KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

MIZO MISSIONARY HMASA R.DALA


Mizo missionary hmasa R.Dala kum 1913-a Welsh rama a zin tum a, a thlalak.

MIZO MISSIONARY HMASA R.DALA – Familia Fanai Lalţansanga

Mizo zinga missionary hmasa R.Dala kha Chiauva fa 7 zinga 5-na niin kum 1884 khan Thangkama khua Sihfa-ah a piang a. A pa Chiauva hi a vanglai chuan Hmartudaia tih hiala mi huaisen a nih avangin a fapa hmingah  chawiin Ralzadala tiin an sa a. Ralzadala hi a naupan laiin Aizawl sipai bel nawta inhlawhfa-in Zosapte hnenah lehkha a zir a, kum1903 khan Lower Primary a pass a, 1904 kumah Upper Primary a zir zo a ni.

Sawrkara  portdar (tangka chhiar ) hna a thawk ţan a,1906 kumah Bawrhsap  HWG Cole chuan Tezpur-ah Forestry hna zir turin a tir a. A zir zawh hnu hian Ţhelret Rahsi-ah a ţang nghal a. Hemi kum hian Pathianah harhna changin a piangthar a, “Gethsmena thlan sa kha” tih hla pawh a phuah nghe nghe a ni.  Sawrkar hna aia Pathian rawngbawl hna thlang zawkin kum 1908 December thla atangin Dr.Frazer leh Saptlangvala, Watkin Roberts te ţawnglettu leh Mizo ţawng zirtirtuah a ţang a, an rawngbawlnaah a ţanpui bawk a. R.Dala hi pa hleitling tak, awmkhauh, hmelţha leh vengva tak a ni.

Kum 1912-13 khan Pu Daktawra, Dr.Frazer dam lo England-a a zuk hruai rualin a inzir pah a, hemi ţum hian a pa, James Winchester, Mizote’n pasalţhate’n an that a, sala an man, a fanu, Mary Winchester pawh a zuk tlawh nghe nghe a ni. 

MIZO INCHEIIN LONDON KHAWLAI FAN THU

England rama R. Dala a awm laiin mipui vantlang hmuh atan, “Mi lu la hnamin khawlai an fang dawn” tiin kawng thler tinah hriattirna an tar a. A en tura mipui pungkhawmte chu chhiar sen an ni lo. R. Dala chu Mizopa inchei dan dik takin ipte a ak a, diar a khim a, a lu pawh a la meh loh avangin pawhchhuah sei tak neiin a zial a, a pawhchhuah chu hnung lamah a uai zuah a. Mizo puan a veng a, tursing vaibel lian zet hi a zu a. Tin, Pi Theli, Pi Daktawri chuan Mizo nula inchei dan dik taka inthuamin empai a phur a, Mizo kawrchei a ha a, Mizopuanchei a bih a.  R. Dala chu zuiin an pahnih chauh chuan kawngpui an zawh dun ta a; kawngpui sir tuakah chuan thlirtu mipui an khat ţhup a, lirthei zawng zawng an chawlhtir a. R. Dala chu Mizo pa hmelţha ve tawk tak a ni a, a hleitling bawk a, pa pian nalh tak a lo ni vei bawk nen, Sap-ho chuan hmuhnawm an ti hle a ni.

England ram an zin chhung hian  R. Dala hian Pathian thu zirna hun ţha tak tak a nei remchang thei a, a hun âwlah Welsh ram khawpui dang dangte an fan pui bawk a. 
Pu Saptlangvala’n Liverpool te, Carnavon thleng a zuk hruai a. Kohhran hrang hrangte’n an biak ina thuhril turin an sâwm sup sup a, Welsh mission rawngbawlna rah duhawm tak lantirtu a ni pah fawm bawk a ni. 

Saprama a châm chhungin Pathian thu thiam 
Mrs. Penn Lewis te, Evan Roberts te tlawhin an hnen aţangin Pathian thu kalhmang dik zawkte a rawn pawchhuak a. Zoluti pawh a zuk tlawhchhuak a, Zoluti chuan fa 3 lai a lo nei tawh a; Zorama a awm laia a pawnfen leh puante a lo entir a. “Mizo ţawng i la thiam em?” tiin R.Dala chuan a zawt a, Zoluti chuan, “Hriat chu ka la hria, mahse ka ţawng zak tawh,” tiin a lo chhang a ni. Zoluti te chhung chuan R. Dala chu London museum te, England lalber in te an tlawhpui a, cinema an enpui bawk a, London biak in lian berah an inkhawmpui bawk a ni. 

R.Dala hi 1911 kum khan Mission Veng Kohhran upa atan thlan a ni a, pianphunga mi vengva sa deuh a nih bakah lehkha chhiar taima a ni a. Mizo babu lian ber Durtlang lal Suaka lo Kristian ve ta nen an inkawp chho va. Rualawhna leh ţhahnemngaihna nen kum 1911khân Kristiante chhiar tur thlakip bu chhuah an rawt a, Dr. Frazer-a lehkhabu chhutna khawl tê tak tê, Hand Press-ah chhut a ni ta a ni. Kum 1911 October thla-ah tuna Kristian Tlangau hi Krista Tlangau hmingin chhuah ţan a ni a, kum 1912 tawp dawn thlengin R. Dala chu Editor a ni.

R.Dala chuan Sapram atanga Aizawl a lo thlen hnu chuan Aizawla awm ai pawhin chanchin ţha hrila Manipura kal a duh ta zawk a. Saptlangvala nen ţang dunin Thado-Kuki Pioneer Mission an din ta a, Senvawnah hmun an khuar a, chumin hnuah Tinsuangah an insawn leh ta a. ( Ka va ui tak em! R.Dala leh Saptlangvalte tihchhuah Thado-Kuki Pioneer Mission chanchinbu kum 1920-24 inkara mi Pu Buanga chilhkhawm, a thachhang dawltu Pastor Zathanga, ka nupui pu hnena a hnutchhiah chu ka kawl reng thin a, ka dahna ka hre ta tlat lo mai a, ka zawng hmu zo ta lo, ka va ui tak em!)

Kum 1914 December ni 26-ah Thado Kuki Pioneer Presbytery hmasa ber chu Saptlangvala, Watkin Roberts hovin Senvonah an hmang a. Hemi ţum hian R.Dala chu Pastor atan nemngheh a ni a. Hemi hma hian tumah pastora nemnghah an la awm bawk si loh avangin R.Dala chu pastora nemnghettu tur an awm lo va, an zavaiin a rualin an tawngtai a, Pathian hmaah Pastor ni turin an hlan tawp mai a, chuvangin, “A nemnghet tu chu Pathian a ni’ an tih phah hial nghe nghe a ni. 

PASTOR R.DALA KHUALZIN TAWPNA LUNGCHHIATTHLAK TAK CHU!
 

Tinsuang khuaa an înpui thar chu ni thum chauh an luah hman a. Zakradawr Presbytery inkhawmpui hmang turin an chhung zin ta a. A nupui leh a fate  pathum, Lalbiakliani, Lalthanliana leh Lalthuamliana te a hruai a. Inkhawmpui tur palai ţhahnem tawk takte nen Tuiruang dungah maupum-in an intawlh thla ta dal dal a. Hlimtlang takin Maupum chungah chuan mau khuang bengin an zai a, chhunzan zawma an intawlh thlak hnuah Tubidor khua an thleng ta a. Chu khuaah chuan Kristian unaute an awm avangin vaukamah an inkar kai a, zan an riak a. Pastor R.Dala te thlen in pa chuan duhsak takin tukţhuan chawhmeh atan a sangha rep roh tak chu a chhumsak a. Vanduaithlak takin Pastor R.Dala chuan a eisual ta hlauh mai le. A pum a na a, kaw khawhin a tlan ta chhen a, maupum 10 rual lai intawlh thla zingah chuan anni chu luikama tuipui-suthlahah an invuan tang a. A ziaawm deuh beiseiin an chawl khawmuang a. An thiam ang tawk tawka inbawihsawmin tuilumte hian an dep vel ţhin a. Mahse ţhat lam a pan hlei thei ta lo va, 1922 kum Janruary ni 11 chhun dar 12-ah a boral ta mai a. A thihna chhan hi Tuihri (Cholera) an tih hi ni ber awm a ni.

A hnuk a chah fel hnu chuan an inkhawmpuina tur Zakradawr lam panin ţap ruai ruai chungin an inlen thlaktir a, tlai ni nemah an  zukthleng a. Palai tam zawkte chuan inkhawmpuina tur khua chu an lo thleng hman tawh a. Mipuiin vaukamah mittui nen hla sachungin  an lo hmuak a. Hlim leh  lawm taka inhmuah tumte chu mittui nen an inhmuak ta zawk a.  Lalpa rawngbawla fehchhuak, kawnglaka chutia a peihloh san ta thut mai chu a nupui fanaute tan lek phei chuan vanpui a chim ta emaw tih tur  hial khawpin an mangangin an lung a chhia a. A nupui hrilhai lutuk chu lungchhe takin a ţap ruai ruai mai a, an vanduaiin an khawngaihthlak ngei mai.

A thih dawnin amah bawihsawmtu tirhkohte hnenah Pastor R.Dala chuan  “Nang ni  naupan mah ula, in Pathian hi a naupang ve lo” tiin a thlamuan a, a nupui fanaute hnenah , “In chanchin tur zawng Pathianin a rel ang” a ti a, a boralsan ta a ni.

Zakradawr daiah chuan Tirhkoh tlawmngai Tlurhpua chuan Pastor R.Dala ruang chu a paw chhuak a, Pu Hluna’n ten miah lovin a lo thleng bawk a. Tuihri natna ţihbaiawm tak avanga thi a nih an rin avangin mite’n an hlau hle a, a zan a zan chuan Pu Hluana kawtah thlan an lai ta chuk chuk a, an vui lian ta mai a ni.

Chutianga Saptlangvala nen rawng an bawl dun ţan dawn chauh va, ram thim ram thar an sut dawn  laiin Pastor Dala chu a boral thut ta mai si a. Zoram mipui an hrilhai hle. A va pawi em an ti vawng vawng mai a. A thih thu hian Zoram khawvel a barakhaihin a dengchhuak tak meuh meuh va.  Mizo thlaphuah thiam hmingthang Awithangpa chuan Pastor Dala sunna hla a phuah a, rei lo te chhungin Awithangpa hla chuan Mizoram pum pui a deng chhuak ve leh ta thung a, a hun lai kha chuan khawtin maiah hian naupangte thleng pawhin khawlai-ah “A va pawi em!” an ti vawng vawng mai a ni.

AWITHANGPA’N PASTOR R.DALA A SUNNA HLA

 
        Aw ka duh tak Dala
        Ka ding leh vei i ni;
        Khawnge i awm?
        Lungngaih aw rawl chhuahin,
        I hming ka ko chiam a,
        Hmar thimpui tlang leiah
        Ţapin zâi tin ka chhiar.

 
        A va pawi em!
        A va pawi em ve aw,
        Ka sawi thei lo;
        Lungngaih chhumpui angin,
        Ka tan a zing zo ve
        Hmar thimpui tlang te u,
        Vanduai min ţahpui r’u.

        Lungnaih bilhpuan khumin,
        ţapin zaitin ka chhiar,
        sumtual ka vel;
        I dam lai nikawlah,
        A liam zo ta si e,
        Hmar thimpui tlangah hian,
        tunge Lal hna thawk ang?
        Chhingkhual kal lai relin,
        tui tin dung maw a zui?
        Thla a famna,
        Kalvari hmangaihna,
        Biahthu suih tawn tumin,
        Ťũr tui a dawn sual e,
        An pai reng zawl chhuah an.

Pastor R. Dâla A Sûnna Hlâ, Rev. Liangkhâia Phuah:

Pathian chhungte zawng zawng.
An vâng a ni, mi tlang, mi ngil
nang ang hi,
Chung Pathian  hualsa  rerng  emaw,
Tiin ka lo chhuang ţhin che,
Van kohna ri chu ngaithlain
Ka chhuang ţhin che Dala,
I sûlhnuah hian
Hmar thimpui I tawn vang hian.

Israel thlahtu Abrahama dungthulin, 
Laichin, unau, ţhenrual pelin,
Hmar tlangpui I  liam ta a,
Chuta hnam riangvai, kawng bote ên turin,
Lusei varparh arsi atan-
I  lo chhuak, kan zingah hian. 

Ka sawi thiam lo, tunah i thu ka lo hriat  hi 
I hming lo than dân a dang ta,
Ţhenrual min rûn kim ngei e.
 Kan tiam rih lo, nun tawi, vanram i zawh chu.
An la tlei lo, i kilkawite,
Hmar tlang kil tin chhiar turin. 

Ka unaupa, Dala, ka chhuang sual lo che,
I sulhnu leh i hming hmun tin-
Ah hian a dai dawn lo ve,
I hmuh chuan e, Beram No hliam hnua kha
"Nangin I thlahthlam loh ringin
Ka rawn ţhen ta" ti ang che. 

Han hril ngei la, Beram No, Lal hmaah chuan, 
Kalvari hmangaih chhip chuan a,
Mual tin chhiar ţhinte zawng hi
Lunglei, Hmar, Reng, Phaitual,tlangram hmun tinah.
Thinglung tawi te-silhfen chhia  nen, 
I rawng an bawl ti ang che aw!

Excerpt from Mary Winchester Zoluti Chanchin by Familia Fanai Lalţansanga

Comments

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw