KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

RAWLTHAR ṬANG FAN FAN – LALSANGZUALI SAILO HLA ZIR ZAUNA LEH SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte



RAWLTHAR ṬANG FAN FAN – LALSANGZUALI SAILO HLA ZIR ZAUNA LEH SAWI ZAUNA

-Rohmingthanga Ralte

Assistant Professor

Dept. of Mizo, GANC

 

He hla Lalsangzuali Sailo phuah ‘Rawlthar ṭang fan fan’ tih hi Mizoram University hnuaia B.A 3rd Semester, MIL zirlaiah kum 2021 aṭanga zir ṭan a ni a. He hla hi ‘Ruihloin Mizo ṭhalaite a tihbuai nasatzia leh ruihlo laka ṭhalaite fihlim tura fuihna leh auhna hla a ni’.  A phuahtu hian Mizo ṭhalaite ruihlo bawiha tang leh thihpui an tamzia a hmuhin he hla hi a phuah chhuak ta a tih theih bawk ang chu.

 

LALSANGZUALI SAILO CHANCHIN TLANGPUI:

 

            Lalsangzuali Sailo kha S.Vanchhuma leh Sapthangi Chawngthu te fa 11 zinga a upa ber niin kum 1949 May ni 15 (Chawlhni)-ah a piang a. Zirna lamah Thingsai aṭanga bul ṭanin, St. Mary’s College, Shillong-ah B.A a zo a. Mizo zinga BA (Education Honour) hmasak lama pa 4 na a ni.

 

            A graduate veleh IAS coaching class kalin, M.A zir lova IAS officer nih a tum a, a nu leh pa pawhin an remtihpui thlap a. Chutianga tumruhna leh beiseina sang tak a neih lai chuan, BA final exam dawn ṭepah a nu a boral ta hlauh mai a, a tum leh hmathlir ang chuan a awm thei ta lo a ni. Unau zinga upa ber a lo ni bawk nen, a pa puih a ngai a, a naute zirna tur atana aphak ang tawkin hna a thawh a ngai a, IAS nih a tumna chu a kawng a ping tial tial a, Zirtirtu hna lam chu loh theih lohin a thawh a ngai ta zawk a ni. Zirtir hnaah hian a tui em em a, Govt. JL High School ah hun rei tak a thawk a, chumi hnuah Govt. Comprhensive Model Schoolah October 14, 2006 a thih thlengin a thawk ta a ni. Chawlhni-ah a pianga, chawlhni-ah vek a thi leh ta a ni.

 

            Lalsangzuali Sailo hian Mizo thu leh hla leh Education lama a thawh hlawk em avangin kum 1998 khan Padma Shri tangkapui chu Literature and Education aṭangin a lo dawng nghe nghe tawh a. Thlahtute aṭangin thu leh hla thiam chhun tur a lo nei ṭha bawk a. Kum 1986-a Mizo hmeichhe zinga Padma shri tangkapui dawng hmasa bertu Nuchhungi Renthlei kha a pi, a nu nu laizawn a ni nghe nghe.

 

            Lalsangzuali Sailo hian hla 300 (365 vel) chuang a phuah mai bakah, thu lamah pawh kutchhuak a ngah hle a. A lehkhabu ziah, ‘Tlawm ve lo Lalnu Ropuiliani’ tih chu kum 1999 khan Mizo Academy of Letters chuan Book of the Year-ah a lo thlang tawh nghe nghe.

 

            A hla phuah, vawiin thlengah la lar em em ṭhangthar zawkte pawn kan la hriat tur chu, Vauthla, Dah long maw, Phairam chulhnu, Tlawm ve lo Lalnu Ropuiliani tih te mai bakah Kum hlui, kumthar a phuahna hla leh a dang tam tak sawi tur a awm ang. Tun ṭum atan chuan sawi sen mai chi pawh a ni lo.

 

A thu leh hla thiam avang hian Lalsangzuali Sailo chu kum 2016 khan Mizo Hla Kungpui Muala Khawbungah,  a thawh nganaah khan seng luh a ni ta nghe nghe a ni. Aw le, heti chinah hian he hla phuahtu chanchin tlangpui chu kan duh tawk mai ang.

 

Kan hla zirtur ‘Rawlthar ṭang fan fan’ tih hi kum 1995-a a phuah a ni a. Mizo rama zai intihsiakna lian tak LPS buasaih Youth Icon ah khan Theme Song-a hman a ni nghe nghe. Pathian hnena ruihlo ngai leh a zuartute tana a dil sakna hla pawh a tih theih bawk ang chu. Lalsangzuali Sailo khan Mizorama Proxyvon tam lai, ṭhalaiten inchiu nana an hman nasat lai kha a hmuin  a hrechiang ve hman em em a. Kha ruihhloin ṭhalaite a tihchhiat nasatzia, an nun a laksak nasatzia, hri hlauhawm AIDS a tihdarh nasatzia te a hmuh khan, enliam mai mai kha harsa a tih hle tih a hriat a. Hlain mawi leh lungrun takin a puangchhuak ta a ni.

 

He hla hi a phuahtuin a thiam em avang hian chhinchhiah leh vawn te hi a har hle mai a. A thu hmante hi ṭawng tluang pangngai lo a tam a, hla thu ṭawng kan tih ang chi kha a hmang tam em em mai a. Chu chuan he hla hausakna pawh hi a siam a tih theih bawk ang. He hla hian chang 7 leh thunawn a nei a. Chang tin hi tlar 4 a niin, a thunawn hi tlar rukin a dah thung a.

 

A phuahtuin a he hla a phuah chhuah dan chu, “Hun rei tak a lo thawh tawhna JL High School-a a thawh laia a phuah niin. Kum 1995 January – February chhunga Drugs vanga thi (Aizawl chhungah) mi 16 lai an tling hman tih news paper-ah a chhiar a; a ngaihtuah zui ta zel a. March ni 9, 1995 chhun dar 12 khan a phuah ta a ni.”

 

A hla changkhatnaah chuan ruihlo chu sual setana dawi hlo, mihringte a dawi atna hmanrua a nih dan leh. Ruihlo dawi bur kengin mihringte bum tur zawngin a vak kual ṭhin a. Mizo ṭhalai hmelṭha tak tak leh duhawm tak takte ruihhlo chuan a tichhe zo a. Zofa dawntuai, Zofa ṭhalai a hmei a pain ruihhlo chuan a man a, a bawiha a siam dan te chu a hmuhin a rapthlak a tihizia a rawn phuah chhuak a.

 

1.      Setana dawihlo kan ram hmelma lian,
Dawibur kengin aw, a vakvel ruai a;
Thalai hmelmawi te ti hmelhem zo tu,
Zofa dawntuai a man, a rapthlak e.


A hla thunawnah chuan ruihhlo chu tur hlauhawm tak anga chhalin, a ngai tawh (addict) tawhte tan tal chhuah leh a harsa em em a. Taksaa a luh tawh chuan thisen zungzam fan chhuakin, mi pangngai tak pawh chu mi a ang maiin a siam ṭhin a. Chung thil a hmuh chuan ṭhalaite chuan a pawizia hre si lovin, ruihhlo an tizel bawk si nen. Anmahni tana a pawizia te, an nuna hial an chan theih dante chu hrilhin. Thihna lui ral I kai hma hian sim la, ban san la, ruihhlo hi I hmelma a nihzia hria la, ruihhlo lak ata fihlim turin ṭang fan fan rawh tiin uar tak Mizo ṭhalaite chu ruihhlo laka talchhuak turin a au lawm lawm a ni.

 

A tur a na e, zungzam a fan zo,
Rawlthar dawntuai te a dawi a mek che;
Nangma tan a pawi lua, i dawn chiang lo a ni,
Aw..aw.. Mizo tlangval famkhua i lawi dawn e,
Sim rawh, bansan la, ruihhlo i hmelma a ni,
Aw, tang fan fan!

 

A hla chang hnihnaah chuan damdawi ngaite chuan mi nawlpuiten an hriat phak loh damdawite chu a ruih theih tih an hriat zel thu sawiin. An in a, an ei a ruihhlo ngai (addict) an ni ta a. Damdawi kha, dam nana siam ni si kha an tan chuan thihna tur ah a chang ta si a. An zu a, inchiu nan an hmang a, ruih reng leh ruih nana hman chu an thupui ber niin, duhtawk chin lem an neih lohzia a rawn auchhuahpui leh a.

 

2.       Ruihna dawi tinreng dawn phak ngailo te,
An in, an ei ta, ruihhlo ngai an ti;
Damna dawi kha maw thih tur a chang zo,
An zu, an chiu, ruih chin lem an nei lo.

A hla chang thumnaah chuan an taksa (sakruang) mawi tak, thisen zam lang kal reih te chu an chiu chhe zo ta a, mi a nih an hlawh ta a. Ruihhlo avang chuan thatchhiatna, thinchhiatna, dawtsawi mai mai leh mi buma, rukruk te chu an lo chin phah ta a, ruihhlo avang chuan thlanmual leh hremhmun lam an pan mek chu a ni si tiin a rawn zaipui leh a.

 

3.      Sakruang kimtlang mawi thisen zungzam nen,
An chiu chhe zo maw, mi a an chang ta;
Thatchhia, thinchhia, dawtsawi, bumtu rukru te,
Thlanmual leh hremhmun panin an tlan mek e.

A hla chang linaah chuan ruihhlo ngaihna avang chuan inchhungah leh pawn lamah, veng chhung thlengin engmah a him lo. Ruk theih tur, suma chantir theih tur chu an duh vek a. Nu leh pa ten ar nghal ven takin an ven a ngai ta a. Mahse, eng ang pawn sualin, ruihhlo tinasa mah se, nu leh pate chuan an hmangaihna a ngai reng a, Siamtu Pathian pawn a ensan lo a, ruihhlo avanga taksa thihna mai bakah thlarau thihna hremhmun chan theihna kawngte chu pumpelh turin a duhzia a sawi zel a.

 

4.      Engmah a him lo, an chantir sumpai,
An ralti zo ta i chun leh zuapa;
An thlir che hmangaihin i siamtu Lal nen,
Taksa, thlarau thihhlenna pumpelh rawh.


A chang nganaah chuan ruihhlo nena inlaichin, natna hlauhawm chungchang rawn sawiin. Inchiuna avangin tihdam theih loh natna AIDS chu a pung ve zel a. Inchiuna hmanrua inhmanṭawmna chuan natna chu a tidarh sam em em mai a. Ṭhalai duhawm tak tak te chu ruihhlo mai bakah hri hlauhawm chuan a man zel mai si. Hei ngei hi a lo ni Zofate min chimral mektu chu, Ṭhalaite harhin kan thawh a ngai e. Theih tawpa beilet turin tiin.


5.      Natna hlauhawm AIDS a keng tel zel a,
Dawntuai zaleng rual a man thar zel a;
Hei ngei hi maw lo ni min chimral mek tu,
Harhin tangin tho r'u i bei let ang.

A changruknaah chuan chhungkua leh khawtlangin an buaipui zia leh buaina ruihhlo leh a tituten an siam nasatzia a rawn tarlang leh a. Chhungkua te, khawtlang te mai bakah ram pum mai chuan ruihhlo avangin kan dam lo a, kan na zo ta a. Kan hmelma ruihhlo lah chu a huangtau zel mai si a. Ṭhian chhan thih ngam inti ṭhin Mizote hi kan thawh a, kan harh a hun tak meuh tawh, he kan hmelma bei tur hian tiin he ruiihloin min tihbuai dan a rawn zaipui leh a.


6.      Chhungkua a na e, khawtlang a dam lo,
Rampum a dam lo, kan ral zel nitin;
Kan hmelma doral a huangtau lua e,
Thian chhan thihngam Mizofa thawh a hun e.

A chang tawpna berah chuan ruihhlo zuartute hnawksak dan leh an demawmzia a rawn tarlang a. Ruihhlo zuartu lo ngaithla teh, lo ngaithla lul teh. Mihring chu bum theih chin nei mah la, mi zawng zawng I bum thei lo a, Siamtu Pathian pawh I bum theih hek lo. Kan ram kan hnam hmelma chu nang ruihhlo zuartu ngei hi I lo ni e, eizawnna dang dap zawk la, nang pawh I hlimin I nun pawh a nuam zawk ngei ang tiin, ruihhlo zuartute tan thuchah a rawn sawi chhuak ta a ni.

 

7.      Ruihlo zuartu, aw, lo ngaithla lul teh,
Chung khuanu leng leh zaleng i bum lo;
Kan ram, kan hnam hmelma i lo ni nang ngei kha,
Eizawnna dang dap la i hlim zawk ang.




A tur a na e, zungzam a fan zo,
Rawlthar dawntuai te a dawi a mek che;
Nangma tan a pawi lua, i dawn chiang lo a ni,
Aw..aw.. Mizo nula famkhua i lawi dawn e,
Sim rawh, bansan la, ruihhlo i hmelma a ni,
Aw, tang fan fan!

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte