KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte



RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA

 -Rohmingthanga Ralte

Assistant Professor

Dept. of Mizo, GANC


            Runmawi hla Valzotea (Zoliana) phuah hi kumin 2021 aqang hian MZU hnuaia 3rd Semester B.A zirlai MIL ah zir qan tur a ni a. Zirlaite hlawkpui theih tur leh hman ṭangkai theih turin a phuahtu chanchin tlangpui leh he hla hi ṭawng tluang pangngai zawkin tun ṭum hian kan rawn sawi dawn a ni.

 

            Ṭhangthar leh zawkte chuan Valzotea hi kan hre kher lo ang a. A hria pawn ama mi mal nun vel chu kan hre lovin a rinawm a. Mizo hla lengzem leh lenglawng thiam taka phuahtu niin, heng a hla phuahte hi zaithiam hrang hrangin sain, a audio album pawh lo siam tawh a ni a. A hla ṭhenkhat leh tunah kan zir tur Runmawi hlate hi vawiin thlenga Mizo hla ṭha tling (classic) ni pha an ni. A phuahtu chanchin tlangpui lo sawi hmasa ila. A kimchang zawk chu heath hian a chhiar theih tho a. - 

https://rohmingatungchaw.blogspot.com/2021/07/hla-phuahthiam-valzotea-tv-r-zoliana.html


1 1.  Pian leh Murna:


Runmawi hla nalh em em phuahtu, Tv. R. Zoliana (Valzotea) hi Pu R. Lianthanga (L) leh Pi K. Lalthangpuii te fa 7 (pasarih) zinga upa ber a ni a. Chanmari venga an awm laiin, ni 10.04.1958  zing dar 7:50 A.M-ah Aizawl Civil Hospital ah a piang a. A naute hi mipa 4 (Pali) leh hmeichhia 3 (pathum) an ni. A nu leh a pa hi Medical Department a thawk an ni a, a pa hi Renthlei hnam niin Compounder (Pharmacist) a ni a, a nu hi Khiangte hnam niin Nurse (ANM) a ni, an nupa awm dun theihna a nih avangin heng khaw hrang hrang - N. Vanlaiphai, Serchhip, Thingsulthliah, Vairengte leh Khawzawlah te a naupan lai hian an chhungkua an awm kual thin a, chuvangin a naupan lai hun tam zawk chu thingtlang lamah a hmang a ni.

 

2.      Zirna Lam: 

High School chu Republic High School, Aizawl ah kalin, heta ṭang hian kum 1978 ah HSLC a zir chhuak a. Pachhunga University-a PUC a zir laiin, kum 1980 ah Western Cirle Office, PWD, Chanmari ah LDC hna a zawm a, Aizawl College aṭangin PUC a zir zo a, hemi hnu hian college chu a kal chhun zawm ta lo a ni. A kut ziak a mawi hle maia, chuvang chuan thil pawimawh deuh bik chu an hotute khan an ziah tir ṭhin a ni. Kum 1991 ah UDC ah kaisangin, Kawrthah Division ah a thawk a, hemi hnu hian Saitual Division, PWD Office ah dah a ni leh a. Amaherawh chu, a hriselna ṭhat loh avangin Western Circle Office, PWD, Chaltlang ah a hna zawm tir (attached)  a ni leh a,  a hun tawp thlengin he hmunah hian thawkin he hna hi a chelh ta a ni.

 

3. 3. A Mizia

Tv. R. Zoliana (Valzotea) hi a naupan lai aṭangin mi inngaitlawm leh mi inthlahrung thei tak, mi zakzum leh mi nunnem,  mi pawisawi hlau thei tak a ni a. Mi zaidam leh ṭawng tam lo tak niin, fiamthu duh ru tak a ni thung. Tin, a rilru a chakin  lehkha a thiam thei hle a ni. A nu leh a pa a zahin an thu a hnial ngai lova, a hmangaihin a duat hle thin a ni. A pa boral hnu, a nu hova an awm lai pawh hian, a nu hi a hmangaihin a zah thiam hle a, a ngai pawimawhin a thu a hnial ngai lo a, a theih tawpin a duat ṭhin a ni. Tin, amah hi zaidam tak a nih avangin, a chhungte pawhin an hmangaihin an ngaina a, an zah hle bawk a ni. An chhungkua chuan “Mambawih” tiin an ko vek ṭhin.


 

4.     ZORIMAWI KHAWVEL LAMAH: 

An chhungkua hian kum 1971 khan Record Player (Thingrem zai thei) an nei a, chu record player chu a hunawl neih remchan apiangin, ngunthluk takin a ngaithla awl lo va, rimawi ngaihthlak hi a taimain a chik peih em em. Sap zaithiam zai ngaithlak te nuam a ti ṭhin hle. Hengte hian a nunah nasa takin kawngro a su a, A nun leh rimawi hi englai mai pawhin an inngheng reng a, pawh ṭhen theih a ni lo ti ila, kan sawi sual lovang.


Valzotea hi mi lungleng thei tak a ni a, a hun awl tam zawk chu guitar perha zai nan a hmang ṭhin a. An in aṭang hian khawthlang lam tlang dung hi kim takin a lang hring dup mai ṭhin a. Thlasik ṭiauchhumin phai ruam a bawh var chuk mai te leh ṭhal bawm romei zam chiai mai te chuan a nunah thu nung an sawi ṭhin a.  Zan boruak thianga van lam arsi pe tuarh mai leh thlasik kawng (milky way) an lang ruih mai te chu a thlir awl lo mai ṭhin. Zan thla eng chuanin ralkhat tlang dunga khaw awmte, electric eng de sep sep lang pe un mai te chu thlirin, an  varanda thuthlengah ṭhuin ṭingṭang perhin a zai ṭhin a. 

 

Chutianga a hun hman aṭang chuan a hla phuah tam zawk hi a lo piang chhuak a ni. A nihna takah chuan Valzotea hian khuarel mawina leh siamtu kutchhuak hrang hrangte hi thlir liam mai lovin a nihna leh hlutna dik tak chu a thinlungah a seng lut mial mial mai a. Chu suangtuahna khawvelah chuan va chengin hlaraw ṭha leh mawi dapin pur a va chawk a, a thil hmuh leh beng hriat khuarel mawina, nungcha hram thawm leh rimawite chuan thu leh hla hmangin a nunah an inpuang chhuak a; chu thinlung tuifar khat liam chu keini zofate hian tlai leh puar nan kan hmang a, a thu leh hla parzu chu chhimin zofate hi kan lo in tlan tlai ta ṭhin a lo ni!

 

5. RUN MAWI HLA LO PIANNA:

                                              


Valzotea hian hla hi a phuah ve nual a, hriat theih chinah chuan Pathian hla 7 (pasarih) leh hla lenglawng 30 (sawmthum) vel a phuah a, a hla phuah zinga mi, a ṭhianpa Pu Hmingthanmawia, Chanmari tana a phuah sak  “Sakhmelmawi” (Rose par rimtui min thliah la)  tih hla chu Ainawn Pick your Pop, 1983-ah “Best Pop song of the year”ah thlan niin lawmman pakhatna a dawng a. He tih hunlai hian zanriah eikhama Chanmari veng tlangvalte chhuah khawmna leh innghah khawmna, Pi Pari Sailo te nufa, kawng tinrenga anmahni lo chhawna lo dawl zo em em thintute kha a ngai hluin a dah ropui thiam hle mai a. Sethlam rangva in rawih ve lam tawh, ung ve thit thet tak mai, a bang chhung lamah lah ni se chanchinbu hlui (statement) hmanga bel ran ve niau mai kha hla a chawi a duh ta tlat mai.

 

Anni chhung hi an chak lakna ber niin hmawmsawm leh nepnawi  an zuar bawk nen, thimhlim aṭangin an in leng lovin kawtkaiah nen lam an insehmur tuau tuau mai ṭhin a. Pi Pari kha nu ṭawngkam bak deuh hlur mai, rilru chhe hauh si lo, mitin mai ina an nel si kha a ni a, a inlengte kha han hrawk tuar tuar mahse tun thinurah an la ngai lo, a rilru chhungril khan an hre tlat a ni! Tichuan, chu an innghah khawmna in ngei mai chu “Run mawi” tia vuahin hla in a han chawi ta a, a thluk a mawiin sak a nuam a, lar pawh a lar na ngiang mai a, zoram deng chhuak hla lar zingah tun thlengin a la tel ta zel a. He a hla Phuah “Runmawi” hi “3rd Best Pop Song of the Year 1983” ah thlan ni lehin lawmman pathumna a dawng bawk a ni. A hla phuahte hi a hun lai chuan an lar ṭhin hle. Pathian fakna hla a phuah zingah chuan “Hlimin ka zai zel dawn” tih te,  Krismas hla, “Kan tana nau lo piang chu” tih te leh “Pass lawmna hla” te chuan mi hriat a hlawh ve hle a ni. A hla phuah te hi Register-ah “Valzo’s Songs” tiin ziakin a dah thlap ṭhin a ni.

 

 6. A HUN HNUHNUNG LAM:

Valzotea hi a pa, Pu R. Lianthangan ni 18.05.1984 (Friday) zan dar 10:00 PM ah a boralsan a, a nu hi Asthma (Thawhah) nei anih avang leh unau zinga upa ber anih avangin,  chhungkua-ah a mawhphurhna a sang hle a, a naupan lai aṭangin thawh hreh a nei ngai lova, inchhung khur hna pawimawh chu, hmeichhe hna pawh sawi lovin a ṭul ang angin a thawk mai ṭhin a ni. Chhungkaw enkawlna hna a kova innghat chu hriain a theih ang tawkin a hlen chhuak bawk ṭhin. 

 

A damloh chhung hian a tuar chhel em em a, A nu leh a naute hian enkawl an kham lo a ni. Amah hi mi zaidam tak anih avang hian a chhungte pawhin an ngaina a, an zah bawk a, a thu an hnial ngai lo a, a thinrim hmel an hmu ngai lo bawk a ni. A natna hmunah Pathian nen leng dunin, a natna chu hlim tak leh lungawi takin a tuar zel a, mahse, a natnain ṭhat lam aia zual lam a pan zel avangin, Civil Hospital panpui  a ni a, Kum 2000 Chrismas laia Damdawiina a lut chu a zual hle mai a, December 29th, 2000 atangin Dialysis hmanga enkawl a ni a. Damdawi-in aṭanga chhuak lehin in lamah enkawl zui a ni a. Ṭhat lam a pan theih chuan loh avangin Kum 2001 April thla tawp lamah Civil Hospital, Aizawl pan pui leh a ni a,  tha chhuak leh mai tura kan beisei lain, April ni 30, 2001 (thawhtanni)  zing lam dar 1:15 ah chatuan ram min lo pansan ta a ni.                

 

7. ZO RIMAWI KHAWVELA A SULHNU:         

Zoliana (Valzotea) boral hnu hian, Valzotea Nu leh Unaute leh a ṭhiante -  Pu Vanneihtluanga leh Pu Lalrammawia leh ṭhian dang te hmalaknain Zoliana (Valzotea)  Tribute Committee din ani a,  “Valzotea Hlate” tih bu leh Valzotea hlaphuah 13 awmna, “Audio Album” buatsaih a ni a, a hun laia zaithiam lar tak tak ten mawi takin an sa a ni. Tin, Valzotea Album a Hlate hi Music Video siam a ni a, Copy engemaw zat hralh chhuah a ni bawk.

 

Tichuan, Valzotea Hlabu leh Album tlangzarhna leh,  Valzotea  hriatrengna Tribute Concert chu ni 27th April, 2004 zanah Vanapa Hall ah mipui lenglo khawpin hlawhtling taka neih a ni a. Valzotea Hlate tih Album hi release a nih zan hian Copy singkhat chuang hralh chhuah a ni a, a hnu thlengin copy singhnih chuang hralh chhuah leh a ni. He Cassettee aṭang hian Valzotea hlaphuah –“Sakhmelmawi”, “ Runmawi” bakah, “ Ka Di ka Parmawite, Di enchimloh” tih leh a hla dangte a lar thar hle a ni. Valzotea Hlate Cassettee hralhna sum engemaw zat chu Home hrang hrang bakah, Chanmari Kohhran Ramthar Project ah leh Thutak Nunpuitu Team, Zuangtuiahte hlan a ni.

 

A kum chiah kan chiang ta lova, Rimawi Khawvelin Award a buatsaih ah, Valzotea Hlate Audio Album  chuan “Best Love Song Album of the Year” ah thlan a ni a, he award hi Saikuti Hall, Lunglei ah a dawng a ni. Tin, a kum leh a buatsaihtute kan hre chiang lova, “Hlaphuah thiam”  lawmman pahnihna Aizawl Lammualah a dawng bawk a. A hla phuah “Sakhmelmawi” (Rosepar rimtui) leh “Runmawi” chuan lawmman a dawng bawk a ni. Tin, Valzotea hlaphuah “Runmawi” tih hla chu- Chanmari YMA, Ramhlun South YMA leh Durtlang YMA ten sa in,  Music Video mawi takin an siam bawk a ni. Tin,kum 2016 khan Zoliana (Valzotea) (1958 - 2001) chu a hla phuah thiam avangin “Heritage Wall of Fame” ah seng luh a ni.

 

 

RUNMAWI HLA LO PIANNA IN LEH A INLENGTE

(Pic: Hla phuahtu Zoliana (Valzotea), vei lama ding. A satu C. Vana (C. Vansanga) vei lama ţhu, Naga shawl bât..)


RUNMAWI HLA SAWI ZAUNA AWNG TLUANG PANGNGAIIN:

 

Veng khat leh khawi i maw khuaah hian ṭhian inkawm bik leh inkawmho ṭhin te hi an awm fo a. Chung ṭhian inkawm hote chuan chhuah khawmna leh inhmuhkhawmna bik in leh hmun te an nei fo a. Tun lai ṭhalaite ṭawng chuan an spot, an RV an ni mai ang chu.

 

Chutiang chuan Valzotea leh a ṭhiante pawn an veng Chanmariah chhuahkhawma, inhmuhkhawmna bik in an nei ve ṭhin a. Chu an inhmuhkhawmna in chu, Helai in tlâwm tak, an thlalakna hmun hi Mizo hla lâr chuai thei lo “Rûn Mawi” lo pianna a ni. BOC tlâng chhak (tunah chuan Tata Workshop ni ta) - Chanmari, Chaltlang Road-a awm hi a ni. He thlalak a lo lang mi 8 lai hian rihsang an kai tawh nghe nghe.tiin sawi a ni a (electronic source) (Thlalak kan hmuh khi niin, a sawitu ber hi tunge kan hre thei lo a, a thusawi hi tihian kan dah tawp mai)

 

Tichuan an inhmuhkhawmna, lenkhawmna ṭhin in chu hlaah a chawi ta a ni a. Khua a lo tlaia zan a lo thlen hian, kan lenkhawmna in, ṭhian hoa kan inhmuhkhawmna inah lengkhawmin. Hlim takin, inlungrual takin, hla te sain kan inkawm khawm ṭhin a ni tiin a rawn sawi chhuak a.


Zankhua a lo tlai hianin,
Kaina rûn sâng kan mawi;
Suihlungrual zaa lêngin,
Hlim zai kan vâwr ţhin.

 

            A hla thunawnah chuan, uar tak maiin chu in chu nula leh tlangval te lenkhawmna hmun a ni a, chu hmunah chuan kokim takin kan inhmukhawmin kan inkawmkhawm ṭhin a. Kan tan chuan hei baka runmawi a awm chuang lo, tiin thiam leh nalh fahranin chu in tlawm tak chu hlain a chawi ta a.

 

Lêng zawngte kimna ber rûn mawi,
Lanu chhuihthangval rual kan lawina.

A hla chang hnihnaah chuan an chhuahkhawmna ina an kim ṭhep ṭhawp tawh chuan tu dang, mi dang mah an mamawh tawh bik lohzia a rawn sawi a. An inkawm hlima zai hlimna turin ṭingṭang an nei bawk a. Khawiah mah, khawi veng dangah mah len kual an mamawh lo a, chu runin mawi takah chuan hlim takin, lungleng tak chung siin, an lunglenna te chu hla hmangin zaipui ṭhin thu a sawi leh ta a.


Tu dang lêng dang kan ngai lo,
Rimawi ţingţang nen;
Khawi lam ţuan zai rel lo hian,
Lunglen thu hril za e.


A hla chang thumnaah chuan an ṭhian hote chuan, khawvel khawsak lungkham mangan buaina ngaihsak lo lek a, zu an han inho ṭuma, chu runmawia an han pana, an han lenkhawm te chuan chu runmawi chuan dawl takin  a lo dawng a. Lungawi takin a ni leh a ṭhiante chu a lo dawn sawngin, an ruih avanga lo hau mai lovin, dam takin a lo dawn sawn ṭhin dan a sawi leh a.


Eng dang dâwn lo rêng hian leh,
Chawltui ningzû rui a;
Han belh châng nîte hianin,
Ânka nêm te'n min chhawn.


A hla chang linaah chuan chu an lenkhawmna in, run tlawm tak  chu a ni leh a ṭhiante tana a hlut em avangin, a hmingah runmawi kan phuah ang che. Chung khuanu Pathian vengin hual him zel che se la tiin, mihring ang maiin an chan vel a. Tichuan a duhsakna nen kum khuain, kum tluangin run mawi ni reng ang che tiin a duhsakna leh a malsawmna thu a chhiah chu kan hmu leh ta a ni.


Kan lawina rûn hming ţha hluan,
Kan chawi nang che rûn mawi;
Chung khuanu lêng hual zelin,
Kumtluang rûn chang/tling la.


A hla chang tawp ber anga lang hi, he hla lo sa hmasatu ber C.Vansanga khan a sat el nain, tlai khawhnua Vanlalsailovan a sak leh hnu hian a tel ta lo a. Tin, Valzotea hlabu-ah pawh dah tel a nit a lo a. Chu vangin a sawi zauna kan nei zui lo mai ang a. Mahse, a hla thui erawh tihian kan hand ah ve reng reng ang e.


Tunah hlimin lêng mah ila,
Ţhennî a her thuai ang;
Tlâng tin mual tina lêngin,

Ngaih lai i vâwr dun ang.





ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte