PASATHA HRANGHLEIA CHANCHIN TAWI By TRI, Ka Tungchaw

PASAṬHA HRANGHLEIA

By TRI

Nikuala pasaltha Hranghleia kha a vanglai chuan chak leh huaisen a ni. Tiau ral pawi ral paw'n an tawn chak loh ber a ni ang! Silai kah thiam chungchuang leh ramhnuaia varung tla lai kan thauh thauh thei khawpa mi bik a ni a. 

Mahse, dam ve ta reng chu a lo upa a, a tha a lo thum a, a lo tar ve ta a. Zu hmuna a zu rui pau nasa lutuk chu tlangval rawlthar tha za rualin an ning ta fo mai a. Ram leh hnam tan mi tangkai em em pawh ni mahse, pau dan chin tawk a thiam lo fo a ni ang?

Tar zu rui kha tlangval hoin an vel an vel ta mai a ni!

Ni, hringnun hi a ngai reng loa, a inthlak fo thin. Eng kawng emawah a ber kan ni mai thei. Chin tawk hi neih thiam a tul hle. Engmah hi chatuan daih a awm si lo a.

SILAI INKAHSIAKNA ROPUI

( Pasaltha Hranghleia Vs British Army Officer)

Pasaltha Hranghleia leh a hote chu chiseh phur turin Riang leh Tipaimukh ( Tipaimukh hi Manipura awm a ni, Seling thlen hma, Zero pointa veilama pen khi tipaimukh road tih a ni) bazar lam an pan a, an va thlen chuan mi an lo phu mur mur a. Hranghleia ho chuan inbual pahin an silaite an tifai a, chutih lai chuan British sipai officer leh a hote an lo thleng ve a.Chung sipai ho chuan  pasaltha Hranghleia leh a hiote silai, Awlan kaw zau pui pui leh barrel sei reng ruang chu an nuihzat hle mai a, silai inkahsiakah an cho ta a.

Tuiruang lui ral leh lam fit sangkhat awm velah chuan lawngin mi pakhat hi a va kal kai a, mau phel hi a va vit bur var vau mai a. Officer chuan Mizo pasaltha Hranghleia chu a tham loh em avangin kap hmasa turin an ti a. Khaw hrang hrang atanga chiseh phur tur chu an tam mai a, chung ho chu an rawn kal khawm hum hum mai a. Hranghleia chuan uluk takin an tin vang vang a, ral lehlam hla taka inthemthiamna mauphel var chu a laitakah a kap phel ta siah mai a. Mizoho chu lawmin an au dur dur a. Sap Sipai Officer chuan an tin ve vang vang a, inches khatin a kap thelh ta a, mipuiho chu an ngawi thup a, an nin rifle an hmang a, Hranghleia’n Awlan silai kaw lian riang ruang hmang a ni bawk si, mak an ti em em a ni.

Inthemthiamna tur mau dang an tar leh a, pasaltha Hranghleia chuan a laiah tak a verh leh siah a, Officer chuan inches thum laiin a thelh ta duai mai a. Officer chu a thin a rim khawp mai a, Mizoho chuan intihbuai an hlau a, tawnglettu hriatthiam loh turin pawi tawngin Hranghleia hnenah chuan , “ Thelh ve tawh mai rawh, sap saw a thin a rim em mai,” an ti a. A vawithumna chu an han kap leh ta a, pasaltha Hranghleia chuan a thelh ve ta a. Officer silaimu luhnaah tak chuan a thun ve siah a, Officer pa chu lawmin a nui suk a, a tawp nan ti niawm takin a tin leh vung vung a, a kap thelh ve leh ta tho a ni.

Intibuai lovin an intha then ta a, he silai inkahsiakna hian pasaltha Hranghleia silai kah thiamzia a lantirin a tihmingtha em em a, a hote nen chuan indona hnehtu zawk ang maiin ropui takin Chawngtlai an pan leh ta dum dum mai a ni.

** Bonus :

# A hun hnuhnung lam Kum 70 ral a a kai tawh hnu, Neihdawn khuaa an awmlaiin a vanglaia an raldo dan leh silai kah ran zia te, a themthiam zia te an tihtir (show)  thin a. Tumkhat pawh Kawmcharah an din tir a, Silaimu tel lovin zen te, fungki te leh silai ruakte an pe a. Pa pakhat a bulah an awm tir a, hun tiamah pa pakhat chu kawngkhar lam pan chuan a tlan a, pawna a chhuah hmain mahnia silai inthun chawpin a la kap hman tlat. Tuman a mu telin an ngam lo a ni. Amah anga che rang leh them thiam hi Zofate zingah an vang hle awm e. Hlado a chham vang vang a, silaimu inthun chawpin, inzawm zat ang maiin a kap thei tlat bawk.

# A thawm dim thiam dan hi hrilh fak a tling. A tuan a rangin thawm a dim thiam em em a, vazar ram tla lai a man nalh nalh thei a, vahrit tui awp leh varung ram tla te hi a kan thauh thauh thei niin an sawi a, an hrilhfak a tling. ‘ Pawpi ang mai’ an ti loh leh ‘ Tlabang huai ang mai ’ tiin an sawi thin.

# Amah hi mi piang danglam bik chu a ni ve hrim hrim a, a kephah hi hmutau hling te, sehawr hling leh hling tenau deuhte chuan an chhun na ve thei lova, savawm kephah chhah nen a danglam love, an ti. Hling lian tham deuh a rahte hian a kephah chu nasa fe a zai thlak hmasak a ngai thin.

Nb : Pasaltha Hranghleia hi  Lal Nikuala pasaltha a ni. Mizo pasaltha-ah chuan khawchhak  pawi do nasa leh a ni aia che nasa hi an awm lo mai thei. Amah hi a naupan laiin pawi hovin salah an man. Pawi rama nuoui nei mahse a pa thurochhiah avangin a ram lamah a let leh ngata, pawi a nasa thei ang berin a do a ni. A tupa pawh a kaphlum hial.

“ Keimah Hranghlei Vanhnuaithanga

Halkha Zathang Pal Ang Dotu,

Ka Tawnah Tui Ang An Nem Duai Duai. ”

( Nikum october thla khan, Khawzawl atangin zanah Chawngtlai hi kan va kal zawka, tun thleng hian Pasaltha Hranghleia ‘ Raldan kawn’ pawh a la awm, mahse zan thil a nih avangin kan en ta loa, ka ui khawp mai, kal leh a har tawh si. Tin, a tupa ka kawm ang ka tih chu, mi a lo ang vak lo a, kawm tlak a lo ni chiah lo an ti a, ka ui double awt awt )

Sahlam

 

PASALTHA HRANGHLEIA TUMPANG CHAL KAH THU :

Tumkhat chu Lungdup ramah tumpang chal a lut a, kah tum pasaltha tam tak an hlawhchhanm a. Lal in tuhhlum ngei a duh avangin lal phalna a hmuh veleh Hranghleia chu a inbuatsaih ta char char a. Tumpang chal bei tur chuan a kal ta a
.
Tumpang chal hi a lianin an ki a zum thei em em mai, an ki hmawr zumin di zai pawh a si chhum hmawk thei a. A bengvarin a rim hraitna a tha em em a, quintal 20 lai te an tling thei. Heti ang ramsa a nih avang hian a huaiin sakeui pawhin a bei tha mai ngam bik lo a ni. He tumpang pawh hi thlamuang takin Lungdup ram ngawah a tla mual mual a, amah ang bawka huaisar pasalthain a veh mek tih reng a hre lo. Hranghleia hian thawm a dim thiam em avangin hnai fe thlenga a veh hnu pawhin tumpang chal hian a la hre hauh lova.

Tumpang chalin pasaltha Hranghleia thawm a hriat meuh chuan, hnai set sawtah a lo awm reng tawh a, a khel beng pha lo deuh awrh atnagin an kap ta dur mai a. A lu taka kah a tum chu a lo thle hman a, a tikawlh tawk chauhin a hliam ta a le! Thui lo deuh a tlan zuai zuai a, mahse a thinur chu a rawn thawk let leh ta a. Hranghleia chuan a silai mu a thun hman tawh bik si lo, tumpangin a rawn nangching thut chu a tlu tawp a a thi der ta ringawt mai a. A fungki chu a hmuh loh nan a delh bet hram hram a, chu tumpang fing tak mai chuan a thih tak tak leh tak tak loh an fiah the reng a le !.

Hmanlai pasalthaho ramchhuak reng reng chu a ruak thei ang ber hian an awm thin a, hrenpereng te reuhte an kaih a, a chang phei chuan ruakin an veh saruakin a veh thin a, hnawkin mi a kai lova, thawm bengchheng a awmlo an ti thin. Tumpang in Hranghleia a nangching chu a si nghal mai lova, Sahel ei chi lo chuan mitthi tawh hnu reng reng an sawisa zui ngai lova. Tumpang pawh chuan Hranghleia chu a fiah ta a, a chil thli a far khum ta duah duah mai a, a inhrosa dur dur a, a bul vela lei chu a phin leng ur ur a. A chilthliin a far a, hei hi a lawm pa tam takin an tawrh zawh loh chu ! “ Kangthai kan te, thakpui kan te leh uiteme par buak ang thuai thuai a ni e” an ti thin. Pasaltha Hranghleia chu che lovin a awm ngaar ngar a, tun hnua a sawi danin, “ Tuar a har ngei mai ,” a ti ve hial . Han che vaih se chuan a kiin a thil pawk ang a, a vawrh tkla lam chu a lo dawng leh ang a, a si thler vek mai dawn a ni.

Hranghleia chuan tumpang fiahna zawng zawng chu a tuar chhuak a, rei tawk fang a thih der hnu chuan a thi tak tak emaw tiin tumpang chu a inthiarfihlim ta a. A kalsan hnu chuan pasaltha Hranghleia chu a thinrim a tlak bap bap a. Silaimu a thun ta sauh sauh a, a umzui ve leh ta ngat ngat a. tumpang chuan a rim a lo hria a, a rawn phin let leh ta a. Mahse Hranghleia chu thing thlar karah a bet tlat a, tumpangin amah a phin lai chaldarah tak chuan a verh ta siah mai a. Tumpang chu a awp rup a, a tlu ta der mai a ni. Pasaltha Hranghleia chuan hnahna hlado chu a chham leh ta vang vang a-

Tumpang sial lian a hrang an ti
Kei ka tawnan a hrang sual e,
Romani pan pialralah chuang nang ka ti, tiin.

He tumpang ki tha hi a faten chawngtlaia an inah an tar a, rambuai vanga sipaiin chawngtlai an hal khan a kang tel ve ta a ni. 

Kum 1942, April ni 10 khan Chawngtlaiah Mizo pasaltha ropui hi kum 88 mi niin a thi. (Tipaimukh bazara Sap sipai nen silai an inkah siakna pawh hman hun ah rawn ti leh tum ang aw)

** Source : Mizo Pasalthate
** Picture : Amah Hranghleia ( Tak tak)

ZO TUNGCHAW