SERH LEH SANG
-LALMAMA (DIED
1959)
Khawvel hnam tin
hi mawl lai chuan nunphung leh khawsak dan tur inzirtirna ber ni thin pakhat
chu puithuna (Supertitions) emaw, insawithaihna (taboos) emaw hi a ni ber f
ova. Hnam thenkhat phei chu puithu lehzual leh serh leh sang ngah zual bik
hnamte pawh an awm. Mizo pawh hemi kawngah hian kan
dang chuang bik lo va, serh leh sang , thiang leh thiang lote kan
ngah ve viau mai a. Chutiang puithuna kawng hrang hrang chu tun lai thangtharte
hian kan hre
tawh mang lo va. Heng thilte hi a dik a ni tih vang ni lovin, kan pi pute lo
rind an leh ngaih dan ang chu hriat atan a tha a; heng ang thil tam tak an
ngaihtuahin an hre chhuak thei bawk thin a; chuvangin nakin thangthar lo awm
lehzel turten an rawn zira an rawn chhui theihna turin heng hi ziaka a awm
chuan tangkaiin ka rin avangin ka ziak khawm a ni e.
NGILNEIH
LAM CHUNCHANG THUA PUITHUNA
Rannung nghaisak
mai mai hi thil dik lo tak a ni a; chuvangin hetiang hian thu a awm:
1.
Fanghmir sawngka dawh tihchhiat sak ching mi chu
thiante hlim ni leh nawmsak niin tel thei lovin an dam lo duh tih a ni.
2. Utawk sawisak
ching mi chu an phar duh, tih a ni.
3.
Sa kap thei, kut hmui leh sa la thei tak mai te hi
‘pasaltha’ tiin miin ngaihlu hle mah se, kawng thenkhatah chuan nungcha an tih hlum
tam avangin an fate zingah mi ang lo, piangsual an awm duh hle a ni an ti.
4.
Mi rethei, piangsualte leh mi ang lote hmusita
tihduhdah hmangte chu malin a zawng duh lo, an ti.
5.
Tualthah hi thil thiang lo tak anga ngaih a ni.
Indona ni si lovah miin tual a thah chuan a a emaw , a thi ve thuai emaw, a
chungah thil tha lo tak eng emaw a thleng ve ngei ngei thin an ti a. Chuvangin
a tum ereng nil ova tual a lo thah palh pawhin chutianga a chunga thil tha lo a
lo thlen ve leh thung loh nan a mi thah chu ral bawla bawlin a ruk talina ai
thin. An ral thahte pawh an aih loh chuan tualthat ang an nit ho va, engemaw an
chungah thil tha lo a lo thleng duh, an ti thin.
RAMSA LAM THUAH
Sakei
hi hmasang mi chuan khuavang ang ah an ngai a; mi nu uire hmang hi a seh duh an
ti. Tin, Sakei hi sa huathlala tak leh pawikhawih hmang, sa hlauhawm a ni
chungin hman lai upate chuan khuavangah an ruat a, kah thiang lovah an ngai a.
An kah pawhin an zep a, tek den hlum, te an ti mai thin. Mizote hnam zinga
thenkhat chuan an pu (putar) ah an ngai a, sakei thih ni chuan an thlan-thu
hial thin. A puala ran talh inthawi te pawh an nei hial thin. ( Sakei thah
chungchang thua puithunaah hian Angami ho te, Gonds hotel eh Africa rama tribal
ho leh Bornea lama hnam chekhnawk hote nena kan in anna a lang viau awm e.)
Samak (rhinocerous) hi khawhring emaw, huai emaw neia sawi
a ni a. An kap bawk thin nain a thih dawna a bul hnaia awm chu a huaiin a man
a, ngawrna a ni, an ti a, an hlau va, an tlan hlatsan thin. Tin, a sa an chana
an haw dawn pawhin a ruang tlujkna hmunah chuan a ruhkawl leh a sa bang nawi
them zawng zawng chu an tawn khawm a, thing tumin an delh a, an kilh bet tlat
a, an tlanchhiatsan thin. Chutianga an tih chuan a huai pawh chu an kilh betin
an mahni pawh chu a um thei lovin an ring a ni. (Assamese-ho, samak nei tam ber
pawhin kan
rin ang deuh bawkin an ngai mak ve)
Saphai hi thah thinag lovah an ngai. Chuvangin hmu mah sela
an that duh ngai lo. An lo vahah te a awm pawhin, an lo hal dawn thlenga a awm
fo chuan hal hlum tel an hlau va, mei kan phak lohna hmunah emaw, a insaseng
theihna turah an pub o mai thin. Saphai hi a awmna sawn lawk lawk mi a ni lo.
Tin, han hmuh pawhin rul dangte anga tlan mai mai mi a ni lo va, put ngawk
ngawk pawhin a tum sa reng a nih loh chuan a talin a kal duh chuang lo. Saphai
hi aienna angah pawh an hmang ve bawk thin. Chem hi a hmui bulah an va dah a, a
lo liah lap lap chuan a tihtirtu chu a thiltihah a tluang dawn tihna a ni a, a
lo liah duh loh chuan a thiltihah a tluang dawn lo tihna a ni a, thih pawh a
thi thuai duh hial an ni an ti
Chakai hi phung (ramhuai) chanah an ruat a; thlamah chum
emaw , riahpui emaw chuan ramhuaiin thlam a sawi duh tih a ni thin. Thlam
tlaitlana a nung chunga khai phei chuan mathei lovin ramhuaiin thlam a sawi ngei
ngei a ni an ti. Chuvangin mi thlama chkai lo chum ngawt chu leichawina a tling
thin.
Sanghal hi khawhring neia ruat a ni a; chuvangin hman lai
mite chuan a khawhring neih chu kai an hlau em em a; a kap an awma a lu an en
pawhin an dek duh ngai lo. A lu an deh palh pawhin an kut leh ke an silfai
thuai thuai thin.
Sele khaw fang chu sele khawchhunga lo luta Sialte rawn
pawl hi a ni a, chutiang lo kah chu thil thiang lo takah ngaih a ni a. Miin a
kah chuan a nupui a thi ngei ngei a, a thih loh pawhin ramtuileilovin an awm
duh tih a ni. Nupui nei lo an nih pawhin an chhungkaw zinga mi tal chutiang
chuan an awm thin an ti.
NUPUI
PASAL NEIH THUAH
RUANG DELH : Mi nupui pasal
nei turin thute
thlungin engkim sawi fel vek tawh ah sela, an inneih dawn laia a mipa emaw, a
hmeichhia emaw pawh an chhungte zinga mi thi an awm chuan mal a sawm lo ve, an
ti a, a hun an sawn daih thin. Inthen fel hma chuan inneih zai an rel leh duh
tawh lo.
Pi leh pute chu nupui pasal inzawn thuah tun lai
thangtharte ai hian an khermei em em a ni. Hmel duhzawng leh ngaihzawng aiin
chhungkaw thu, thlahtu lam an chhuiin an ngaihtuah a, an ngaipawh zawk a.
Anmahni chang ni lovin, an nu leh pa te, an pi leh put e thlenga chhuiin mi a
emaw, phungzawl emaw, khawhring nei emaw, kutkem nei emaw, natna tha lo nei an
awm em tih an chhui nasa hle thin.
Mim Kut hi mithi puala kut ruat a
ni a, chuvangin he mi thla hian an innei duh lo.
Mahni bul leh bal ngaih emaw, neih
emaw hi zahthlak leh thiang lo anga ngaih a ni. Pa leh fa emaw, nu leh fa emaw
an inngaih chuan thil tih thiang lo leh zahthlak ti an awm avangin Vantlang tan
tuarna a awm a, khua a kheng thin an ti. Chutiang thil a lo awm chuan inngaia
te chu vantlang mithmuhin tuallaiah an leih a, chutiang an tih chuan ruah a sur
duh a ni an ti.
Mahni thisen zawmpui, mahni u emaw,
nau emaw ngaih emaw, neih emaw hi thil zahthlak leh thiang lo a ni a; lo innei
an awm pawhin fanau an sawm lo an ti a ni.
Uire hi thil sual
leh thiang lo anga ngaih a ni. Uire emaw, mi nute uire hmang emaw chu sakeiin a
she chawk , tih a ni. Chutiang bawkin mi nute lawithlem hmang chu sarah an thi
chawk an ti bawk. Tin, mi nupui lan chuan nunkhaw nuam an chen ngailo an ti
bawk.
(He thuziak hi
MZP chanchinbu feb,1972 bu-2na atanga, a nihna ang tawpa lak chhuah a ni)
ZO TUNGCHAW
Comments
Post a Comment