KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

Chuai ta maw (hla thlirna) - C.Lalthazuala (Bematuale)


CHUAI TA MAW
- C.Lalthazuala

 Kum 1966 a Mizoram buai chuan a bik takin Mizo thalai-te rilru a khawih bik hle maia, India sorkar awp chin, Zohnahthlak hnam hrang hrangte chenna ram mai bakah Burma rama kan Zohnahthlak hnam hrang hrangte chenna ram bial thlengin a nghawng chhuak hneh hle ani. Burma rama Zohnahthlak hnam hrang hrangte chenna khawpui thenkhat, Falam leh Tiddim-te chu Hnam Sipai pasalthate'n an la ve ta maia, Rihkhawdar erawh an la thei ta biklo. Mizo hnam leh an chenna ramte chu eng sorkar mahin an awp tur anilo, anmahni kea dinga, mahni a ro in rel turin, dikna an neia, an thlahtute atangin eng hnam thuhnuaiah mah an la kun ngailo ani tih 'au hlapui' chuan thalaite rilru a hneh tak meuh meuh a ni. 

 Burma rama khawpui mawi tak leh boruak thengthaw nuam tak, Chin khawpui ber nibawk 'Falam' khawpuia laitual leng mek, tleirawl vengva tak mai, music thiam tak, a bik takin, guitar perh lama Falam leh a chhehvela mite hriathlawh tak, Biaklara chu Mizo hnam zalenna tura beihna 'Independence Movement' chuan a rilru a luah hneh hle maia, Mizo hnam zalenna turin a pen chhuak ve ta nge nge ani. MNF Underground Group chu a nu leh a pa, a pianpui unau te leh a laitual lenna Falam khawpui mawi tak kalsanin a zawm ve ta a, hetia MNF a zawm ta hi CH Battalion-ah a awm nghe nghe a ni.

 MNF sipaite chuan Falam, Tidim khawpuite an han la ve ngial nain, sorkar lian leh training nei tha zawk Burma sipai special force-te chuan reilote chhungin heng MNF ho khaw lak te hi an la let leh vek a, Chin Hills huam chhungah Burma sipaite chu an che hrang ta hle maia, MNF underground ho pawh chu an um tawm hneh hle mai bawk a, Biaklara leh a thiante, Mizo tlangval engemawzat chu Burma sipaite chuan an man ta hlawm a, Mizo tlangval naupang tak tak 'Pathian Leh Kan Ram Tan' tia rammu te chu man an han nih tak hnu chuan Burma sipaite chuan an sawp rethei hle mai bawka, an dawpna lamah nasa taka sawisain kut an thlak a, an nghaisa nasa hle ani. Mahse, 'Pathian Leh Kan Ram Tan' tia mahni chenna in leh lo leh nu leh pa then leh rualte kalsana rammu tlangval huaisen tak takte chuan nghaisakna chi hrang hrangte chu tuar chhuakin, an thiante tana thil pawithei thuruk engmah an puang duh hauhlo ani. Ram leh hnam tana nunna thap anni miau alawm. 

 Lemziakthiam, tingtang perhthiam, hlaphuahthiam Biaklara hi kum 1968-ah Burma sipaite'n an man a, Falam lock-up-ah kum khat zet tan tir ani a, Falam lock-up chep em em maia kum khat zet a tan hnuin, Burma ram khawpui lianber dawttu, Mandalay khawpui Central Jail-ah, hmanlai kawl lal ropui, Siampahranga kulh chhungah an dah leh a, chumi hnuah Falam lock-up ah vek sawn chhoh leh ani a, kum khat vel zet Falam lock-up ah hian an tan tir leh ta ani. Kum thum vel zet chu lung in ah a tang anih chu. Ram leh hnam tana a tawrhna ropui tak hi Mizo hnam lehkhabu-ah a chuang reng tawh ang. Awle, Zorimawi Khawvel lam nen, Biaklara thil tawn leh a hringnun zin kawng chu i han sawizawm tan tawh teh ang hmiang. 

 Biaklara leh a thiante, kawl ho zinga lung in an tan lai hian, tlangval naupang te te an la ni a, an khawhar thin dan tur zia chu kan suangtuah thiam mai awm e. Falam khawpui mawi tak mai, van dumpawl ruih mai leh boruak thiang tak hnuaia zalen leh engthawl tak maia laitual an lenlai nite, thenrual thate nena zankhaw tairek thlenga an zai ho dal dal thin laite, nula rima, inthurual taka, an nula thian ngainat em em te leh an hellai di te, thlamuang taka an rim ho dal dal hunlaite, Mandalay Central Jail chhung atangte chuan an ngaihtuah ve \hin ngei anga, an suangtuah ve fo ngei ang. An lung a leng vawn vawng thin ngei ang le. 

 Vawikhat chu Biaklara'n lungin a tan pui, a thianpa chuan Biaklara chu thu lungchhiat thlak tak mai a hrilh ta maia. A thianpa chuan, rinawmna thu alo tiampui tawh, runlum nuthai atana, rinawmna thu alo tiampui tawh chuan mak tak maia a phatsan tak mai thu leh, chutianga inphatsanna chuan a rilru a tihnat zia thute, chu hmeichhia a hmangaih em em in lengdang tang a belhsan mai tur leh, kumkhuaa midang ta ani mai tur chu, a ngaingam thlawtlo ani tih thute a hrilh ta a, chu thil chuan Biaklara rilru chu a khawih ve ta hle maia, a \hianpa chu a khawngaih ta ngawih ngawih maia, a thianpa chu amah ah te a han inchan vel a, a thianpa thil tawn chu a hriatthiampui ngawi ngaawih mai ani ber ang chu, he hla 'Chuai Ta Maw' tih hla mawi dangdai leh lungrun thlak ngeih ngawih deuh mai hi alo pianchhuah phah ta ani. He hla Hanks William Sr hla "My Son Calls Another Man Daddy" tih hla thluk a hmang a ni.

 Ram leh hnam tana rei tak jail tan tawh hnua hmangaih tak te'n lung in tan hlanin mi lo phatsan tih han hriat leh zel mai chu pachang tan pawh rilru mumal neih a har ngawt ang. Tingtang perhthiam, hlaphuahthiam ni bawk, lemziakthiam ni leh zel bawk Biaklara'n a thianpa tana he hla mawi dangdai tak a lo phuah sak hi a ropui ngawt mai. He hla ngaithlatute hi kan vannei tak meuh meuh ani lawm ni? Hringnun khawvel, kan zinkawngah hian Biaklara thianpa thil tawn ang tawng ve tho, an hmangaih ngawih ngawihte'n an phatsante hi an thahnem fu maithei ani. Chutiang mite tan chuan hla tha tak ani ngei anga, tin, chutiang boruak tawng ve hauhlo te tan pawh, a thluk leh a hla thu hi a mawi em avang hian hla tha chungchuang a tling ve hrim hrim a, mi zawng zawng, naupang chumchiap atanga pitar putar thlengin hetiang ang hla thluk mawi leh ngaihno bei mawi tihna chang hrelo mihring nih tlat mai chu thil vanduai thlak tak ani ve ngei ang. 

 Zofate zinga lemziak lama hriat hlawh, tingtang perh leh hlaphuah lama hriathlawh ni bawk Biaklara hi ni 9 April 1948-ah Sazep khuaah lo piangin, se en rual vel anih laiin a pa Chalkhuma Chhakchhuak chuan Burma ram lamah a pem pui ta a, Biaklara nu chu Lalmawii ani. An chhungkua hi Burma rama an pem hnuin Falam khawpui-ah inbengbelin, kum 1965-ah Biaklara hian 'State School of Fine Arts, Music & Dancing', Mandalay khawpuiah lemziak a zir a, Zofate zinga lemziahna sikul-a lut hmasa ber anih loh pawhin Mandalay khawpuia lemziahna sikul-ah hi chuan, Zofate zinga han zir hmasa er anih hmel hle mai.

 Lemziak zira kum thum zet Mandalay khawpuia a awm hnuin, a thil zir lai chu a han zir zo ta chenga, Zoram zalenna sual turin a rammut a ngai leh ta sia, lung in ah kum thum vel zet hun a khawh ral leh rih hnuah, lung in atanga a chhuah hnua, thil eng eng emaw a tih fel leh zet hnuah Mizoram lamah a rawn chhukthla ta ani. Kum 1973-ah Aizawl-ah rawn chhukthlain, 1974-ah Aizawl-ah hian a inbengel ve ta a ni. 

 Kum 1974-ah Tualte lal, huaisen hmingthang, Nikuala thlah kal zel, Lianhlira fanu Seni nen an innei a, Seni nen hian fa pali neiin, chhungkua an din ta a. A thianpa Ngursavunga nen 'Zodi Arts' dawr an siam dun a, Ngursavunga hian 'Zodi Watch Repairing' a siam ve bawka Aizawl Zion Street-ah in inluah tawmin dawr an siam dun thin nghe nghe ani. Aizawla a inbenbel tantirh, a hun hmasa lamah chuan rimawi lipui a liluh thuk ve hle a, tingtang perh lamah pawh 1970 chawhma lamah te kha chuan hriathlawh ber pawl a tling phak ani. Hla phuah thiam Saitluanga(hlalar chuai theilo, '''Tawnmang Lasi'''' phuahtu), radio artist Vanlalhmangaihi, leh Engzuala te nen Beat Group 'The Flaming Splinters' din hovin a hunlai na na na chuan an lar thei hle a ni.

 Biaklara hian hla 17 vel a phuaha, tuna kan thlurbing bik 'Chuai Ta Maw' tih hla hi, Zohnahthlak hnam chitinte zinga a hlaphuah ho rau rau ah pawh tlana deuh ber chu ani mai awm e. He hla hi Lalhlunmawii of Zodi khan lungrun thlak ngeih ngawihin a rawn sa lar anih kha, Lalhlunmawii aw mawi tak avangin he hla hian mi te rilruah bu a khuar nghet ta tlat ani ve thei thova, chuvang tak chuan Lalhlunmawii of Zodi hian fak a phu hliah hliah ani. Lalhlunmawii'n hun rei tak chhung par alo chhuanpui hnuah Zomuanpuii'n tunhnaiah thiam takin a rawn sa thar ve leh a, hla tha na na na chu thantharte'n an sa thar zel anga, hluihlawm ani ngai lovang. 

 Tahan khawpui atanga rawn piang chhuak, Rimawi thlipui Zofate zinga rawn tleh tirtu, Zodi, Vulmawi, rock group ropui tak tak rawn pian hma khan, Buta of Vulmawi-te, T.Zorampela of Zodi-te nen tualchhunga puipunna hmunahte lo play ho fo tawh thinin, Biaklara hi heng guitarist lar tak tak lo ni ta te lo kaihruai thin tawhtu ani bawk. A hun hmasa lamah Zorimawi hmasawn nan a theihna te lo seng tawh thin mahse, Mizo mipui tam berin amah kan hriat dan ber chu 'lemziak lam huang' ani ber awm e. Tunah hian Bethlehem Vengah, B.Lalthlengliana (L) ex-minister, te inluah mekin, Pu Thlnga te chenna hnuai chiahah chhungkuain an cheng mek a, tu mawng a beng ve tawh nghe nghe ani.
 Tunah chuan alo upa ve ta, chuvangin, Pu Biaklara, guitarist, artist, hlaphuahthiam, ram leh hnam tana kum thum lai lung in lo tang tawhin a thianpa tana a hla puah sak 'Chuai Ta Maw' tih hla lung ti run ngeih ngawih tak mai hian a tawp hi han khar nghe nghe teh ang aw.
 

                CHUAI TA MAW
 Phuahtu : Biaklara
 Satu : Lalhlunmawii (Zodi), Zomuanpuii

 Mahten awmkhawhar runthim hnuaiah
 Lunglai di ngaiin ka lo vai
 Kum sul vei se tawnni her ang maw?
 Duhlai Mampuii khiangawi hnu 

 Hmanah chuan sirva ianga lengin 
 Duhten ka tawnah vulzai relin 
 Tawnloh karah lung i her mai hi
 Ka tawnah aw di i chuai ta maw

 Lenna run hmun lo a pawi ber,
 Thaikawi maia biahthu hlan zawng;
 Mi u lunglai der thiam mai vanga,
 Lung min hersan hi a na e
 

 Bawihte nang nena Pathian samsuih 
 A rem lo'm ni kumtluang atan
 |hen loh thudi kan tiam rem sa,
 Dairial iang an chang zo ta maw? 

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte