 200-a i share lei kha, Rs 250 ah lo chhoin, i hralh ta a 
(250x1000= 2,50,000). A hmaa i leina kha han paih la, (250,000-200,000= 50,000) 
Tax leh neuh neuh an cut hnuah Rs 40,000 vel chu I hlep thei ta a nih chu. Hlep ringawtin thil a kal lo tih erawh hria ila, I hlep zat hi he mi hun chhungah hian i hloh ve thei tho. Mahse, sum lu hloh vek lohna, I thil lei man a tlakhniam belh zel dawn chuan STOP LOSS hmangin, hloh chungin I share lei chu i hralh mai ang.

πŸ‘. π„ππ†π“πˆπ 𝐍𝐆𝐄 π’π“πŽπ‚πŠ 𝐄𝐗𝐂𝐇𝐀𝐍𝐆𝐄-𝐀𝐇 𝐂𝐇𝐔𝐀𝐍 π’π“πŽπ‚πŠ π“π‘π€πƒπˆππ† 𝐈 π“πˆπ‡ 𝐀𝐍𝐆?

IT lamah kan changkan tak tak hma kha chuan, a chunga Stock exchange kan sawi pahnihah khian, mahni ngei kalin, va lei a ngai αΉ­hin a. Tunah chuan kan lo changkang ta deuh a. Mahni inlum aαΉ­angin kan lei thei ta vek a. Kan lei theih nan erawh, Bank-a, pawisa dah tura Account kan hawng ang hian, Broker kaltlangin Account hawn ve a ngai a. Account hawn man hi Rs 500 leh a chung lam te a ni αΉ­hin a. Chu chu DMAT Account an ti a. Zerodha, Upstock, Groww leh a dang dang account hawnna tur hi a awm nual. Chutah chuan pawisa kan dah lut ang a, tichuan share/stock chu in lum aαΉ­angin kan lei thei ta a ni. Stock Exchange te hi ThawhαΉ­an ni aαΉ­ang Zirtawp ni, zing dar 9:30-3:30 an inhawng αΉ­hin a, Inrinni leh Chawlhni an chawl ve αΉ­hin.

πŸ’. 𝐁𝐔𝐋 ṭ𝐀𝐍 𝐍𝐀𝐍 π’π”πŒ 𝐋𝐔 𝐄𝐍𝐆𝐙𝐀𝐓 𝐍𝐆𝐄 ππ†π€πˆ?

Sum leh pai enkawl hi thil awlsam a ni lem lo a. Hmanral a awl ai hian lakluh leh lam hi a har em em tih chu kan hre vek ang. 

Rs 1000 hi Rs 1500 tala kan peipun thiam loh chuan Rs 1,00,000 hi Rs 1,50,000 in kan peipung thei chuang lo ang. Chuvangin bul αΉ­an tur tan chuan Rs 2000,5000,10,000 pawh a tawk em em a ni. Kan sumlu 10% a kan peipun thiam chhoh phei chuan, tawnhriat kan ngah chhoh zel hunah, sumlu pawh a tihsan ve zel ngam dawn a ni. 

πŸ“. π‡π‘πˆπ€π“ 𝐓𝐔𝐑 ππ€π–πˆπŒπ€π–π‡ 𝐂𝐇𝐔:

A thu chuan tihian awlsam takin a sawi mai theih a. A tak taka luhchilha titur chuan arkhawthim dai ngawt chu hlohna hlang a ni thei tih hriat a αΉ­ha. Tin, sumdawnna pakhat tho a nih avangin hloh leh hlep hi a kal dun rial a, hlep tur ringawt emaw ti-a luh chilh chi a ni lo.

 He lama mi hlawhtling, ni khata vaibelchhe tel hlep thei te ang emaw intih ngawt hi a hlauhawm. Anni te pawh hian a bulαΉ­hut aαΉ­anga an zir mai bakah kum 20 chuang fe Stock market-ah inchiahin tawn hriat tam tak an lo nei tawh αΉ­hin. 

Duhamna hmachhuan a, he lama hriatna tel miah loa luhchilh chu channa hlang a ni thei. YES bank te pawh kha an lo tlachhe tawh a nih kha. Mahse, anni hi chu tawnhriat neih loh vang erawh a ni lo ang. 

Stock Exchange hi India sawrkar hriatpuina thlapa, dan dik taka sum peipunna (leh hlohna) a ni a. SEBI (The Security & Exchange Board of India) chu he lama thuneitu tawp niin, anni hriatpuina vekin Stock exchange/market hi a kal a ni. 

Stock trading hi vawilehkhata sum tam tak neih thutna emaw ti hi, Stock trader zingah pawh tam tak an awm a, mahse a ni mawlh si lo.

 Dan dik taka sum leh pai peipun dawn chuan hun rei tak hi a mamawh ve tho a ni tih hi hriatreng a αΉ­ha. Kum 2 khat chauh thil thlir kan la thiam a, hei hi, he lama kan inchiah dawn a nih chuan thlak a ngai. Kum 10-20 hma lam kan thlir thiam hunah phei chuan Stock exchange αΉ­hatna leh hlawkna hi sawi chhe phal an awm lo ang. 

Chutih rualin millionare, billionare te chuan, sum a tama tam mang tara share lei nan an hman thin avangin, tluklehdingkhat pawh hloh ni nei αΉ­hin mah se, an hausak em avangin an sum lu a buai pha ngai lo a. 

Keini ho hian, cheng 100 nei ila, cheng khat tibo la, pawi kan ti em em lo ang vel tur hi a ni. A chang chuan maktaduai sang chuang an hlep αΉ­um a thleng fo bawk a. Mahse, hei tak hi mi tam tak tan chuan hlepna hlang emaw an ti mai αΉ­hin a. A chhe lam hi an lo hmuh hmaih αΉ­hin avangin an dawng fo αΉ­hin. 

Tichuan, stock trading hmanga sumdawng tur leh thiam tak ni thei tur chuan hengte hi tih ngai hmasa a awm ta a ni.

i. A AW B thiam lovin B.A a pass theih loh ang hian, a sumdawn dan kalhmang leh bulαΉ­hut zir miah lovin, a hlawhtlin ngawt theih loh.

ii. A bulαΉ­hut (basic) lam zirna hi Mizoram chhung ngeiah, Mizo αΉ­awng ngeia zirtir thei pawh an awm ta mek a. Google lamah khan MIZO STOCK TRADER tiin zawng ula, emaw I.G lamah pawh he hming hian zawng ula, in hmu thei ang.

iii. Kum hnih khata hlawk rum rum tum chi a ni lo. Hma thlir thui tak nei a, ruahmnana fel tak nena luhchilh chi a ni a. Kum 10-20 chin thlir thiam ngei ngei tum tur. A bulαΉ­hut thiamna leh tawnhriat aαΉ­anga hriatbelh leh thiam tur a tam tih hriatreng tur. Tawngpawng basa ngam ngawt chu hlohna hlang kengtu a ni thei. Dawhtheih leh beidawn loh pawh a pawihmawh dawn.

India rama he lama mi hlawhtling em em mai Jhunjhunwala chuan heti hian a sawi a, "π™ƒπ™š 𝙝𝙒π™ͺ𝙣𝙖𝙝 π™π™žπ™–π™£ π™’π™ž 𝙩𝙖𝙒 𝙩𝙖𝙠 π™˜π™π™ͺ π™©π™–π™¬π™£π™π™§π™žπ™–π™© π™£π™šπ™ž π™‘π™€π™«π™žπ™£, 𝙨π™ͺ𝙒 𝙩𝙖𝙒 𝙩𝙖𝙠 π™π™–π™’π™˜π™π™π™ͺπ™–π™£π™žπ™£ 𝙖𝙣 𝙑𝙀 𝙠𝙖𝙑 𝙖. π˜Όπ™£ 𝙝𝙖𝙬𝙣 π™‘π™šπ™ π™’π™šπ™ͺ𝙝 π™˜π™π™ͺ𝙖𝙣 π™©π™–π™¬π™£π™π™§π™žπ™–π™© ṭ𝙝𝙖 𝙩𝙖𝙠 π™£π™šπ™žπ™žπ™£, 𝙨π™ͺ𝙒 π™šπ™§π™–π™¬π™ 𝙖𝙣 π™–π™§π™©π™šπ™‘π™ͺ𝙠𝙖𝙬𝙣 𝙩𝙖𝙬𝙝 𝙩𝙝π™ͺπ™£π™œ αΉ­π™π™žπ™£" tiin inzirna leh hriatna nei miah loha luhchilh a pawizia a sawi a ni.
 

πŸ”. π„ππ†π“πˆπ 𝐍𝐆𝐄, π„ππ†π“πˆπŠπ€π‡ 𝐍𝐆𝐄 𝐈 π‹π”π‡π‚π‡πˆπ‹π‡ 𝐀𝐍𝐆?
 
Hman leh tun ngaihtuahin India economy a αΉ­ha ve zel a. Mi nawlpui khawsak dan pawh a sang ve zel a. Chuvang chuan chhungkaw tin sum lakluh pawh hi hmanlai ai chuan a αΉ­ha zel tih a tichiang awm e.

Zirna kawng pangngai kan zawh zo a. Hna kan han dil a, hna pakhat mi 100 telin inchuh hun hi a thleng mek a nih hi? Result a chhuaka, Mi 1 bak, mi 99 chu hna nei lo leh awm mai mai turin kan awm zui a ngai a. Mihring hian hunawl kan neih hian a tangkai zawnga hman aiin sual lam rawngbawl nan kan hmang duh viau mai bawk si. 

Computer age, internet khawvelah kan cheng mek a. αΉ¬halai tam zawk hi chuan khawl thil hi a bo lo tawkin an thiam fur tawh a. Eizawnna tlaka thiam viau tur erawh chuan har deuh mahse, stock trading tih nan erawh rualpawlna tawk thiamna hi a tawk em em thung.
 
αΉ¬henkhat chu chhungkaw dinhmun αΉ­ha tak atangin bul an rawn αΉ­an a. Sum leh pai, nuai 5-10 vela buai lo tur chhungkua hi tam tak an awm ngei ang. Eng hna pawh thawk ila, kan thawh chhan chu sum lakluh nan a ni fo si a.

 Sum hi a awm mai mai hian a hlutna a tlem αΉ­hin. A chet hian a hlutna a zual αΉ­hin. Stock marketa i sum i invest hian, I muthilh hlan pawn i pawisa khan hna a lo thawk reng thei a ni. Bank-a dah hi a αΉ­hat tho rualin, inflation rate-in interst a awm ngai lo hi a hlawk tawk lohna a ni αΉ­hin a. Risk zero nimahse, Stock exchange nena khaikhin chuan a pung hi a intam hleih thei hle. 
 
Tawn hriat thuk tak ka nei lem lo a, mahse he thil hi thil αΉ­ha a nih hre tur chuan ka hmuh leh chhiar aαΉ­angin ka chiang ve viau tawh ka tingam a. India rama mi hausa zawng zawng phena awm a, sum an peipunna chak ber chu an thilsiam chhuah hralhna aαΉ­anga an hlep ai chuan Stock exchange-a an hlep hi, nikhat thil thuah a tam zawk chang a tam viau ang. 

 B.A, M.A, i zo a, hna I hmu mai thei loa, eng eng emaw hlawk tak tak si lo kan tikual a, hun kan paih zel a. Kan hriat loh laiin kan kum a lo tam hman a. Chu chuan rilru chakna tam tak a la bo ve a. Tin, hun rei duha sumdawnna a nih avangin luhchilh hma hi a αΉ­hatna pakhat a ni bawk. A bikin Commerce subject lo la αΉ­hin phei tan chuan advantages hi a αΉ­ha leh zual ang. 

Text book lama, Equity, Share, Market, Bad debt. Provision for doubtful debt, Profit and loss Account, Balance sheet account, Cash flow, ratio and proportion, Asset, Liability tih ang chi kan zir vak vak kha, a praticala hmanna hmun chu he Stock exchange ngei hi a ni. 

Thil chu a thu ringawt hriat ai chuan a tiha tih hian hriatchian pawh a awl zawk fo. Phurna, Taimakna, dawhtheihna, nghahrei peihna, hma thlir thui tak neih tum tan, sawrkar hna zawn chhung pawn he lam luhchilh hi a pawi lo viau. Sawrkar hna thawh tum lo tan leh hmu lo tan phei phei a αΉ­ha hle. Chhungte sum leh pai lama harsatna nei vak lo tan phei chuan, inhnim phum vat hi duhthusam a ni. Khuareiah inchhirna aia inchhir lohna siamtu a ni dawn si a. Thim leh eng a awm ang hian, he hmunah hian hloh leh hlep te, risk te a awm a ni tih erawh Luka ziak tluka chianga hriatreng fo tur.

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALαΉ¬ANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RΓ›N MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte