KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

SOVIET RALSAITHIAM HMINGTHANG - VASILY ZAYTSEV - Rohmingthanga Ralte








SOVIET RALSAITHIAM HMINGTHANG - VASILY ZAYTSEV

                                         -       Rohmingthanga Ralte


THUHMA:

Zirnain history subject kan zir ṭhin ang ni lo, zirlaibua tel lo history ngaihnawm tak tak hian lung min len thar riau a. Kei chauh pawh ka lo ni lo tih hi a chianna chu FB page eng emaw zatah ka follow-ah hian, History thil tam tak hi vawiin thlengin an la update ve reng a. Indopui pahnihna thil thleng, mi nawlpui ngaihven loh leh hriat phak lem loh te pawh hi hmuh thar tur a awm reng mai. Chung thilte chu chik zawka enzau zui chuan hriat thar tur leh zir thar tur hi a lo pai ṭun zel mai si. Chu khawvela chen meuh chuan chona thar min siam sak reng bawk nen, hriat belh chakna leh chhuizui zel chakna min hnutchhiah zel bawk a. Tin, khawvelin mi ropuia a pawm te (Hero & Legend) nun aṭang hian zirturte pawh a lo tam na rawh e.


            Indopui 2-na avanga thawnthu leh thungaihnawm lo piang hi, indona ṭum khata thil thleng tawhah chuan a tam ber mai awm mang e? Chutih rualin, kha indopui khan, mi huaisen leh ral hrat, ral rel thiam leh mi bik a hring chhuak ve ṭeuh bawk nen. Chung zinga pakhat, German sipaitena an hlauh em em, Soviet ralsai thiam chungchuang, Mizote pawn film aṭanga a chanchin leh chetdan kan lo hmuha, hriat bel em em tawh, Vasily Zaytsev-a chanchin hi inbihchiang teh ang. Sniper ropui ni tur khan a nun hma lamah eng anga inzirna nge a neih a, chu chuan eng ang dinhmunah nge a hlankai tak tihte hi mi ṭhenkhat chuan kan hre lo mai thei si a.

 


INDO HMA LEH PANLAI NUN

A lai-ah hming chu Vasily Grigoryevich Zaytsev niin, March ni 23, kum 1915-ah Ural tlang bulṭhut, Yelino thingthlang khuaah, lo neitu chhungkua aṭangin a lo piang a. Nipui huna, a hun tam zawk chu beram ven nan a hmang ṭhin a. Kum 4 mi lek a nih laiin, thal hmangin thehlei a kap thla tawh a. Kum 12 a nihin rifle a ma pualin a nei ṭan a, a pu nen vur ram sazuk, an khaw kiang ramhnuaiah an pel dun ṭhin. A puin sa pelh dan a zirtir ṭhin chuan ralsaithiam a nihna turah awmzia thui takin a nei ta nghe nghe a ni.  Kum 15 a nihin Magnitogorsk technical school-ah accountant zir turin a inziak lut a.

            Sniper ṭha ni tura thil pawimawh a sawi ṭhin chu, “Ralsaithiam chu mi dangte tana hmuh theih loh an ni tur a ni a. Mi dangte hmuh mai theih loh tura intuam bo thiam chu thil pawimawh hmasa ber a ni bawk”. Hmelmate (target) chan laiin, hunin awmzia a nei hek lo a. Mahni inthunun theihna leh ngaihtuahna fim leh thiang neih a pawimawh hle bawk a. Heng thil te hi Vasily-a khan neiin, a hlawhtlinna leh first class ralsaithiama siamtu an ni. Tin, thilthlawn pek dang lam bik a dawn chu, ‘a mit chu mupui mit ang maia var a niin, a beng hriatna a ṭha hle bawk a, a dawhtheihna leh tawrhtheihna pawh a sang hle’. Hei hian a hmelmate, mitkhap kar leka an phe zeuh pawh, hmaih miah lovin a hmuh tir thei ṭhin a ni.

 

 


SIPAI SAITHIAMA STLINGRAD-AH

            Soviet sipai Red Navy-ah kum 1936-ah Vasily-a chu a lut ve ṭan a. He tih hun lai hi, Indopui pahnihna chawk chhuaktu tur Hitlera’n a party Nazi chu kum thum a hruaina a lo ni ve mek a. Vasilya sipai ṭan kum, kum 1936 Olympic, Hitlera’n a en aṭang phei kha chuan, Indopui chhuah ngei ngeina tur ngaihdan a nei ṭan a. Aryan thlah ho indah chungnunna leh chi inthliarna chu fawr taka kalpui turin thu thlung a nei ve ṭan mek a ni. A hnu kum thumnaah indopui pahnihna rura rapthlak tak chu a rawn irhchhuak ta reng a nih kha.

            Hitlera’n funpui a er lai mek chuan Vasily-a pawh chuan Soviet Navy-ah, tuipuiah nunchan a lo zir ve mek a. Kum 5 Navy-a a ṭan hnuin Military Administration sikul lamah a inziak lut ve lehin. Hlawhtlinna a chan hnuin, Pacific fleet lamah, sum enkawlna hna lamah thawk lehin, non-commissioned officer in a awm leh ren rawn a. He ta a awm hma leh awm lai chho hian, Hitler-a chuan Soviet nen indo lo tura an thuthlung chu bawhchhiain, Operation Barbossa chu rawn kalpuiin, Soviet ho chu nipui lai ngeia ṭingmit dial tumin, a siruk lain an rawn thawk ta a nih kha.

             Indopui tir lamah, indona lo uipui tuilian thlir mai maitu Soviet pawh chu a duh emaw duh lo emaw, Nazi Facism hnuaia kun an duh loh chuan, an theih tawpa an ram lo venhim chu a ngai ta si. Vasilya chuan an ṭhianten ram tana ral an kah pep pep laia, a him china awm reng chu a ning viau tawh pawh a ni ang. Ral hmatawnga awm turin dilna vawi nga a thlennaah, a dilna chu kum 1942 nipui lai chuan pawm sak niin, 284th Rifle Division lamah a awm ta a ni (Source dangah chuan a awmna hi 1047th Assault regiment of the Siberian 284th Assault division tia sawi bawk a ni). Tichuan, kum 1942, September thla ni 20-ah chuan, a sipai puite nen, German ho lo danga, Stalingrad venghim turin Volga luipui chu an kan ve ta a ni.

Vasilya kha sipai satliah, pute thu avanga indona muala ralkap satliah ve ringawt a nih loh dan chu, a thusawi pakhat aṭang hian a chiang awm e. “Keini, 62nd Army-a sipai leh commander te hian, Volga lui piah lamah hian ram a awm tawh lo tihriain, thih thlengin kan ṭan hmunah hian kan ṭang ral raih ang” tiin, Stalingrad venhim a ṭulzia chu a sawi a. Hetih lai hian German sipaite erawh kha chuan Russian ho ral hmatawnga awm kha an chak vak lem lo a, sipai tam tak hreh leh Russian ho ral hmatawnga awm chu inhremna pakhata anga an hman ṭhin a lo ni ve mek thung si.  

Ral hmatawnga awmin, ralsaithiam hum erawh a luah nghal mai bik lo a. German sipaite nena inpawmchilhnaah te pawh a tel ve nawk hmana, bayoneta vih hliamte pawh a tawk ve hman a ni. A sawi dan chuan a Sniper huma rawn luah ṭanna chu, an hmelma meter 800-a hlaa awm chu Mosin Nagant 3-line M1891 rifle pangngaia, paih ang thlawrha a sai fuh ṭum aṭangin a ni a, an commander-in a lo hmu chiang ve nen, ralsai hna chu heta ṭang hian a thawk ṭan ta a ni. Chumi hnu thla rei loteah medal ‘For bravery’ chu a dawng a. He tih hun lai hian Vasilya hian Mosin Nagant rifle pangngai, thlir hnaihna (sniper sight) tel lovin, an hmelma sipai 32 lai, a lo dah bo ve mek bawk a. He mi hnu hian Sniper rifle tur atana thuam, rifle ṭha pangngai zawk chu a dawng ta a ni. Stalingrad indona mualah chuan a hming chu namen lovin a thang ta a, Soviet propaganda nen chawhpawlhin, a sipai pui ten an thlamuanpui em em laiin, German sipaite erawh, mu ṭham ṭhleh an sawi ang maiin, an ṭit phah ta hru thung si.

Hetih lai hian Stalingrad-ah chuan Soviet sniper ho chu uihum lek an awm a. Chuvang chuan Vasilya ho chuan Sniper sikulte chu an han din chhoh leh ta nawk nawk a. Amah pawh chuan zir belh tur a la ngahin, zirtirtu leh zirlai nih a fawm ve zel a. “Ka lo tihsual tawhte aṭangin ka inzir ve lehzel” tih pawh a sawi nghe nghe. He hmun aṭang hian, Soviet sipai 30 lai chu Sniper turin a chher chhuak ta nghe nghe a ni. Anni ho hi ‘Zaytseva leh a sazupuite’ tiin an ko nghe nghe. An hmelma lam mi 40 lai a dahṭhat hnu aṭang phei kha chuan a hming chu a thang nasa tawh mai a. Chuvang chuan Gernman lam pawn an sipaite thlamuan nan leh an hmelma ralsaithiam hming thang tuk tlawm tur chuan an thiampuipa an chah chhuak ve ta a.

 


VASILY LEH MAJOR KONIG

Vasily-a hmingthanna chuan German Supersniper Major Erwin Konig-a chu Stalingrad-ah chuan a rawn len thleng ve ta a. Major Konig hi SS-Standartenführer Heinz Thorwald tia sawi a ni bawk a, Zossen ralsai zirna sikula an zirtitupa a ni nghe nghe. Stalingrad-a a lo kal chhan hi eng dang a ni lo, Vasily-a hmingthana chu titawp turin leh a tum ber pawh a ni. Tichuan, Vasily-a thiam thil leh chet dante chu an zirbing chho ta a, Soviet ho propaganda, an lehkha vawrhdarh a mite chu uluk takin a zir ta malh malh a.

A rawn thlen aṭanga ni rei loteah chuan Soviet sniper pahnih chu inhnai taka kahhlum an ni ta kau mai a. Vasilya chuan rinhlelh rual lohin, chung a sniper pui pahnih philtu chu tudang ni lovin German thiampuipa chu a ni tih a man mai a. Vasily-a a zawnna lama a kutthlak tuartu hmasate an nih pawh a chiang ngang mai.  Stalingrad indona tual hnawk nuai mai, sniper te tana hmun duhthusam ni si a, German thiampuipa han zawn chu, buhpawl zinga hriau zawn an sawi ang mai vang a ni a. A ṭhiante hnen aṭang pawn thu tharlam engmah a dawng hlei thei si lo.

A tawp a tawpah chuan German Supersniper awmna tur chhuidawn theihna turin thu thar a hre ta a. A Sniper pui Morozov a enhnaihna (optical sight) chu kah chhiat sak a ni a, sipai pakhat Shaikin-a chuan hliam a tuar bawk a. An ni pahnih hi tawnhriat ngah dun tawh tak an ni nghe nghein, hun harsa leh khirh ber berah pawh a ding chang zawk nih hauh ṭhintu an ni a. Mahse, tun ṭuma an hmachhawn erawh sniper naran ni lo, German thiampuipa; Vasily-an a zawn ve mek ngei chu a ni tih hai rual a ni lo.

Tichuan le, Vasily-a chuan a ṭhiante pahnih hliam rawn tawrhna hmunah chuan ṭanhmun a va khawh ve ta a, a mah pui turin a ṭhianpa Nikolay-a chuan a piah deuhah ṭanhmun chu a rem ve bawk a. Chu hmun chu Vasilya chuan ka vaibel tih tluka a hriatchian a ni a. Tlang awm dan, lung intian leh thuahthip dan chen chuan a hre chiang em em vek mai a ni. Mahse, chung zawng zawng zinga a mit latu leh a ngaihtuahna hruaitu chu, an piah lungvawm phaka leirawhchhan tlakhawm leh thir phek vel, hnawk nuaia an awmna chu a ni. Chu lai hmun chu an German mikhual lo kalna leh a tawlhliam lehna ṭhin a nih pawh chu a ring nghet ta charh a. A ni hmasa ber chu an rinhlelhna tihnghet turin thil engmah an hmuh belh ta lo a.

 A tuk kawl en hmain, an ṭhian dun chuan ṭan hmun chu a ngaiah an han khawh leh a. Thil an inhrilhna turin, hrui an inthlun zawm a. Hun a kal zel a, an bul leh sir vel maiah te Mortar a rawn tla puak leh dawm dawm ṭhin a. Mahse, Vasily-a ngaihtuahna leh a mit erawhin, an hma lam thir phek intung awmna lam bak chu a luah thei lo.

 

 

            Kawl a rawn eng ṭana, khawfing a rawn chah chhoh mek lai chuan, Vasilya chuan an inhriat tawnna tura an hrui thlun chu a pawt che ta laih a. Chu chu, an hmelma pa hmuh turin a kutkawr chu a vaichhuak tur a a ṭhianpa hrilhna a ni a. Mahse, an beisei ang erawh an hmu mai lo a. A hnu deuhah, a tih dan ngaiin Nikolaya chuan an ti leh a. A hnu rei vak loah chuan silai chu a rawn ri ta ṭhak a. Chutah ngei chuan Vasily-an an hmelmapa ṭanhmun khawhna nia a lo rin lawk, thir phek hnuai chu, a dik ngei a ni tih hriain, hmuh theihna aṭang a hmachhawn a ngai ta tih chu a hre ta a.

             An hmelmapa’n, a him tawh lo tih a hriata, a tawlh kir loh nan, muang changin an ṭanhmun chu an inthlak a. Mahse, chumi nileng leh zankhua chuan hmasawnna a la awm thei chuang lo. A tuk khua a lo var a, chawhnu thlang an her chuan an hmelma pa ṭan hmun chu niin a rawn chhun fuh ta chat mai a. A hlim thla leh a rifle thla te chu an hmu thei ta a ni.

            Thirphek intung chung lamah chuan eng emaw hi a rawn phe zawk mai a. Darthlalang keh them, niin a chhun tleu phet emaw an ti hman a. Mahse, an beisei leh duh zawk, an hmelmapa thlir hnaihna (optical sight) phe zawk a lo ni a. Nikolaya chuan an hmelma pa thlem chhuah nan, hmawlhin helmet chu an nawr kang chho riai riai a. German thiampuipa chuan a lo kapthlak rang kher mai, an bumna chawchah a ni tih a hre pha si lo. Tichuan, ni 4 tal tap a lo ve tawh, Stalingrad indona muala German sipaite kha tikhawngtu leh an hlauh em em mai Vasilya chu that taah a inngai a. A finfiah tura an an dak chhuak dek dek, a lu chan ve vel chauh a tilawr hman ti-ah chuan, Vasilya chuan a silai chu an hmet per ve ta a. German thiampuipa, an chahchhuah ngat, an supersniper chu paih ang thlawrhin Stalingrad tualcharah chuan a let ta tawl mai a ni.


  

 

THU INCHUH CHU

            Historian ṭhenkhat chuan Vasily-a thal tak Major Konig hi a awm ngei a, an pahniha inbeihna (duel) erawh a thleng ngei a ni, an ti a. Chutih rual chuan mi ṭhenkhat chuan an pahniha inbeihna hi a thlengin sawi mahse, a finfiahna erawh a awm lo an ti ve thung bawk a. Tin, German officer zingah Erwin König or Heinz Thorwald hming pu an awm lo an ti bawk a. Tin, Zossen-ah hian Sniper training na a awm lo an ti leh zel bawk a.

            Vasilya khan Major Konig kha that tak tak se chu Soviet ho khan an propaganda tih ropui leh zual nan pawh an hmang ngei ang a. An inbeih dan kimchang lah chu thil sawi nuam tak a nih dawn nen, Moscow lamah lah finfiahna awm miah lovin report an pe. Finfiahna tur a awm si lo hian he thil hi a tak taka thleng a nih lo ang tia ṭanhmun khawh an awm a ni.

            He thil hi eng vanga khawvela lar em em nge ni ang tih chu a film vang kha a ni awm e. David L.Robbins-a ziah ‘War at the Rats’ tih aṭangin kum 2001 khan ‘Enemy at the Gates’ tih chu siam a ni a. He hian Vasily-a ropuina chu nasa takin a belchhahah an ngai bawk a ni.

            Mi 240 vel a kaphluma, kha tiang zat kha chu kha indona hmuna Sniper pangngai ho kah hlum zat lek a ni a. Soviet ho propaganda khan a nihna ai aia lar leh ropuiin a vawrh kang ve bawk a ni, tih te chu selnana an hman a ni.


 


THANGCHHUAHPA LEH A HUN HNUHNUNG

            Kum 1942, October-ah khan Vasilya khan an hmelma mi 100 dah ṭhat (confirmed kills) a nei tawh a. Order of Lenin chawimawina hlan a ni a. Vasily-a kahhlum zat hi mai tam tak chuan mi 257 niin an sawi tlangpui a. Kum 1942, September ni 20 leh December ni 17 inkara a kahhlumte zingah hian hmelma lam ralsaithiam mi 11 an tel nghe nghe a ni.  Rifle pangngai khan mi 32 kha a kaphlum hman bawk a. Indo chhunga a kahhlum zat dik tak erawh hriat hleihtheih a ni lo a, rindan tlanglawnah chuan mi 149 aṭanga mi 400 inkar vel a ni tih a ni.

            Kum 1943 January thlaah rahpuah bomb avangin hliampui a tuar a, a mit chuan engmah a hmu thei ta lo a. Mahse, vanneih thlak takin enkawl dam leh niin Stalingrad lamah  kir leh a. Kum 1943, February ni 22-ah ‘Hero of the Soviet Union’ chawimawina hlan leh a ni a. Indo tawp lamah khan First Lieutenant aṭangin Captain-ah a kaisang a. ‘Order of Patriotic War 1st class’ leh Order of the Red Banner vawi hnih leh chawimawina neuh neuh eng emaw zat a dawng leh bawk a ni.

Indopui a zawh hnu khan a nupui fanaute nen Kiev-ah chengin, machine factory-ah director hna a chelh a. Kum 1980, May ni 7-ah ‘Honorarry Citizen of the Hero City of Volgograd’ niin, lehkhabu ‘Zaiski Snaiper’ (Notes of Sniper – For us there was no land beyond the Volga) te a ziak bawk. (He lehkhabu hi Amazon-ah paper back Rs 1494 chuangin lei tur a awm)

Kiev-ah kum 1991, December ni 15 khan kum 76 mi niin, sniper hlauhawm pui pui hmaa dam khawchhuak ṭhin mah se, thihna kut vawt chuan a man ve ta a ni. An man duhthu a lo sam tawh ṭhin angin, hnehna a channa hmun Stalingrad-ah kum 2006, January ni 31 khan Mamayev Kurgan, Volgograd-ah amah hriatrengna tur, a bungrua leh a vapte chu phum sawn leh a ni.

 

#KaTungchaw

 

Electronic Sources

 

||https://www.tracesofwar.com/articles/5394/Zaitsev-Vasily-G.htm

||https://stalingradfront.com/articles/articles-about-stalingrad-battle/zaytsev/

ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw