KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

SIPAI, INDONA LEH DAMDAWI (Indopui lai sipai te damdawi hman ṭhin leh a chhan) - Rohmingthanga Ralte

 



SIPAI, INDONA LEH DAMDAWI

(Indopui lai sipai te damdawi hman ṭhin leh a chhan)

- Rohmingthanga Ralte

 

KHUHHAWNNA:

            Sipai tel lo chuan hmanraw eng anga ṭha pawn awmzia a neih theih lohnna tam tak a awm a. Khawl (robot) vek hman a nih hma chuan hmanraw changkang tak tak pawh hmang thiam tura zirtir sipai te hi an pawimawh reng dawn si a.

    Mihring taksa hi ropui taka Pathian duan leh siam nimahse, hah thei lo tur leh chau thei lo turin a duang tel miau lo a. Robot anga, engtik lai pawh a harhvang leh che reng thei a ni miau si lo. Mihringte ngaihtuahna leh rilru hi, thil rapthlak tawng thei tura siam nia a lan rualin, thil rapthlak tak tak tawng reng thei tura duan erawh niin a lang lo? A chhan pawh thil rapthlak tak tak tawng tam te hian, a hnu lamah rilru lama harsatna leh buainate an nei chawk fo si a. An thil tawn rapthlak tak tak te, mumang lamah an hmu loh pawn harhfima an awm laite'n, an ngaituahna a hruai ding a, chuvang chuan American war veteran zingah mahni nunna lak phah pawh an tam reng a ni!


LITERATURE LAM AṬANGIN:

Tin, a literature lam ang zawng pawn, hun kal tawha kan thil lo tawn tawha, harsatna leh hrehawmna, rilrua riak reng thei te hian kan nun leh hun kal zelah min rawn umin, vawlet ve thei ṭhin a, chu chu a sap ṭawng chuan ‘stream of conciousness’ tih a ni a. Mizo thawnthua hmuh mai awlsamna chu Zikpuii pa thawnthu tawi ‘Kraws bulah chuan’ tih leh C.Ṭhuamluaia ‘Sialton official’-ah te khan a lang chiang viau mai.

 

An fanu leh an chhungte kha anmahni nun dik loh leh ṭhat  loh avangin an sun a, chu chuan an nun kal zelah, a umzuiin, a vawlet ta a. An inlamlet hma kha chuan nun pawh hrehawm an tihphah em em a nih kha.

 

Thisen chhuak nasate hi mi tam tak chuan kan hmu hlei thei loa, hliampui rapthlak ang te pawh hian lu a tihhai theih mai bakah, luak chhuak nghulh ten min siam thei a. Indopui lai khan sipai tam tak chu mi an kahhlum hnu lawkah te an luak zui ṭeuh mai ṭhin. Mihring thisen leh hu khan a ur let a ni ber ang chu?

 

INDOPUI HUN LAI:

Indopui pahnihnaah khan thisen chhuah kawng hrim hrimah chuan Japan sipai hovin an ngam berin a rinawm. Chinese an man tam tak te kha, an ṭhut tlartir ang ṭhep ṭhawpa, an sipai lalten, an chemsei KATANA-in, an nghawng an inchhawk siak ṭhin a. An nghawng chhawk chu intihsiakna chi khatah hmangin, a chhawk tam thei zawk kha an chak a ni mai. Scar of Nanking an tih phah hialna turin; Nanking, a hun laia China khawpuiah khan Japan ho kha an che rawngra kher asin.

            Chutianga thil rapthlak tak tak te chu indona mualah chuan tih a ngai ṭhin a. Indona hmun a nih rualin, thil rapthlak tak tak tih reng erawh mihring rilru fim hian tlin loh chin chu a nei ve chiang mai. German Nazi sipai ho khan Indopui tir lama, an Juda man te chu, leihlaihkhuar kotlangah an din tlartirin, an kaphlum ṭhin a. Mahse, a hnu lam zelah, chutianga ṭum khata mi tam tak nunna han laksak chu, an sipaite pawn rapthlak an tiin, a harsa an tih thute an hre ve zel a. An rilru lam thlengin, nghawng ṭha lo leh mangchhia an neih phah zui nasa a. A hnu lamah chuan Gas Chamber-ah, a huhoa urhlum chu an kalpui tam ta zawk a nih kha.


 


DAMDAWI HMAN CHHAN:

            Kan thupui lamah lut dawn ila, indo laiin sipaite hian damdawi chi hrang hrang chu chhan hrang hrang avangin an an lo hmang tawh ṭhin a.

 

1.      A hmasa berah chuan an thothang tihṭhat reng nan, chau leh zawi nguaia an awm loh nan te a ni. Chu chuan ral ram leh ral ṭitna hmunah pawh fimkhur turin a siam theih mai bakah, phurna a siamsak thei ṭhin bawk a ni.

2.      A pahnihna-ah chuan an taksa na leh hliam atan an hmang ṭhin a. Morphine leh Opioids an tih te chu he mi atana an hman ber a niin, rei tak indona muala an khawsak theih nan mai bakah, an hliam na lutukte chhawk nan an hmang ṭhin.

3.      Morphine hi an hmang tamin, ruh tan bun ngai a awm leh a ṭul huna nachhawk na'n leh na an hriat loh nana hman ṭhin a ni.

4.      Inkawm khawm nan an rui ṭhin bawk a. Indona muala hun tam tak, ralṭi leh hlauhna nena nun hman reng hian, sipaite rilruah nasa takin, rilru hrehawmna leh natna a siam ve ṭhin si a. Chung chhawkna atan chuan an hmang ṭhin bawk a ni.

5.      Zu leh damdawi hi, indona muala rei tak an khawsak chhunga, ninawm leh hneawm lutuk tur aṭanga an bikbo vena atan an hmang bawk ṭhin.

6.      Sipai tam tak chuan stress leh pressure te an tuar zo lo fo a. Chung thil chu mathei lovin indona mualah chuan a awm fo si a. Chung an neih loh nan chuan damdawi chuan an inchhawk ve ṭhin.

 

American Civil War kha damdawi hman sualna, dam nan ni loa; ruih hrim hrim nana an hmanna hmasa ber nia sawi a ni a. Kha indonaah khan Morphin an hmang nasa hle a, nachhawk nan, na hriat loh nan leh an kawṭhalo enkawl nan te an hmang a. Mahse, indopui a lo zawh meuh kha chuan sipai ‘nuai li’ vel chuan morphin chu an lo ngai (addict) der mai.

 

Indopui 1 na kha ‘Tobacco War’ tia sawi a ni ṭhin bawk a (Vaihlo kaihhnawih hi damdawi lamah sawi tel a ni). Sipaite kha an sawrkar khan Meizial semin, meizuk chuan hahdamna lamah a pui thei niin an hria a. Indopui hmaa American 0.5 % chauh mei zu ṭhin kha, indo an zawh meuh chuan maktaduai 14 chuang vel, nitin meizu ang an ni ta.

 

Amphetamines drugs chu indopui 2-naa damdawi hman nasat ber a ni a. A hmangtu an tam ber hun pawh kum 1939 leh 1945 inkar khan a ni a. German sipai, Nazi ho chuan Amphetamines, Crystal meth chi khat ‘Pervitin’ an tih chu kum 1937 khan siam chhuakin, a siamchhuaktu nihna (patent) pawh an hauh zui bawk a. He damdawi hi, sipaite lei theih turin, tam tak zawrh chhuah a niin, an rindan chuan he damdawi hian mahni inrintawkna a siamsak theiin,  kulcho lo turin chakna a siamsak theih baka, nguaina lak ata a siam tharin, phur takin a awmtir thei niin an hria.

 

Nazi sipai mai bakah an thurualpui Japan sipaite pawn, he damdawi hi an hmang ve nasa khawp mai. Tin, cocaine, ṭhelret anga ṭhial mai theih chite pawh harhvang taka an awm theih nan an ei nasa. Mahse, a rah chhuah erawh, an taksa chu chauhna lakah veng thei mahse, an rilru leh ngaihtuahna lam erawhin a tuar thung a. Thluak chawmawlh leh at phutna an  neih phah nasa thung.

 

Vietnam war-a damdawi an hman tlanglawn nasat ber chu ‘speed’ an ti mai a. Sawrkar khan mum maktaduai 200 chuang dextroamphetamine an tih chu kum 1966 aṭanga 1969 inkar khan a theh chhuak a.  Indopui 2-naa Benzedrine damdawi an hman ṭhin aiin a chak zawk a. Chaw ang maiin an sem a, a ei zat tur bituk pawh siam a ni chuang lo.

 

Speed mai bakah hian kha indonaah khan Ṭip (Marijuana), No.4 (heroin) leh Kani (opium) hmang pawh an tam hle a. Zaa 50 velin ṭip an zu hluah hluah a, zaa 30 in ka-ni leh no. 4 an rui chhe hlawm bawk ṭhin a ni.

 

VAWIIN DINHMUN:

            Zu leh damdawi hi hripui ang maia, sipaite zinga leng ṭhin leh an harsatna siamtu a ni a. Civil mi aiin sipai hoin zu an in nasa zawk a, sipai ṭang mek zinga a chanve dawnte hian zu an in tih chu kum 2008-a an zirchianna aṭanga an hmuhchhuah a ni a. Sawrkar khap damdawi aiin Doctor chawh ang chi, damdawi ngawlveina a pung tual tual a. Research aṭanga a lan dan chuan damdawi khap loh chi ho OxyContin leh Vicodin hmang sualtu an tam hle a. Tin, Red Bull, energy drinks leh Dexedrine pills an tih te chu hmang sual an tam hle bawk.

 TLANGKAWMNA:

A sei lutuk dawn, duh tawk dawn tawh mai ila. ISIS ho bawrawna chhante pawh damdawi hnathawhah tam tak chuan an puh a, Fenethylline kha an hmang nasa reng bawk a. Tun hnaiah Burma buainaah, an sipaite damdawi eitir lai thlalakte a viral a. Thlalak hlui nimahse, damdawi hi a hma pawn an lo hmang ṭhin em tihte, vawiin thlenga Meth tawlhrukna la tamziate hian ngaihtuah chu a tithui khawp mai! US Airforce lam chuan kum 2017 thleng khan Amphetamine chu an pilot te thui tak an thlawh dawnin emaw, hna hartsa tak an thawh dawnin emaw  an hmantir ṭhin bawk a.

 

Amphetamine thlak nan hian Modafinil damdawi chu Provigil brand hming hnuaiah hralh niin, US, UK, French leh India ten hman tur leh vawiin thlenga an warefare zinga la tel ve niin internet lamah kan hmu bawk.

 

Ka source link hi ka dah mai thei tawh lo. Indopui 2 na War moivies ka tuipui zuasl nasat lkai a, google paha, internet ka chhiar kual te an ni hlawm a, tin movies lam a mi te nen a ni nuai bawk nena,Ka hre seng ta lo a, Sap ṭawnga kan hmuh theih tam tak Mizo ṭawnga chhiar atan ka dah chhuak a ni ber e.


ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte