KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

Pi pute zu hming hrang hrang leh an in dan te - Rohmingthanga Ralte

 
Pi pute zu hming hrang hrang leh an in dan te
 -Rohminga Ralte 
 
Chalthanga, Laltheri ngaihzawngpa kha hetianga, a zu khawn lai tak kha hreiin an chekin, an that ta a nih kha... 
 
Laltherin,

''Bawmzo ral mah dar ang chhai ngam lo a,
Belzu kunga ka di Chalthanga chawngsai ang sat e''

tiin a phuah el tak zui kha!
 
Hmakhawsang aṭangin Mizo nunah zu hian hmun pawimawh tak a changin, a lo luah ve kumkhua tawh ṭhin a. Mizo te hian zu chi hrang hrang kan nei a, chungte chu: 

1. Zupui: He zu hi a tur renga a hrana den bik a nih avangin 'hranden zu' tih paw'n an sawi ṭhin.

2. Zufang : A hming aṭangin zupui ni phak lo, zu te tihna a ni mai. Buhban fai chhum hmin, dawidim phula um thlum a ni.

3. Ṭinzu : He zu hi tlai khaw hnua a hming thar a ni. Bel hran nei lo-a, ṭina an bilh ṭhin avangin a hmingah ṭinzu tih a ni. Zufang ang chiaha bilh a ni.

4. Rakzu : He zu phei hi chu tlai khawhnu tak meuha Vai lam tihdan Mizo-in kan lak ve a ni. A hming pawh hi vaiṭawng aṭanga la-in 'rakzu' tih a ni.

 Zu tihthlum dan: Pi puten mahni hnam zu an lo nei ve kumkhua a.
An tih thlum ṭhin dan chu chawl an tih mai chu a ni a, dawidim an ti bawk ṭhin. 
 
Mizo upa ten dawidim siam nan, thing angreng chi khat, ṭhenkhatin, 'zangzu' an tih pil aṭanga an siam thu an sawi a (thlalak khi click la, dawithing 'zangzu' chu i en thei ang). Chu bawk chu em ni ṭhenkhatin chawhma thlum an tih chu? Chutiang chi bawk thlum rei deuh 'nileng thlum' an tih pawh ru anga zam chi lek lek, kuangruh nei a awm a. Chung aṭang chuan dawidim chi khat chu an lo siam ve te chu a ni mai thei e.

Tin, zu hming pangngai bakah khan, an hman hun leh hmun a zirin, zu-in hming hran hran an nei leh a. Chungte chu.

1. Nau zu : Nau an pian aṭanga ni riatah, an bawr a keu a. Nau bawrh keu zawhah an zu lo inrinlawkna 'nau zu' an tih chu an in a. He zu hi naupang leh tlangval leh hmeichhiain an in ngai lo a, upa chauhin an in ṭhin.

2. Lawm zu : Hnathawk inlawm tlangval hovin an hahzu atana an bilh an in ho ṭhin chu 'lawm zu' an ti mai a ni.

3. Zu lawm : Hei hi naupang pual bik a ni. Pawl kut hman nan naupang hovin zu lawm tur buhhum an khawn a. An ngamtlak nu an sak tir ṭhin.

4. Mual zu : Pasalṭha ral lu hawnin rawn hlawhtling se, awm ni khamin a khawtlangin an mual lam (hranglam) a. Thingserh chempuia kik ngam apiangte tan, a bula zu siam sa in mai theih, muala an hun chu 'mual zu' an ti. Zu chi dang a ni chuang lo a, muala an hun chhuah a nih avanga mual zu ti mai an ni.

5. Sakhi zu : Sakhi aihnaa an in ṭhin chu sakhi zu an ti a. Sakhi hi thangchhuah nana sa kah ngai niin, an kah chuan an ai ngei ṭhin.

6. Sumdeng zu : Khuangchawi pa tan zu sak ṭeuh a ngai ṭhin a, nula leh tlangval ten an zu sak tur buhhum an denpui ṭhin a. Chung hranden zu, ngan tam tak dengtute hah zu a tana an zu bilh thlum chu, an hran zu tur den zan chuan a dengtute chuan an in a. Chu vanga chuan 'sumdeng zu' an ti a ni.
 
7. Zu in dan : Hmanlaia zu an in in, in dan kawngkal te an nei a. Ṭhian zaho zinga pakhat zu in tur buatsaih chu 'tudai dek' an ti a. Tunlai anga no ṭha an neih loh avangin zu in nan mau thei an hmang a. An zavaia tana an sem chu 'hailawn no' ti an awm a, 'no leng' an ti bawk a, 'haileng no' ti pawh an awm. Miin duhsak zawng a 'leh' thei a. Mi a leh chuan, a haileng no chanai kha a mi duhsak zawng chu 'ka leh e' tiin a pe ang a, a mi leh chuan leh no leh haileng no chanai chu a in ang a, a lehtu chu no dang an pe leh tho ang. A leh no chu a mi leh in a in zawh hmaa a lehtu chu a chan ai tur an pek leha an in rual chuan 'inchawirual' an ti.
 
Chu bakah 'khawh' an ti leh a. Miin, tu emaw leh ta se, a mi leh chuan 'ka khawh e' tiin haileng no chanai chu a leh-tu kha a pe leh thung ta se, 'khawh' a ni. Tichuan, a leh hmasatu khan haileng no chanai leh a mi lehin a khawhna no nen, no hnih a in ang a, a khawhtu lahin a ṭhianpa lehna no leh a khawhna ai no dang no hnih bawk a in leh ang a, tichuan no hnih ve ve an in ang.
 
Chumi baka tih dan dang la awm chu 'tawk' a ni a. Mi tlai tawhin a no chanai kha mi a duhsak zawng in tir se 'tawk' a ni a, mahse a tawktu chuana chanai a in leh chuang tawh lo. A tlai tawh vang emaw, a in tam duh loh vang emaw, mi dang a duhsak vang emaw a in tir a ni. Zu a tam loh deuh phei chuan inleh leh inkhawh chu zu a hek duh, ''Zu a tam lo a nia, tumah inleh leh inkhawhna tham a awm lo e,'' an ti lawk ṭhin. Hetianga an zu in hi, zulawm in nikhua chang leh inpawl hlim nana zu an ina, an chin dan a ni ber.
 

 
 
 
Thulakna: 
 
James Dokhuma - Hmanlai Mizo Kalphung 


ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte