KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

A MAK A NA - C.Lalthazuala


A MAK A NA

C.Lalṭhazuala.

  Fam min chansan ta,  Kum  30 vel kalta a  Rimmawi  chanchin Ziaktu lar, chutih laia mizorama  weekly  magazine lar ber ZOENG khawvel huap leh zorimawia mi langsarte chanchin  ziak ṭhintu Pu Lalremmuana hla duh em em hi amah hriat rengna'n ka han sep rawtui teh ang.

Kum 1980 hnu lama lengzem hla chhuak ho zingah hian Mizo thalaite'n an hlut leh an tuipui ber ber 5 thlang chhuak dawn ta ila, Dr P B Zodingliana phuah “A mak a na” tih hla hi a tel ngei ang ti ila, dawt kan sawi a rinawm loh. He hla mawi dangdai leh tha chungchuang tak mai hi a lo chhuah dan, abul thum atangin i han hrut chho dawn teh ang.
 
He hla phuahtu, Dr P B Zodingliana hi a eizawnna chu Doctor (MBBS) a ni a. Mizoram khaw hrang hrangah a hna thawhna avang hian a awm kual tawh a. He hla hi kum 1984-a Imphal Medical College-a MBBS a zirlaia a phuah a ni a, hostel-a phuah a ni nghe nghe. 
 
Zankhat chu hostel varanda-ah khawhar taka a awm laiin, guitar a perh vel mai mai a, a rilruah hla thu a rawn lang ta zawt zawt mai a. Minute 5 vel lek chhungin he hla mawi tak mai leh lungkuai zet mai hi a puitlin ta hlawl mai a ni. A rilru a a thu a rawn lan rual hian a thluk tur pawh a rawn lan ve nghal thu a sawi nghe nghe a ni.
 

Dr P B Zodingliana hian Mizo tawngah a inrintawk tlat loh a vangin a hla phuah tam tak te chu mite hriat turin a pho chhuak ngam lova, amah ngei pawhin a tihbo leh mai mai thin thu sawiin, he hla ngei pawh hi kum 1984-a a phuah daih tawh ni mahse, a hnu kum enge maw zatah a pho chhuah chauh thu leh Mizoram dung leh vanga arawn lar tanna pawh 1993 vel atang daih ni a a hriat thu te pawh sawiin, “ka rin leh beisei phak bakin mite’n an lo hlut der ve a, a lawmawm khawp mai” a ti nghe nghe.
 
He hla, “A mak a na” aphuah dawn lai hian a rilru ah KC.Lalvunga (Zikpuii Pa) hla “Tawnmang silo maw, Lungrunpui” tih kha a cham tlat reng thu asawi nghe nghe a. Chutianga Mizo pa, thuthiam hmingthang hlaphuah rawn riak reng chu a hlaphuah “A mak a na” chang khatna tlar hmasa berah pawh ahman ve thu pawh sawiin, “Amaherawhchu, Zikpuii pa chuan ‘Lungrunpui’ a ti a, kei erawh chuan ka rilrua hla thluk lo piang ve nena ‘syllable’ a inmil theih zawkna turin ‘pui’ tih lai te ka paih ta a, ‘lungrun’ tih chauh ka hmang ta zawk a ni,” a ti bawk.
 
Dr P B Zodingliana hi Dt 28 09 1957 khan Lunglei bazar vengah lo piangin, apa chu P B Nikhuma a ni a. A pa P B Nikhuma hi Ngopa khawchhuak a ni a, a nu erawh Lunglei khawchhuak a ni thung a. A pa hi tunhma chuan politician lar tak niin, District Council hun laiin Lunglei District Mizo Union hruaitu hlun a ni a. District Secretary hlun a ni bawk. Kum 1972-a Pu CH Chhunga sorkarah khan Buarpui bial atanga thlantlin a ni a, Health Minister dinhmun te pawh a lo chelh tawh nghe nghe a ni. Brig T Sailo sorkarah khan Pu P B Nikhuma nau P B Rosanga kha cabinet minister a lo ni tawh bawk.
 
Anni thlah ho hi rimawi lamah talent an nei tha hlawm hle a. A pu (A nu pa) chhang chiah hi hla phuah thiam hmingthang Fam Lalzova nau hi a ni a, chhun tur pawh an lo nei tha viau reng a ni. Dr P B Zodingliana ngei pawh hi music ngaina tak leh talent nei tha tak mai a ni a. Kum 1976 leh 1978 khan a tel ve na rock group chuan AR Ground beat contest-ah pakhatna an lo la tawh a, an group “Frame” ah hian bass guitar perh tu niin, heng hun lai hian vawi hnih ‘best bassist’ ah an thlang tawh nghe nghe. Imphal Medical College-a a zirlaiin an college aiawhin Naga leh Khasi thiante nen “Inter Medical College Beat Contest” ah zuk telin 2nd prize an zuk la ve a, hemi tum hi chuan lead guitar a perh ve thung. He intihsiakna hi India rama Medical College lar ber te zinga mi AIIMS (Delhi) ah neih a ni a, “Inter Medical College Literature & Culture Meet” tih a ni nghe nghe a, kum tin huaihawt a ni thin.
 
Kum 1995 khan nupui Vanlalremruati (Maruati) a nei a, tunah hian fa mipa ve ve pahnih neiin, Aizawl dinthar tlangah an mahni inah an cheng mek a ni. An unau hi 8 an ni a, mipa 6 leh hmeichhia 2 an ni. 
 
An chhungkaw ho hrim hrim hi rimawi lamah an mikhual lo hle a, ram pum hriat hlawh tham pawh an awm nual. Tunhnaia ZONET buatsaih zaipawl intihsiak a pakhatna Dawrpui Branch YMA conductor P B Lianzama te nen khan pa te in unau an ni a, musician lar tak, P B Lianhminga te nen pawh hian pa te in unau bawk anni. Tin, P B Lianzama hi Zo rimawi khawvelah a mikhual lo hle a, Jeremy Zobiakvela (L) JB-a vanglaia a telna group hrang hrang a bass guiter perh saktu hlun a ni bawk. Tunhnaia Zonet Cable TV buatsaih ‘Justice For Christ Beat Contest’ ah pawh endiktu-ah an hman ve nghe nghe kha. 
 
He hla mawi tak mai leh Mizo thalaiten kan duh em em reng tawh tur hi a phuahtu hian phuah chhan bik em em pawh a neih loh thu a sawi rualin, a tleirawl lai daiha “A mak a na” han tih pui vawng vawng tur a tawn ve tho thu erawh a zep hran chuang lo. A sawi dan chuan, a tleirawl lai vela a nula kawm ve chuan inneih mai a duh a, a ni erawh chuan a thil zirlai MBBS chu zir zawh phawt a, sorkar hna te han thawh ve te te loh chuan thil ni thei ah a ngai si lo. Tichuan, chu nula chuan pasal a neih san ta a ni. Hetianga a nula thlakhlelh ruk em em in khiang a han awi ta mai hi a sarhu lai chuan tawrhthiam a harin a rilru pawh a den nat thu a zep hran lova. Amaherawhchu, heng a rilru natna te, a lunglenna te chu khuareiin a rawn hnem chho ve a, “he hla ka phuah lai tak phei hi chuan he ka Di hlui hi ka ngaituah hauh lova, ka rilruah pawh a awm hek lo,” a ti a, “Amaherawhchu, thawnthu ziaktuten an mahni nun ngei behchhanin thil ngaihnawm tak tak an ziak thin ang hian ‘experience’ ka lo nei tawh a, ka nun hian a lo tawng ve tawh ngei a ni. Mahse, he hla ka ziah lai erawh hi chuan, ka nunhlui liam tawh hnu emaw, kha nula emaw kha ka ngaihtuahnaah a awm miah si lova, a mak khawp mai,” a ti bawk.
 
Mizo tawng thiam lo inti chung chunga hetiang ang hla thu mawi leh lungkuai ngeih ngawih a phuah chhuak thei mai hi a mak hle a. Amah hi music thiam leh tui tak a nih avang leh band-ah pawh lo play ve nasa tawh a nih a vang te, Sap hla chi hrang hrang leh western music style hrang hrang lo ngaithla nasa thin a nih avangin hla thluk siam ah hrim hrim chuan a chungnung hle ngei ang. Hla pawh a phuah tam hran lo, han in sang mar leh deuhin, hla thu mawi leh thluk mawi tak tak dang han phuah leh nual atan a itawm tak zet zet a ni.
 
Thenawm khawveng te ngei pawn an hriatpui lova hla chhiar tham fe, naupang exercise bu khat dul lo phuah ve thin te pawh hi awm ve theih a ni a, Mizo Academy of lLetters hovin thu leh hla lama miropuite thlanmual “HLA KUNGPUI MUAL” Khawbung khua a an siam ah pawh khan kha thlanmuala lungphun tur an thlan chhuah dan tur chu lehkhabu ziak leh hlaphuahtu an nih pawhin phuah tam leh ziah tam lamah teh lovin an kutchhuak hlut dan “Literary Value” leh “Artistic Value” lam zawk kha tehfung ah hman nise an ti a nih kha. Chutiang zawnga chhut phei chuan Dr P B Zodingliana hlaphuah hi a hlu tak zet a, a literary value pawh a sang a, a artistic value pawh a sang a ni tih hi zep tur a awm lo.
 
“A mak a na” tih hla hi a thluk a mawi mai bakah a hla thu (poetical word) intuahrem dan hi a tha thlawt a, a sak a nawm mai bakah a thluk a tluangtlam a, tingtang perh thiam vaklo tan pawh a remna chord a harsa lutuk lova, han zai ho nikhua changa hla sak hlawh ber zinga mi a ni hial awm e. Concert leh puipun nikhua a local artiste hrang hrang ten an sak zin ber zing a mi pawh a ni ngei ang. 90s chho vela rock vocalist lar ve tak Jerry-a (Jessie L Ralte nen hriatpawlh loh tur) khan a sa lar thin hle a, a ni hian audio album te siamin studio lamah chuan a sa lo na a, he hla mite hriata sa lar hmasa ber tu chu a ni awm e. Tin, Mizo hmeichhiate zinga zaithiam lar ber pawl Zosangliani khan a album ah a sa a, AIR Aizawl ah a khung bawk. Peter C Lalrinmawia khan a album hnuhnung berah khan a sa ve bawk a, Albatross vocalist Rinte-a khan a mimal albumah a sa ve leh bawk. Tun hnai khan Tetei Ralte khan a albumah khan a sa ve leh a, a ni zai dan hi R&B influence a ni a, he hla thluk lunglen thlak reihrawih hi lunglenna bo khawpin a sa ingeuhvin a thluk ching-chi-vet kual deuh mah mah niin a lang. 2007 Youth Icon contest a Top-5 zinga mi, Durtlang tlangval C.Lalrinkima khan a rawn sa ve leh bawk a. Tin, Youth Icon Malsawmtluangi Fanai (MS-I) khan a albumah a rawn telh veleh bawk. Zoram dung leh vanga mite hriat hlawh thah artist lar 8 zetin an sa tihna a nih chu.!
 
P B Zodingliana hi sorkar hna a a luh hma, a tlangval lai chuan rimawi khawvel luhchilh nasa ve tak a ni thin a. Band hrang hranga a lo tel ve tawh mai bakah C.Lalrinmawia of Di Cham- Bawihpui te nen pawh anlo inzui nasa ve tawh hle a. C.Lalrimawia te chenna In, Chaltlang field hmar lam sir, hmun lunglenthlak reihrawih takah te khian an zai ho nasa thin hle a. C.Lalrinmawia hla sak tur leh AIR-Aizawl station-a athun tur hla thar aneih chang te pawhin a lo zirpui fo thin bawk a ni.
 
“A mak a na” tih hla ti hlu em em tu pakhat chu a thluk hi a ni awm e. Tunlai tawng takin a thluk hi a changkang hle mai. Tunlai thangthar hlaphuah thiam tam tak ten athluk tih changkan an tum luatah chord harsa pui pui behchhanin hla an phuah a, ing-euh deuhin athluk an siam bawk a. Tlang rama cheng hnam lungleng tak, mizote rilru leh lunglenna an zuankan ta daih mai thin a, a pawi hle a ni. Kan rual U zawkte kutchhuah te hi kan ngaithla tam tawk lovin kan zir chiang tam tawk lo pawh a ni maithei. Kan rual U te kha an lo ril hle a ni tih tilangtu chu “A mak a na” tih hi a ni awm e.Vai zaithiam leh musician hoin Bollywood film hla lar tak tak an rawn vawrh chhuah thin ah pawh hian western music leh Indian music, anmahni vai ho lunglenna tibo chung lovin an chawhpawlh mawi tawk thiam thin hle mai. Chu ngaituahna atanga zuk chhut vang vang pawhin Dr P B Zodingliana hi a fakawmin, hetiang ang hla thluk changkang leh mizo rilrem zawng tak nisi a phuah chhuak tlat thei hi tunlai thalaite hian i chhut ngun teh ang u.
 
He hla hi a hlut em em na pakhat leh chu a phuahtuin hla thu ril ngenngun, a hranpa a inhrilh fiah leh chiam ngai hran lo, hla thu mawl tluangtlam tak, han ngaihthlak emaw, han chhiar emaw, rilru a hriatthiam nghal mai theih, hla thu mawi em em ni tho bawk si a remkhawm thiam tlat mai hi a ni awm e. 
 

Kan Mizo lengzem hla reng reng hi ngaihzawngte nena inthenna emaw, nupa inthenna emaw avanga rilru natna leh chutiang tawngtute rilru a tihnat theih zia tarlanna a ni tlangpui thin a. Sap ho love song thenkhat, thawnthu (Ballad) anga lengzem hla siam hi an awm ve meuh lo. Lengzem hla thenkhat phei hi chu a chaltlai thin hle a, an mahni thena lengdang tang belh san tute chaltlai taka diriam zuiin, hla dengkhawng leh hlathu chapo fe fe hmanga hlaphuah an tam hle. Amaherawhchu, chutiang hla dengkhawng ho reng reng chu tuma rilruah a tla na lo tlangpui thin. “A mak a na” tih hla chang hnihna a “Aw le, ilungdumtu nen chuan, fanau mal tluan chawiin va leng ta la, keipawh chhaithar di zawng ve turin, tuan ve zai ka rel tang e” a han ti vei hnap mai te hi a mawi dangdai hran pa ve ngawt mai.
 
A hmangaih em em in amah aia lungdumtu dang anei ta si, lengdang tang a belh san ta. Mahse, a hmangaih zia la ti lang zelin, fanau maltluan chawi turin duhsakna a la hlan zui lawm lawm a. Tin, a hmangaih em em chu a liam takah chuan, kawppui turte a la zawn ve angai ngei dawn a ni tih hla thu tluang tlam leh mawi bawk si, thuhnuai rawlh leh lungkuai bawk siin a ziak chhuak thei hi a ropui ngawt mai.
 
Ka thianpa pakhat phei chuan, “Mizo lengzem hla zawng zawngah ka duh ber, ka sa zing ber bawk,” tiin “keichuan song of the century ah ka puang hial” a ti riap mai. A ni taka, a hma lama kan sawi tawh ang khan a thluk a mawi dangdai em em a, a thu in lung a kuai nghaih mai bawk si a, chumi piah lamah athluk a tluangtlam tha em em leh zel bawk nen, a diktak chuan he hla hi a mawi a, a dangdai a, a hlu a, a tha tak zet a ni ber e.
 
A tawp khar nan, he hla mawi tak artiste lar leh hriat hlawh ber ber pariat in an sak hi a hla thu i han tarlang nghe nghe teh ang hmiang.

A MAK A NA

Tawnmang silo maw, Lungrun,
Khiang awia mual min liamsan tak mai le;
Biahthu Di kan tiam dun zawngte kha,
Nghilh thei hian ka mawi silo.

Hrilh thiam a har, a mak a na,
An sawi damlai thlanthim thlen meuh chu;
Mu leh mal reng ka nei thei dawn nem maw,
Khuarei hian a hnem mahna.

 Duhthu leng sam mai maw ka chan tawn tawk,
 Hlimte a kan lendun lai ni zawngte;
 Leh kan tuanna tlang leh mual zawngte,
 Vawng reng nang e, lairilah.

Awle i lungdumtu nen chuan,
Fanau maltluan chawiin va leng ta la;
Kei pawh chhai thar di zawng ve turin,
Tuan ve zai ka rel ta’ng e.

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte