KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

ZO’ TIH HI KAN HNAM HMING HMASA A NI AWM E.By. D Zira Ninguite Zo

ZO’ TIH HI KAN HNAM HMING HMASA A NI AWM E.
By. D Zira Ninguite Zo

(Hei hi BMZ-a thu ziak pakhat comment-na a ni a, a thain pawm tlak tak leh chhinchhiah tlak niin ka hria a,siam rem ngaite siamremin ka rawn post nawn leh a ni e.) – ti hian Whatsapp Group ah ka dawng , a tha ema, ka lo dah tha ve a nih hi – Buata

🌠ZO;

A.D 862-a Indo-Burma chanchin ziaktu Chinese Historian Fan Ch’o chuan kan pupute chanchin a ziahnaah ZO tih hi a hmang daih tawh.Engtik lai atang chiah khan nge an lo hman chu hriat ni lo mah se,hman tanna a rei tawh hle niin a lang. (Ref: Chin Hills Linguistic Tour, 1954, University Project by G.H.Luce and Journal of Burma Reserch Sosiety XLII June 1959,p 1. 1783-ah Catholic Father Vincent-a chuan “A Description of the Burmese Empire,Editted by Jonh Jardine,Rangoon,p 43).

1891 khan Norther Chin Hills Political Officer Rundall chuan, ” Chin hming lo intanna ka hre lo, Kawl tawng anih ka ring. Chin-ho pawhin a awmzia an hre bik lo.ZO an inti mai a, pakhat aia tamah chuan Zote an inti leh mai” a ti ve bawk.(Ref: F.M.Rundall: Manual of Siyin Dilect in the Northen Chin Hills, Rangoon,1891,p 20).

Chin Hills awptu hmasa ber Carey leh Truck-ate chuan 1895 khan, ” Chin-ho zawng zawng huapa an inkohna chu ZO a ni” an lo ti ve thlap mai.(Ref: B.S. Carey and H.N.Truck: A history of the people our dealings with them,their customs and manners,and the Gazetteer of the Country TRI, Aizawl,1976,p 23).

India ram tawngte thliar fel tura bei hmasa bertu Grierson-a chuan, ” Luseiho leh hmar lam Chinho tam takte ang bawkin Zahauho pawhin Zo an inti”, tiin 1904 khan a lo ziak bawk.(Ref: G.A.Grierson: Linguistic Survey of India,Vol III,p 109).

Thangliana kan tih mai,Thomas H.Lewin khan kan chanchin hi a zir peih hle a, 1871-72 -a a lehkhabu ziahah chuan, ”Hengho to bul hming chu ZO a ni” a lo ti ve hmiah mai bawk.(Ref: Thomas H.Lewin: A Fly on the Wheel or I helped Govern India,TRI,Aizawl.1912,p 248).

Bengkhuaiahovin January 23, 1871-a Alexandrepur an run tuma an man Mary Winchedter phawh a hmingah Zo-luti an ti anih kha.1894-a Zoram Missionary lo chhuak hmasa ber U.H.Lorain (Pu Buanga) pawhin 1940-a Dictuonary a siamah khan, ” Zo tih hi Lushai-ho leh an vela hnam dangte hming a ni”, a lo ti ve bawk.(Ref: J.H.Lorain: Dictionary of the Lushai Language 2940,Culcutta,Asiatic Society,Aizawl,TRI,p 560).

Zofate zinga Burma sorkar Ambassdor hmasa ber Vum Ko Hau chuan, ”Chin Hills Gazetteer-a Zo(Chin) an tih leh Kuki an tih chu, Burma,E.Pakistan(Bangladesh) leh Assam rama Zo hnahthlakho hming dik tak ZO tia thlak ni sela chuan,engkim a fel then tawh tur”, tiin a ziak.(Ref: Vum Ko Hau: Profile of Burma Frontierman,Bandung,1963,p 207).

Heng kan tarlan takte han thlir hian kan hnam pumpui huap sawi nan chuan kan pi leh pute chuan ZO tih hi an lo hmang thin anih hmel hle mai.

🌠CHIN:

Chin tih hi keimahni inkohna ni lovin Kawlho min kohna niin alang.Bawm emaw, Em emaw tihna a ni awm e.Bawm phurho tihna anih chu.

Hun rei tak chhung Burma sorkara Chin Affairs Minister lo ni tawh Za Hre Lian chuan, ” Chin tih hi Kawlin Official-a an hman a ni a, nimahsela keimahni chuan he hmin hi kan hmang ngai lo.Chin tih hi Chinho thumalah pawh a awm lo reng reng a ni” a ti.(Ref: Chin Dictionary and Grammer by M.Jordan,Paris, 1969, Forwarding p 2).

Sawi tam ngai lovin CHIN tih hi chu kan hnam hming dik tak a ni lo tih chu kan hre vek awm e.

🌠KUKI:

Hei hi Bangali leh Assamese-tena min kohna,saphovin Officiala an hman zui tak mai ni awm a ni.Bangali tawng chuan Kuki tih chu Tlangmi tihna a ni awm e.

🌠LUSEI (LUSHAI)

Sapin Lusei tih an lam ri thiam lova Lushai tiin an lam.Official-a an hman zui tak a ni.Amaherawhchu, Lusei hnam chauh huap lovin Zo hnahthlak zawng zawng huapin an hmang niin alang.Mahse Lusei chu Zo hnahthlak zinga pakhat mai anih avangin kan zavai huapa hman chi niin alang lo.

🌠MIZO/ZOMI

MIZO emaw, ZOMI emaw tih hi engtik laia lo piang nge tih hriat a har hle.Pu K.Zawla chuan, ”Pa pakhatin sakei mihil lai feiin a vit hlum a, ‘ Keimah Mizo pa, Phulraw chawia sa-tin kapa’, tiin hla a phuah a.Hei hi upate chuan Mizo lo chhuahna niin an ring”, a ti.(Ref: K.Zawla: Mizo pipute leh an thlahte chanchin.Aizawl, 5th Edition,Gosen Press,1982 p 17).

Dr.R.Doliana chuan a chunga tar lan hla ang deuh,” Chhaktiang Mizopa,phelraw chawiin satin leng kap e” tih hla a ziakah chuan Mizo tih chu Tiau lui kan hnua lo piang anih a rin thu a ziak.(Ref: Dr.R.Doliana: “Mizo Nunhlui leh Hlate,Aizawl,Lengchhawn Press,1988,p 91-96).

Saikuti chanchin ziaktu Pu Selthuama chuan, he hla, ”In zuah sual e chhuahtlang thing lenbuang, Par a chhuang e Mizo lu ngenin” tih hi Thingsai khaw kai hlim 1848 vela, Saikutin a phuah anih thu a tarlang.

Chuti anih chuan MIZO tih lo pianchhuahna hi thlang tlak hnu anih a rin theih bawk.(Ref: Selthuama: Saikuti chanchin Lunglei,J.B.Press 1964 p 4).

Chuti chuan thlang tlak hmaa ZO inti thin khan thlang an tlak hnuin MIZO an inti ta a.ZO chu MIZOvin a luahlan hret hret anih hmel.

MIZO tih leh ZOMI tih hi hnam hming anih bakah a hnam hming putu mihring tihchianna leh hnam hming leh a putu mihringte sawikawpna atan hman tak mai a ang hle.Zorama chengten abul lamah belhin MIZO an inti a, Zoram pawna miten atawp lamah belhin ZOMI an inti ta a ang hle mai.

Kan vai hian Mizo tih hi kan pawm tlan theih hun a la awm ang em? tih hi zawhna chhan harsa tham fe a ni a,Zomi tih pawh hi chuti tho chu a ni.

MIZO emaw, ZOMI emaw chu kan pawm thei lo ve ve pawh lo ni se, piputena lungrual taka an lo hman tawh ZO tih tal hi kan pawm thei ang em?Zoram,Zotlang,Zo puan,Zo ar, Zo artui, Zo zial,Zo vawk,Lai zo,Zo nunmawi kan ti thin a ni lawm ni kha? 

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte