KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

Serkawn Concert Zofate Tana A Pawimawhna - Rohmingthanga Ralte




SERKAWN CONCERT ZOFATE TANA A PAWIMAWHNA
        - Rohmingthanga Ralte
                       
            Hun inher hian thil tam tak a herchhuah pui \hin a. Hnam nun dan ph<ngte, hnam thu leh hla te, hnam incheina te thlengin hun hian a her danglam fo \hin. Zofaten ziaka thu leh hla kan dah \hat theihna hi a la rei lovin, kum za nufa awrh chauh a la liam a. Kum 1894-a missioanary sapte’n hawrawp min siam sak a\ang khan kan thu leh hla hawi zawngte pawh zawi zawiin a lo inher danglam ve lo thei lo a. Kan changkan chho ve bek bek avangin kan thu leh hlate paw’n a huap zau chho ve zel a. Tlar hnih leh tlar thum zai ringawta kan inawih tlei hun chu a liam a. Hnam dang hla thluk leh hnam dang tih dan te enin an thu leh hla kal hmang chu kan la lut ve zel a.

            Pu Buanga leh Sap Upa te khan chanchin\ha kum 1984-ah an rawn pu luta, December ni 13, 1897-ah Aizawl, Mizoram an chhuah san a. Chumi hnu kum ruk March ni 13, 1903 rawn chhuak lehin, Lunglei hmun an thleng a. Serkawn hmun hi kum 1903-ah Pu Buanga leh Sap upa ten an din a ni a.

Serkawn hi tlang zawl r^i nuam tak, serthur tual\o tamna hmun a nih avangin ‘Serkawn’ tih hi a hmingah a pu hlen ta a ni. Serkawn sikul hi a tirah chuan Primary school a ni a, Zosapte’n taima leh inpe taka an enkawl chhoh a ni a; Sap upa-in sikul hi a enkawl deuh bik a, chhim bial sikul pawimawh a ni thuai a, ram mamawhna avangin thiamna s^ng zawk zirna, Middle English School, pawl ruk thleng zir theihna a ni ta a ni. Sap rama mi hausa pakhatin in sakna tur pawisa a rawn thawha, sikul kawngka biangah chuan mawi takin hetiang hian a inziak \hin nghe nghe:

“ TO THE GLORY OF GOD,
THIS BUILDING WAS CONSTRUCTED,
WITH PART OF THE MONEY DONATED BY
ROBERT ARTHINGTON OF LEEDS, ENGLAND.”

            Kum 1932-ah Sap upa leh Pu Buanga an \in a. Kum 1930-ah Zosapthara thar a lo chhuak hlauh mai a, chu Zosap thar chu Mizote’n ‘Zochhawni pa’ tiin an ko va, a hming tak chu H.W Carter a ni. Zochhawni pa hi mi thothang \ha tak, zirna lama mi tui tak a ni bawk a, Serkawn sikul lam enkawl deuh tura tih a ni a. Kum 1932-ah F.J Raper, Mizote’n ‘Zomawii pa’ an tih chu rawn chhuak bawkin, an pahnih hian Sap upa leh Pu Buangate chu an rawn thlak ta a ni.

            Zochhawni pa hian sikul lam a enkawl deuh bik a; Zomawia pa hian Kohhran enkawl hna leh Press lamte a chang a. Hranghluite’n uluk taka bul an lo \an tawh chu Zosap thar thothang \ha tak te chuan tha \harin an chhunzawm zel a. Anni pui tur hian Mizo fate zingah zirtirtu duhawm t^k t^k an awm ve a. Chungte chu Thangchhunga te, Lalmama te, Chhuana te, Darchhunga te, Sel\huama te, Zadala te, Rokunga,‘Hotu Rokunga’ an tih \hin te, Laikunga te, Hanga te leh Saiz^wna te an ni a. Tin, kut themthiamna lam, Work Education te ngaihpawimawh a niin, Vanga leh D^rch^na te pawh Carpentry zirtirtu-ah an awm a. Chutiang a nih avang chuan sikul pawh chu a phuisui chho hle a. Khawvel indopui pahnihna chhuah dawn lai vel a\anga India ramin zalenna a hmuh 1947 lai vel kha, Serkawn sikul hmingthan leh a ropui vanglai a ni awm e.

            Heng hun lai hian zirna lamah Mizoram hi chhim leh hmarin \hen tawp a ni a. Hunrei tak chhung chu Mizoramah hian Middle School pahnih chiah a awm \hin a. Aizawl lamah chuan Boys M.E school, Sikul sen an tih chu a awm a. Chhim lam Serkawn hmunah Serkawn School chu a awm ve bawk a.Heng Sikul pahnihte hi a hunlaia Mizoram chhunga zirna in Sang ber kan neihte an ni a.

 Khang hun lai khan lehkha zir zawm zel duh chuan hausak deuh leh huaisen deuh a ngaia. A chhan chu inkalpawhna kawng a la tlang \ha lo a. Vairama lehkha zirzawm dawn chuan chhim lam a\ang chuan Tlabungah chhuk thlain, chuta \ang chuan lawngin Rangamatti-ah, chuta \angin Chittagongah kal a ngai a. Hmar lam a\ang chuan Kolasib tlang dungah kea kala nih loh chuan Sairang a\anga lawnga kalin, Lallaghat-ah, chuta \angin Silchar leh Syhlet lamah kal a ngai \hin. Mi vannei leh tum ruh fal chauhin Mizoram pawna zirna sang zawk leh boruak zau zawk chu an hip thei chauh \hin. Chuavangin, Aizawl lama Sikulpui/Sikul sen leh Serkawn Sikulte hi Zofate tan chuan a pawimawh hle a ni.

            Zirna hian kawng engkimah (all round development) zirlaite hman tlak leh chhawr tlaka siam chhuah hi a tum a ni a. Lehkha leh a bu chhung thu ngawr ngawr piah lamah, rimawi thiam tir te, rimawi hmanrua tum thiam tir te leh kut themthiam tura zirtirna leh zirna hi sikulah \haah chuan a awm fo \hin.

            Khang hun lai khan Mizote khan intihhlimna kan la nei lo tlem >m >m a. Sakhaw hlui kan kal san \an tawh a, sakhaw thar hnuaiah chuan ch^i mup mup leh k<t ni vangthla han hman te a rem tawh si lo. Tin, Kristianna \iak tir kha a fir >m >m a, pi pute zai ang chi te kha paihthlak leh up bo vek duhna a awm nen. Pathian in mihring te a siam dan phungah lungleng \hin tura duan chu mihring te z> pakhat a ni a. Nula leh tlangval lungleng te chuan khawvel zai an tih lengzem hla te chu an sa lo thei bik si lo. Mahse, khang kan hla hlui leh lengzem zai lo saka, kohhran upa te’n an hriat leh si chuan a satute chu kohhranin a phuar mai \hin a. Khang avang khan ‘Kaihlek’ hla te a lo chhuah phah kha a ni a. Kaihlek hla hi kum 1940 vel thleng khan a chhuak ngh> ngh> a ni.

            Hetiang a nih avang hian Serkawn concert hian Zofate tan p^wimawh leh hlutna >m >m a neih phah a. Concert-ah khan hla pawi sawi lo, kohhran huanpal nek lo, mi tin, tu at> paw’n an sak theih tur hla a rawn piang chhuak ta \euh mai a.  Chung hla hrang hrang te chu khuarel lam hlate, hla uang/ fiamthu hle leh thawnthu hlate an ni hlawm a. He’ng hla ziarang hi tun hma lama Mizo te’n kan la neih ngai meuh lo a ni a. Chung hla ze r^ng thar te chuan kar lovah chhim bial a fan chhuak thuaia, reiloteah Zoram khawvel chu a al chhuak nghal mai a. A thlenna chin a paingah zal>nna a hawngin, a chhawrtu chu \halai te mai ni lovin, kohhran hlei hleiin a chhawr emaw tih tur a ni a. Thu chhe rem tur a tlem phaha, \ul hlek loa thun<nna lek a ngai to lo va; fakna hla ni hauh lo mahse an tan ngaih a nuam ta.

            Serkawn sikula thawk te kha thu leh hla phuah \hin leh phuahthiam sa an ni lo a; Zosap Zochhawni pa kha Zirna lama mi thiam leh t<i a nih bakah mi thiam zawng tihpun leh mi tihphur thiam tak a ni a. A hmaa mite meichher chhit chu theih tawp chhuahin a chhawm nung a. A thawhpui zirtirtute chu lemchan (drama) thawnthu te, hla te phuah a, Sap hla te pawh phuaha letling turin a fuih hlawm a.

            Sawi tawh angin hetih lai chhova Serkawn sikul zirtirtute chu Chhuana, Lalmama, Hotu Rokunga, Hlun\huma, Hanga, Liandala, Zadala, Sel\huma, Darchhunga, C.Saizawna leh mi dangte an ni a. An hotu ber Zochhawni pa ngenna tihlawhtlin ngei tumin an bei ta a. Sap hla te an letling a, Lemchan an ziak bawk a. Hla phuah \hin sa an ni lo n^a, hla pawh an phuah ta hlawm a. Tun hmain he lam zawngah hian an kut la hlei lo mah se rilru leh tih tak zetin an bei a, thu leh hla \ha tak tak a lo chhuak ta ni. Tichuan thu leh hla \ha tak tak zir tur an nei ta a, Zochhawnin pa mangphan \hin chu a takin a thleng thei dawn ta.    

            Serkawn sikul hian favang thengthawt boruak nawm laiin concert an nei \hin a. Kum 1932 a\anga India ramin zalenna a neih hma kum, kum 1946 thleng khan kum hnih khat an khaihlak tih loh chu kum tin tluang tak leh hlim taka concert neih \hin a ni. August leh September inkar Zoram boruak nawm vanglai takin ropui takin concert an nei m<p m<p \hin.

            Serkawn sikul hi mipa sikul a ni a, concert an neih \hin avangin sikul lut thar an awmin, kum tirah sikul luh veleh, aw enchhinna (voice test) an nei nghal vek \hin a. Tichuan, solfa leh hla zir huna a air, alto, tenor, bass sa tur an nih an hrilh a, kumtluanin chu chu an thlak tawh ngai lo a ni. Zirtawp chawhnu pum chu solfa zir nan hman \hin a ni a. Period hmasaah mahni class \heuhah solfa an zir a. Period hnihnaah chuan zirlai zawng zawngin a huhovin Hall-ah blackboard-a solfa ziak enin an zir leh a, an hriat bel hnuah concert hla thu an zirtirtute’n an rawn ziak chhuak ta a; an zir a, an sa leh \hat \hat \hin a ni.

            Serkawn Sikul Concert Zaipawl (Choir) ah hian class IV a\anga Class VI thleng ME (Middle English) leh MV stream-a mi zawng zawng tel vek a nih avangin za chuang fe an zai ho \hin a. Mipa sikul hlang a nih avangin hmeichhia an tel lova; chuvangin an aiah suprano leh contralto sa \hinte pawh mipa naupang vek an nih avangin an aw key s^ng, dik taka sak a ni \hin .

            Serkawn sikul te’n concert an neih dan hi tunlai concert Solo, Duet leh Group ang zai nilovin, class tina zirlaite tel veka zai a ni. Zirtirtute’n fel taka \hutna remin sikulpui hall stage hma sirtuakah mipui bekchhawn zawngin zai turte chu a zat ve zat vea inhmachhawnin \huthmun an rem a. A laiah conductor en \hapin an zai \hin. Phenglawng leh lemlawi tumtu rual erawh chuan stage a\angin mipui lam hawiin an t<m \hin. Sikul naupang za aia tamin hneh taka thla thum bawr vel an lo zir tawh, mipui hmaa an han sa chhuaka, an han rem chu a mawi piah lamah a ngaihnawm tham hle \hin a ni.

            Serkawn Concert hla zawng zawng sawmriat leh pali kha, a vaiin Serkawn sikul zirtirtute phuah vek a ni a tih theih deuh thaw a. Zirtirtu zinga hla phuah thiam vawiin thleng pawha \hangthar ten kan la hriat lar em em te chu: Lalmama (Kum 1938-a Headmaster ni ta) te, Liandala leh Chhuana te kha an ni awm e. Anni lo pawh hi chhim bialah chuan lar tak vek an ni a, Zoram khawvelah erawh chuan kan hre vek lo deuh tih mai chauh a ni awm e.

            Concert hlate kha thl<k neia phuah vek an ni hlawm a. A \hen chu sap hla thluk awm sa an lak te a ni a. Chutih rualin a thu erawh an mahni ir^wmchhuak, ruah \ham loh, tuma pawisawi lo te an ni hlawm. Heng hun hma lam  hi chuan kan Mizo hla (traditional songs) te kha Kristian hla luahlan tir tum niin kohhran lam pawh a thikthu kha a chhe viau a ni a. |halai ten a hun leh hmun inhmeh leh inmil tura hla sak tur an nei tlem a, Serkawn Sikul-a concert neih a nih a\ang khan hla lenglawng, mi tihlim leh chawk tho thei te, khuarel hla, fiamthu leh Mizo thawnthu hla ang chi te kha a rawn chhuak ta a. Naupang, nula leh tlangval te’n inthlahrung hauh loa, an sak \huai \huai theih hla kan nei ta a, a lawmawmin Zofate thu leh hla tihausatu niin, Zofate thu leh hlaah hmun lailum leh pawimawh tak Serkawn concert hian a chang lo thei lo a ni.

            Hnam pui leh fing hmasa zawk, sap ho kan tih te chuan hla hi ze\huang hrang hrangin an \hen a.Chumi zulzui chuan kan Mizo hla te pawh hi kan \hen ve \hin a, an tih dan lak leh zir chu changkanna in a ken a ni miua si a. Hnualsuat ngawt theih a ni si lo. Kan hla hlui te kha a thluk pawh uluk taka ngaithlak loh chuan thuhmun vek emaw tih mai tur a, thluk inhnaih an ni a. Tlar hnih leh tlar thum zai a ni vek a, thluk hrang pawh za chuang awrh chauh kan nei kha a ni a. Mahse khang te kha sakhaw thar khan a h^l nasa mai si a. Chawi nuna, chawi vung hleih theih pawh a ni ta si lo. Kan hla hlui kal hmang hria te an thih chuan kan hla hlui \henkhat pawh kha a thi zui chu a ni zel mai si. Khatiang a nih avang khan sakhaw tharah chuan hla thar kal hmang a rawn inlara, chung ang hla chu chawi nun leh chhawm nun a ni ta lo thei lo. Chumi chhawm nun leh chhem alh na kawngah chuan tuna kan sawi mek Serkawn concert hla te hi a pawimawhin tun hmaa hla ze \huang hrang kan hmuh ngai loh te kha a rawn inlar \an ta a ni.

            Wordsworth-a te hla rawng kai romantic ang chi te pawh kha he concertah hian kan hmu chho ta a. Romantic literature in a ngai pawimawh leh uar ber chu, mihring in an tlanna leh mi nar^n nun t^rlan te, kan tlakna leilung, hnim hring leh thlaite nena kan inlaichinna ngheh zia puan chhuahna te a ni a. Chung ang zia rang chu Liandala phuah ‘Pi pu chhuahtlang’ tih chu kum 1941 serkawn concert hlaah khan a rawn lang a. He hlaah hian hmanlai pi leh pu te nun dan kha chiang >m >m in a hmuh theih a. He hla chang nga lek avang hian kan Mizo nunhlui kha engtik lai mahin kan theihnghilh thei tawh dawn lo a ni.

Siamkima chuan, “Mizo rilru leh nunphung hriat famkim theihna ber chu, hmun pakhat thlan ralah chuan Liandala, ‘Pi pu chhuahtlang’ hi a ni. Hemi hmun a\ang hian thil a lang tamin a lang thui thei >m >m mai a; hnam dang la pawlh dal miah loh, Mizo chenna khua pawh a lang iar mai a. Chu chauh ni lovin feh kawng te, ran vulh te, kut ni v^ng thla hman dan te pawh a hmuh theih vek a ni.” tiin. Tin, chumai piah lamah damlai pi pute duhthusam mai ni lo, thih hnu piah lam an hriat dan pawh he hla a\ang hian a chhui chhuah theih vek a ni.

Khuarel (romantic) thil tarlanna hla hi concert hlaah khan kan hmu nual a, Sel\huama hla phuah ‘Zoram awihna’ chuan rimawi hmanrua leh thil siam dang, nungchate nena zoram, mawi taka an awih dan kan hmu a;

  Thlakhawng k^wlngo pualva iangin,
   Kan awi ri chiar nghian e;
   Lemlawi, phenglawng, \ing\ang zai nen,
   Zoram l>ntu chhawl hnuaiah.

Tin, Liandala hla tho, ‘Zoram pangpar’ chu vawiin thleng pawh hian a anga, hla thu inrem \ha hi kan la nei leh thei lo a ni ti ila, kan sawi sual awm lo e. Zorama awm chi, pangpar chi hrang hrang hmanga hla phuah a ni a, hla thu rem khawm a thiamin, a ri a inla lawn in a inchawih mawi >m >m mai a. A thluk tel lo pawh ni se, hla \ha a nihna a bo chuang lo ang. A hla thu rem dan a dik em avangin, a thu a luang \haa, a thu hian rimawi amahin a siam thei hial a ni, khai mah aw:

 Phunchawng, Nauban, Ainawn par,
 |uah, Vau, Chhawkhlei, Senhri par
 Chawnpui, Pang, Samtlang, Dingdi
 Par mawi thang vulna
 Zoram hmun zauah!
           
            Tin, Serkawn concert hlaah hian ram leh hnam hmangaihna hla kan hmu nual a. Tun hma lam kan pi leh pute hun a\angin Mizo te hi khaw hran hrana lal hran neia mahnia ro inrel hrana awm \hin; hnam khat anga a huhova khawsa ngai lo kan nih avangin ram leh hnam rilru kan pu har hle a. Mizo mipuite rilru put tir theitu tur hla rawn inlar hmasa ber chu Zosapthara’n kum 1903a a phuah, ‘Mizo kan ni lawm ilangin’ tih min phuah sak a. Chu chuan Mizo tlangval rilru-ah hna rawn thawkin Thanga chuan Shillonga lehkha a zirlai kum 1908-1911 khan hnam hla pahnih ‘Mizoram, Mizoram, ka thlahlel che’ tih leh ‘Mizo fate u, finna zawng ula’ tih a rawn phuah chhuak a, Mizoram a thlahlelin, \hahnem pawh a ngai hle tih a lang.

Tichuan hun lo kal zelin kum 1932 a\ang Serkawn Concert kha neih \an a ni a. A hmaa hnam hla, mei si lo de set set chu he concert hian chhawm nung chho in, a hnu deuh Rokunga hunah khan hnam hla chu in chung ch>n ch>n in a alh chhuak ta a nih kha. Concert hla phuahtu Sel\huama chuan a hla phuah ‘Zoram awihna’ khan Zoram chu hram thiam tin rengin an awi chiah chiah a, sik leh sa nawm zia te hmangin thiam takin Zoram chu a chawi a. Liandala hla ‘Kan chuangna tlang’, ‘Zoram Pangpar’ tih leh ‘Zoram nuam’ tih ah chuan Zoram nawm dan leh hmun dang kan ngaih bik loh zia kan hmu a. Pasal\ha te’n naum ti taka sa an pelhna hmun a nih rualin, nungcha chi hrang hrang leh pangpar mawi tin reng te’n a chhunga chengte min awihna hmun leh hlimna min pe \hin tu an nih zia kan hmu bawk a. Hanga hla ‘Phawngpui tlang’ tihah chuan phawngpui tlang ropui leh san zia, pasal\ha te ram chhuahna hmun a nih dan leh chu tlang a\ang chuan khaw hrang hrang lal hrang hrangin an awp khaw sawm chuang a lan dan te kan hmu a. Phawngpui tlang chu Mizorama tlang sang ber a nih dan leh tlang dang el phak loh khawpa ropui a nih dan te kan hmu bawk a, Siamtu thilsiam ropui tak tarlanna hla \ha tak a ni tel bawk awm e.

Tun hma lama kan la hmel hriat lem hla loh ze thar, mingo hovin ‘ode’ an tih, ‘hla khun’ ang chi kan hmu nawlh bawk a. Hei hla ze thar hi Mizo\awng pawha phuah ve theih a nih zia he concert a\ang hian chiang takin kan hmu a. Lalmama hla phuah, ‘Virthli leng’ tih chu vawiin thleng hian Mizo hlaah chuan a aia \ha a la awm bik lo ang a tih theih awm e. Lalmama’n thli a phuahna hla a ni a, a thu thlur bing leh khawih vel d^n pawh a theuneu lo hle. Thli chu mihring ang mai a bia in:

   Aw khawiah liam che maw aw?
  Virthli, khawiah liam che maw aw

tiin bul a han \an te te a. Chutah thli nih phung leh a zia chu ti hian an chham zui leh a;

               Suihlung ruala nuam ve ang hian,
   Thing tin, mau tin, hnuchhawl zawng nen;
   Sul zui tum kalsiam an sawi dim e,
   Nghah rel lo hian i liam.

            A hla thu lam rik dan a inchawih in a inhmeh em em a, kal hmang felfai \ha taka phuah a ni tih a hriat hle! Prof. R.L Thanmawia chuan Lalmama ‘Virthlileng’ hi khawvel huap pawha hla \ha tling P.B Shelley-a ‘Ode to the west wind’ nen tehkhinin. “Lalmama ‘Virthlileng’ hi Shelleya ‘Ode to the west wind’ nen a in ang thui hle a. Mahse, siam\hatu (refomer) rilru pua Shelley-a au chhuahpui angin Lamama hi a au chhuak ve lo va, hrilhlawkna (prophecy vision) pawh a awm ve lo va, politics leh khawtlang nunphung chungchanga thuchah pawh a keng l>m lo va; mahse, hla phuahtu mi ngaihtuahna cho tak zawhna (provocative question) hmanga bul \anin, a tawp n^n a han hmang leh thiam hi a ropui danglam hle ” tiin.

            Tin, he concert ah hian hla ze thar kan hmu leh bawk a, chu chu ‘Thawnthu hla’, hnam fing hmasa te’n ‘Ballad’ an tih chu a ni. Kan hla hlui lam tlar thum zaiah khan thawnthu hla ang chi tawi te te chu kan nei ve nain ziak leh chhiar kan thiam hnuah erawh he lam hawi hla hi kan nei ta lo va. Tichuan Serkawn concert-ah hian a rawn l^ng chhuak leh ta a ni. Mizo thawnthu-ah hmun lai lum chang reng mai, vawiin thlenga a thawnthu kan la ban theih loh ‘Chhura’ chanchin chu mi dang dangin hla-ah an chawi ta a.

            A hmasain Chhuana’n ‘Chhura leh Nahaia’ tih a phuah hi lo thlir hmasa ila, he thawnthu hla hi vawiin thleng paw’n kan thawnthu hla neih zingah chuan a \ha pawl a la ni awm e. A phuah tu hian mi ze in ang lo pathum Chhura, Nahaia leh Phungpui nu te thiam takin a hlaah hian an mi zia awm ang tur \heuh a tar lang a. Chhura leh Nahaia lo inven thleng chungchang thawnthua kan hmuh chu thiam takin hlaah han a phuah chhuak a ni. Nahaia lo mawng thingkawrawng chhunga phungpui nu inhrosak dan leh Chhura’n a chhan let dan \awngkam te chu thiam takin hlaah a zep lut a. Phungpui nuin intlan nan Sekibuhchhuak a hlan dan te pawh he hla a\angin chiang deuhin kan hmu thei a ni. A phuahtu them thiamna pawh a lang chiang hle awm e.

            Liandala’n, ‘Chh<ra sangha vua’ tih a phuah phei hi chu chhiar zawng ringawt pawhin a nuihzatthlaka. Thawnthua kan hriat \hin, Chh<rbura pa fing vak lo, mawl phengphuang deuh kha mitthlaah a rawn lang iar iar thei a. Chh<ra mi zia ni ngei tur thiam taka hla hmanga a phuah chhuak thiam hi a phuahtu themthiam zia a lan rualin hetiang hla uang, fiamthu hla leh tuma pawi sawi lo hla kan mamawh zia hi a hriat theih bawk awm e.

            Tin, Hlun\huama phuah, ‘Chh<ra Aium’ tih pawh hian Chh<ra thawnthua, Chh<ra a zinnaa aium an lo hmeh pui a tui ti lutuk, a haw kawnga a tawlhthlu in a hming a theihnghilh dan leh a zawn chiam dan te kha chiang takin min kan hmu thei a ni. Serkawn concert hlaah hian Chh<ra an phuahna hi hla pasarih lai kan hmu a, Zochhawni pa’n, ‘Turkey ram Chh<ra’ a la phuah bawk a. Thawnthu hla (Ballad)  lamah hian Serkawn Concert hi a tilartu leh a bul \antu pawimawh tak an ni awm e.

            Serkawn concert Zofate tana a apwimawh leh na >m >m chu an hla phuah zingah khan ‘inphuah elna (satire)’ ang chi kha a awm nual bawk a. Kan hla hlui lamah khan insawtna, intih elna leh inphuah elna lam hla hi kan hmu nual a. Lalpuithanga an s^wtna,

            Buan hmun pai ang pawm tawh hnu,
            Chengt>-ah l^m ang l>t e;
            Lalpuithang l>ma.

tih phei kha chu chhim leh hmar indona rapthlak tak thlentu kha a nih phah a. Tin, kan tuanthu(Myth) Thlanrawkpa khuangchawi hun lai pawh khan, Bui in Zuhrei a tih thika, pangpar a beh ve ringawt te kha phuah elin, buipui kha an lo sawt hrep tawh a ni a. Mahse, kan hla hlui lam panga inphuah elna ang chi hi chu mimal ins^wtna ang chi a ni tlangpui a. Chubakah mi dangte va siam \hat leh thil \ha zawk va hrilh tumna a awm lem lo niin a lang. Serkawn Concert hlaah khan he mi ziarang ang tho, mahse a hawi zawng danglam ta deuh kan hmu ta a. He concert hlaa satire kan hmuh te hian mimal pawi a sawi lo, fiamthu hla lam rawng a kai deuh a, puipunnaah pawh a huhova sak ngam a ni.

            Lamama phuah ‘Thaibawih hla’ leh ‘V^ldawngthlawna’ te hi han chhiar mai pawn a kawh leh hawi lam a hriat nghal a. Tin, a hlim awmin nuihna tur pawh min pe nasa hle.Thaibawih hlaah te hian chhungkaw pain a nupui an hau ngawt a.

            Thlungl< vau anga vul tawh kh^n,
A thai a hau an tih chu!        
            “Chham ang i zal \uan rel lovin
            I thawh l>t thum ka thawk e.”

Mahse, a nupui chu a lo diau bik der si lo, tichuan in lam hna, hmeichhe hna ang zawng zawng chu ti turin an pa chu an ti ve ta a. A ni’n ram lam hna thawkin, an dinhmun chu an han inthleng ta a. Chhungkaw pain in lam hna an thawh meuh chuan tih tur lo tam zia chu hre chhuakin, a nupui an rawn haw meuh chuan

A thai hawng e, a hrang zual e,
Relthang ka dawn zo lo ve,    
Ka dem lo che, ka dem lo che,
            Tui ang kei ka nem duai e.

tiin a nupui hmaa a tlawm leh zul zul si zia kan hmu a ni. In lama hmeichhia te buai theih zia hre lova, a enga mah hmaa, lo sawisel ve ringawt chu a dik loh zia he hla phuahtu hian a phochhuak thiam hle. Tin, ‘Valdawngthlawna’ chu sumdawn thiam lo zet mai tlangval, sumdawnnaa inteite ta vek a ni tih kan hmu a. Han ngaituah chian chuan a sumdawn thiam loh na chuan mi dang te nuihna tur a siam hnem hle tih a hmuh theih bawk awm e.

Tin, Chhuana hla ‘Valuangthlawna’ pawh hi tlangval pakhat \awng duh ve tak, insawi thei tak, inti pasal\ha >m >m mai. Pasal\ha ni lo nia a ngaih chu hmusita, nuih sawh ching tak pakhat nun ze tarlanna a ni a. Mahse, mi dang te bula inti pasal\ha >m >m si kha, a sa seha sahr^ng an tawn meuh chuan a tlanchhe leh duai duai si a. A \awngka leh a chezia a inmil loh >m avang hian mi dangte chuan an nuih sawh ngeiin a rinawm.

Tunhma lama kan hla neih \hin, vawiin a hla \har chhuak ta lo chu naupang pawnto hla leh nauawih hla hi a ni awm e. Heng hla te Zofate nunphung ti kalh kim tu an ni a. Mahse, kan changkanna vang leh hmasawnna vang te pawh a ni ang a, vawiin ah chuan phuah belh leh phuah thar a awm ta meuh lo. Hemi kawngah hian Serkawn concert hi zofate ten a lo pawimawh hle awm e. An hla phuah zingah khan pawnto hla leh nauawih hla te kan hmu tel a. Kan pawnto hla leh nauawih hla tam tak te kha ziak leh chhiar kan thiam hmaa, \awngkaa kan inhlan chhawn \hin te a ni a. Tin, a phuahtu ber pawh hminghmerha sawi theih pawh a ni ngai lo. Naupangte hi tun hma kan pi leh pute hun a\ang tawh khan Mizote hnam nunphungah hian hmun pawimawh tak an chang ve fo \hin reng a ni.

Sait^wna’n pawnto hla a lo phuah hian lung a ti lenga, changkanna leh hmasawnna avangin Zoram hmun tamtakah naupang te pawh an pawnto ngai meuh tawh lo a. Kan lo hlim pui em em \hin pawnto hlate hi engtikah mah a thar a chhuah leh tawh pawh a rinawm loh hial e?

Nauawih hla hi kan hla upa ber pawl, tlar hnih zai a mi a ni a. Naupawtuin nau puak awih paha an sak \hin a ni. |awngka inhlan chhawn \hin niin, a thar hi phuah belh vak a awm ngai lem lo. Serkawn concert-ah hian nauawih hla hi pahnih kan hmu a. Mimal anga a phuahtu kan hriat hmasak ber pawh a ni mai thei ? Vawiin thleng hian nauawih hla thar hi a chhuak ta lo a, Serkawn concert hi a chhuah tawpna pawh a ni hial mai thei?. Vawiinah chuan kan nauawih te pawh an lo leikang chin deuh chuan, kan biakhlatna(mobile phone) chhunga hla awm sa te’n kan awi mu ta a. Kan hla upa ber pawl nauawih hla, tlabo mai tur thluk nei thlapa Serkawn concert hlaa a lo awm ve hi a \hangthar te tan chuan a la hlu zual zel ngei ang.

Serkawn Concert kum sawm leh pali vel (kum hnih khat an khaih lak) an neih chhung khan hla phuah thar, ruah \ham loh hla sawmriat leh pali (84) an phuah hman a. A \hen chu a thluk awmsaa a thu vawmkai teh a nih rual khan, a tam zawk chu hla phuahtute irawmchhuak liau liau a ni a. Kha concert-ah khan Zofate’n tunhma lama kan hla neih ngai loh hla ze thar an rawn chhuak \euh a ni a. Chu chuan kan thu leh hla chu a tihausain, Zofate thu leh hlaah a pawimawhin a \hen phei kha chu a bul \anna te a ni nawk hlawm a ni. Tun \umah hian hla phuahtute leh an hla phuah te a mal malin kan thlurin kan tarlang seng vek lo naa, a remchang lai lai pet lawr den den mah ila, Serkawn concert Zofate tana a pawimawhna hi a hmuh kan theih awm chuang lo e.

Tin, an hla phuah te avang khan hla ze thar kan neih ho te chu hla phuah rawn chhuak thar te’n, an phuah dan zulzuiin hla thar an phuah chhuak ve ta zel a. Tin, Zoram khawvel paw’n kan hriat lar >m >m hla phuahtute tan sulsutu pawimawh tak leh hruaitu, kawng kawh hmuhtu an nih phah bawk a ni. Serkawn Concert hla te hi Zofate kan awm chhung chuan Zofate tana a pawimawhna hi theihnghilh theih a ni tawh dawn lo a ni. Zofate thu leh hla khawvelah Serkawn concert hlate hi Arsi ang maiin vanlaizawlah khian a eng reng tawh ang.



Lehkhabu rawnte :

1.      Colney, Lalhmingthanga. Serkawn Concert. Hnamte Press. Aizawl, 2003. Print.

2.      Department Of Mizo, Mizoram University. Theory Of Literature. Gilzom Offset, 2013. Print.

3.      Khawlhring, Siamkima. Zalenna Ram. Gilzom Offset, Aizawl, 2002. Print

4.      Ralte, Lalhruaitluanga. Zoram Var\ian. Synod Press. Aizawl, 2009. Print.

5.      Thanmawia, R.L. Lung Min Lentu. Gilzom Offset, Aizawl, 2006. Print

6.      Thanmawia, R.L, Mizo Hla Hlui. Gilzom Offset, Aizawl, 2012. Print



Comments

  1. Read this fabulous site and invested in a steam shower and never glanced back, fantastic resources on this website cannot say thanks enough. DigitalEssay.net 

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw