Lalmuanpuia Punte Ti Ti - C.Lalnunchanga

 

LALMUANPUIA PUNTE TI TI

 - C.Lalnunchanga

 

(He thu hi ZOlife chanchinbua chhuah tura kan tih, remchan loh vanga la chhuah loh a ni.)

Zo hnahthlak inpumkhat nân khan kan bei nasa ve a. Kum 1992-a Zirlai pâwla ka inhman hma daih atangin MNF thalaiah organizer-in ka awm a, ‘92-ah Joint Secretary-ah min dah a. Chumi hnu chuan pawl tha ang reng deuh Mizo Youth Convention tih a awm a, chumi chu ka zawm ve a. Mi tanpuina ang chi thil kan ti thin a. Tar chawmna inahte meihawl an ai tur leh kutkawr lum te, lukhum lumte kan sem a. Fahrah chawmna inahte thilpek kan pe a. Veng tin YMA hnenah Krismas dawnah kan kal a, “Inah krismas thawhlawm leh thawmhnaw nei lo an awm em? Theih ang angin kan lo tanpui ang e,” kan ti a. A thenin min chhâng a, a thenin min chhâng lo va.

Mizo Youth Convention khan hnam inpumkhatna hi a vei khawp mai a. A bik takin kha tih laia an thil vei chu scheduled tribe order 1950-a Mizo min ziah dân dik lo kha an vei ber a. “He min ziah dân hian Lusei chiah a huam a ni,” an ti a. Kha khan Mizo hnam inpumkhatna a dal a ni tih kha kan rual ûte’n an vei kha a ni a.

Mizo Youth Convention background chu MZP tluk chhiat laia zirlai pâwl pakhat United Mizo Tribal Student Union atanga rawn inhâwr khâwm chho a ni a. Kha tah khan ka tui chho a. Joint Action Committee lian pui pui pahnih-ah vice-president vawi hnih ka ni zâwn a. Kum 1993-ah zirlai pâwl dang zawng zawng thiatin MZP-ah kan infin khâwm a. Chutah chuan, MZP ding thar leha president hmasa ber chu ka ni a. Zirlai pawl ni mah ila, kan thil beih pui ber chu zir lai thil kha chu a ve chauh a ni a. “Mizo hnam inpumkhatna,” kan ti a, chumi lam chu kan bei ta tlut tlut a. Kum 1993 atanga ‘95 thleng a kum zawnin ‘Mizo Hnam Inpumkhatna Kum’ kan puang a. Lai, Mara, Bawm... Zo hnahthlak hnam, Lusei tawng hmang lo zawng zawng zirlai pâwlte chu MZP-ah an in-affiliated vek a.

MZP huang chhûnga kan inhnialna tam ber chu, “Mizo tawng a ni lo, Lusei tawng a ni,” tih lai hi a ni a. Kei chuan ka pawm vek a. Mahse, Mizo tawng kan han tih bik lung kha chuan Mizo tawng leh Lakher tawng te, Mizo tawng leh Paihte tawngte a lo awm hrang dawn tlat a; chuvang chuan, “Hei hi a tha lo a nih hi, a lo zik chhuahna ber a ni bawk a, Lusei tawng ti mai ila. MZP huang chhungah chuan Lusei tawng ka thiam lo, ka pai deuhva pawh an ti mai ang a,” kan ti a. Chu chu vawiin thlenga MZP-in an la kalpui nghet bur a ni a. Chuvang chuan Zo hnahthlak hnam zawng zawng hi MZP-ah chuan an Mizo ngawih ngawih a ni. Tin, an Area-ah MZP Branch din kher kan va tum lo bawk. MZP inthlanah pawh vote an nei vek a.

Chutianga kum thum kan kalpui hnu chuan, “Heti tlut tluta hming ngai kalpui tlut tlut chu i thlak deuh teh ang, kan kalpui dan tur chu a ngai tho hi ni se la,” tiin ‘Ram leh Hnam Humhalh Kum’ kan puang leh a. YMA-te’n kha tih lai kha chuan a rim a ra hi an la hre vak lo a ni.

“Kan hnam humhalh tur chu Lusei, Bawm, Hmar.... Mizo hnahthlak zawng zawng a ni a. Kan ram humhalh tur chu heti chin hi a ni,” tiin Pu Malsawma Kawlni map siam kan ring a. Hnam inpumkhatna tho kha kum puan hming dangin kan bei leh ngar ngar a. MZP-a kum 5 inhmang chin tawh chu kan thupuiah chuan an tui zel a ni.

Paihte leh Kuki intihbuai lai khan Manipur-ah ka han kal a. Tum loh deuh maiin ka han inbarh lut a. Churachandpur bulah chawlhkar hnih ka tang a. An intihbuaina kha a lo nasa hle a, inte kha a kang khu luih luih reng mai a. Tum renga han pan chu kan ni lo va, kan han tang laklawh kha a ni a. Manipur Paihte, Mizo pawh inti lote an ni a, Mizoramah an lo chhuk thla a. Mizoram sawrkarah tanpuina leh relief camp siam turin MZP resident ka nihna angin kan nawr a, nawr tak meuhvin kan nawr a. Kha tih lai khan kan lo thawk nasa a. Inchawimawina phûta ti ni lo mah ila, chu chu Paihte hnam hian an hre reng a. Kha vâng khan min chawimawi ta a ni.

Paihte leh Kuki an han indo ta kha, Churachandpur a phêk buai a. Kha tih lai khan tuna Ngopa road hi an la lai zo lo va. Keini’n Ngopa road kan ti a, anni chuan Manipur lam side atang chuan Guite road an ti a. Paihte khua khua kha Mizorama lo chhuk tumin an rawn chim thla hum hum a, truck an rawn hire a. Tipaimuk road Tuivai leiah an rawn chhuk a, hmun thum laiah lei a lo min a, Mizoram an lo thleng thei si lo. An lêt leh a, Tipaimukh bial, Hmâr bial an tih zawng zawng khuaah an inchâm chhawk chho va. Hmârho lahin unaute tiin an lo thleng zel a. Anni Paihte lahin, “A inthlahrun awm e,” tiin Churachandpur lamah bawk an chho leh a. Khaw dang an lo kal leh a, khatiang bawk kha a ni leh a. Thla hnih an han inchil chuan Tipaimuk bial zawng zawnga an buh an ei zawhsak vek a. Paihte chauh an ni lo va, Kuki pawh an ni tho va. Khaw khat khatin an rawn tlanchhia a, an lo mikhual a, an inthlahrung chu an haw leh a.

Manipurah chuan VC ni lovin VA, Village Authority an awm a. VA inzawm khawm chu Mizoramah an lo kal a, Hmâr bial tam nasatzia sawiin Mizoram mipuiin ration kan khulh anga Manipur pe ve turin sawrkar an rawn dil a. Mahse, Mizoram sawrkarah chuan an khâwk rât a, beidawng deuhva an haw tur chu, “Ngawi teh u, MZP president pawh hi Hmâr tawng chu a hmang lo tak na a, Hmar tho a ni a; beidawnga haw tawp ai chuan i zuk pun ve ang u hmiang,” an ti a, kan inah an lo kal a.

“Chuti na na na chu i kal ang u hmiang,” ka ti a. CM a zin bo avangin Pu J. Lalsangzuala inah kan kal a. Ani Varte Hmâr tho a lo ni a. Dar 6:30 an kan kal a, zing a lo la tho lo va. A chhungte chuan, “A la tho lo tlat,” an lo ti a. “A lo thawh hunah MZP president leh Manipur lam khaw tam tak aiawhin an hmu duh lo ti la. Thakthingah thingpui kan zuk in ang e,” kan ti a.

Thingpui kan ina kan chho leh chuan a lo tho tawh a, min dawr tur chuan a lo inpeih vek tawh a. Hmâr hruaitute chuan an sawi thiam bawk a, tâm vânga pûr chawin, Aiguptaa kal angin an insawi a. Pu J. Lalsangzuala chu Josepha ang thawthangin an sawi a, Pu J. Lalsangzuala pawh mittui hnam fuap khawpin an sawi thiam a. Delhi-a CM zin a zuk bia a, CM chuan, “I tih ang angin lo ti rawh, ka aiawha awm i ni alawm,” a lo ti a. Pu J. Lalsangzuala chuan, “Manipur chu kan rawn pe thleng thei lo vang che u. Amaherawhchu, kudam hnai ber Vervek atangin Mizoramin ration kan khulhna ang rate chiahin in rawn lei char char thei ang,” a ti ta a.

Tichuan Supply Minister Pu PC Bawitluanga in, Laipuitlangah kan tlan chho leh a, engkim kan han final a. Kha ta ka vanneihna chu keiin ka sawipui tak avanga eng mah sawi kuak kha a awm lo va, a insawi kawtu chu anmahni tho kha an ni a. Mahse, CM aiawhtu ka hmuhpui theihna lai tak kha a ni mai a. Hmâr tâm rei tawh lutuk kha an lâwm khawp mai a, Mizormah buhfai an rawn leh ta chur chur a. Mizoram sawrkarin, “Kan unau an ni a, kan tanpui tur a ni,” an tih kha an lawm em em a.

Chutah, September thlaah tai an thar chho va, “Lawmhu sawina tur ringawtin lo zin rawh se,” an ti a. Sihpui kawn atangin min lo hmuak a, welcome gate nên, ka thusawina tur kha leikapui tê khaw tinah an lo dawh vek a, Hmâr puanin an lo khuh a, ka thutna tur bikah ka hming an lo bel zel a, hmar nulain ka thusawi nihliapin mi lo zawn a, khaw tinah ruai an lo theh a. MST-in Churachanpurah bus an service tir dawn tih lar lai kha a ni a, Damdiai phei chuan bus station min lo dil a. Pherzawl thleng kan kal a.

Paihtein min han chawimawi kha a zahthlak deuh ve tih lohvah chuan a lawmawm khawp mai. Citation eng mah min pe lo va, an puan ropui min pe a, chu chu anni-ah chuan ropui tak a ni. Hmâr chungchangah pawh kan bei nasa khawp mai.