KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

AWITHANGPA LEH CAPT. LR SAILO - -Rohmingthanga Ralte Asst.Prof, GANC

AWITHANGPA LEH CAPT. LR SAILO (F/O DR. JOHN L.SAILO 1951-2020)
(Dr. John L. Sailo Sunna'n)
-Rohmingthanga Ralte Asst.Prof, GANC

Mizo zingah Covid 19 vanga thi kan lo awm ve ta, nun chan hmasa ti ila, a mawi lo lem lo ang chu. Tukin dar 3:00 vel khan Shillong hmunah Dr. John L.Sailo chu zunthlum te a lo neisa nen kum 69 mi niin covid 19 chu a thih pui ta a, a uiawmin a pawi vawng vawng mang e!

Dr. Johna-a chanchin leh chungchangte chu kan hre ve vak loa, mahse a pa Capt. LR Sailo Mizo literature tana a hnathawh ropui tak hi sawichhuah nan tun hun hi a remchang em a, Awithangpa thlengin an chanchin kan tarlang thung ang chu; Dr. Johna sunna ni pah fawmin.

Dr. John L. Sailo-a pa kha Capt. LR Sailo a ni a, a pu chu Kelsih lal Lalsailova Sailo a ni. Sailo lal inthlahchhawng ziding an ni ngei ang. Lalsailova Sailo thlahtu te lam erawh kan enzui tawh lo ang.

Awithangpa kha hla hlui ziarang (traditional verse form) a hla phuahtu ropui em em mai a ni a. Mizo fa zingah a hla phuah hre lo paw’n a hming ‘Awithangpa’ tih chu hre lo kan awm lo in a rinawm. Mahse, ani khan vanduaina deuh mai a nei a. A awlsam zawng chuan thu leh hlaa thing leh raw innawh lai hmu hman a ni a. A damlai ngeiin a hla phuah dan style ang kha a vuiliam hman a ni. Mizo hla ze thar, sakhaw tharin a ken tam tak a rawn chhuak a, Awithangpa zai ang chi kha mi ten an kalsan ṭana, Awithangpa damlai ngei khan a hla phuahte chu a chuai der a nih chu!

Awithangpa te khawvel kha ṭawngka a inhlanchhawn (oral literature) hun lai a tam zawk a. Ziaka vawn ṭhat a nih loh chuan tlang hranga hranga a hre mi te an boral chuan thu leh hlate hi a bo pil ve mai ṭhin a ni. Hei vang hian ‘unau thawnthu sawi mah a dang’ tih ṭawngkam pawh hi a lo pianga mawi a ni. Oral literature chu ziaka dah pawimawhzia hriain Capt.LR Sailo khan Awithangpa zai te chu a theih ang tawkin a lakhawm ta a ni. Capt. LR Sailo in Awithangpa hla chungchang a sawi dan chu:

“Awithangpa hla thu reng rengte chu a thuk em em a, hla phuahtu narante’n an hman phak ngai loh leh hman nachang an hriat lohte khan a hla tam takte chu a siam a. Hla thu rem taka chuktuah a thiam avangin mite hriat sa thu naran emaw tihte pawh kha rem taka chuktuahin awmze thar neiin mawi takin a hmang ṭhin a. A hla thute chu a bul bik a, mite hman naran ang lo tam tak a hmang ṭhin a; chuvangin Awithangpa hi kan hnam hla phuahtute zingah chuan pawimawh leh hmingthang ber zinga chhiar turin a tling ve reng a ni (Awithangpa Zai 5)” 

Awithangpa pawh kha chutia a hlate ziaka vawnṭhat an ni tur chu a lawm em em mai a, ti hian a sawi nghe nghe:

“Kan ṭawng hlui ṭha leh thu mawi takte chu a bo loh nan Pu Lalrinthanga Sailo, Naga Tribal Area Bawrhsapin khawla chhut tura a lo buatsaih avangin lawmawm ka ti em em a ni. Ṭhangthar lo lian zel turte tan pawh he ka hla lawrkhawmte hi hmasang kan hnam hla thu kalhmang hriatttirtu atan ṭanpuitu a nih theih ka beisei a ni” (7).

Awithangpa chuan a lawmthu sawina chu hla hmangin tihian a zaipui nghe nghe a:

Ka zai rem sa ding zel ang che tham ral suh,
Tuan thuah chang zel ang che lanu leng thar
Thinlaiah cham zel la vul reng rawh.

Zoram hmatiang sawnna zawng zel rawh,
Hei ang biahzai hnam tin lung kuai ri mawi hi,
Ro thilah vawng rawh se leng zawng hian.

Thai kawi ziah ṭialah a chuang kim ta,
A siam tak e Captain val Sailo Ngurin,
Huleng rual naufate lung lawmna

Kan vul lai leh kan vang lai a chul zo ta,
Chhim lei thuah riat piallei karah Awithangpa
Kan la thamral tur hi a pawi ngei mai.

Awithangpa hla lakkhawm bu hi kum 1953-ah a buin Capt. LR Sailo chuan a tichhuak a. A hnu Kum 1958, December ni 8 chuan Jorhat-a supply Director a ṭan laiin a boral ta thut mai si a. Awithangpa’n a lo hriat chuan a uiin a sun vawng vawng a; A sunna chu ti hian a zaipui leh ta a:

Thiamthang ri zai aw a thang vel e,
Thlafam sun nan lian lal an ṭuanna runpui,
Khartung sawn lai zawng chu an chawl e.

A lo thang zel a Mizo tlangah,
Lalvuta chawi darpui ring nen ṭap ang maw?
A ngur senmei enna tlang zawng nen.

Mim ang pianpui u leh nau a chunriang nen,
Fiahfar nau ang an ṭap e laikhum sangah,
Sih tlangpui lungchhia a hnim vel e (Vanlawma 288,289).

(He a sunna hla hi tlar thum zaiin, chang 17 vel a thui a ni a, chang 14 dang chu kan dah chhuak ta lo mai. Tin, hla hi lehkhabua an chhut dan ang anga lak luh a ni e, a inzawm tur leh tur lo pawh a ngai ang angin kan dah) 

Lehkhabu Rawnte:

Capt. LR Sailo, Awithangpa Zai, 1953, Print.
R. Vanlawma, Awithangpa, 1989, Print.

Awithangpa chanchin chhiar belh duh tan: 

http://rohmingatungchaw.blogspot.com/2020/04/zo-tungchaw-lalawithangpa-chanchinleh.html

'Awithangpa Tlawh Zai'
Satu Malsawmtluangi Ralte Colney

https://youtu.be/V3vXFd3ddG4 

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte