KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

PASALTHA IN KAWT LEH HRANGHRUAL NGUL - Rohmingthanga Ralte



(I chhiar peih leh sakhaw hlui lama kan hnam nun dan i hre thar leh ang a. I peih loh leh, mahni hnam chin dan phung i hre lo sa a nih phei chuan i hre lo zel dawn. Video-a mi ang hian confi. tawkin awm ang tak, dik si lovin i la sawi ve ang. Video hi intih mualpho tumna a ni lo a. Thil dik zawk inkawhhmuh na atana entirna atana hman mai a ni e. A thusawi pawimawh lai bera, a hmel a lan avangin ka cut a, a duh chuan youtube lamah en mai ni se. -RH)


Khawvel hi changkanna vangin a zim zel a. Khawvel pang lehlama thil thleng eng emaw chu awm hmunah a lem nen awlsam takin kan lo hmu chawpchilh ve thei ta zel. Inbiakpawhna a that rual chiahin inkalpawhna pawh a tha zel a. Kan ram awmna hre ngai mang hlei lote pawh engtin tin emaw an rawn chuang chhuak nawlh nawlh ta fo.

Hnam dang ho hian khawvel hmun hrang hranga, hnam dangte nunphung leh khawsa zia hre tura zin khawthawn hi an chingin an uar hle. Youtube lam en thin chuan hetiang lama, daidartu pakhat Karl Rock-a video hi kan en thin ngei ang.

Ani hian tunhnaiah Mizoram a rawn tlawh ve a. Mizo tlangval pakhatin tlawmngai takin, Aizawl leh a chheh vel a lo fan pui a. Mahse, Falkawna Mizo typical village an tlawhnaa an thil inhrilh chu a dik si lo.(A video clip https://youtu.be/3hGgGGYROGw ). A thil sawi a hre lo hi pawi viau mah se a aia pawi chu 'Information dik lo' hi a ni. Mi lu khaina han tih maite chu a zia lo deuh. 'Hranghrual ngul' ni awm tak a ni a. Mahse, an phun dan hmang leh an thil tar en erawh chuan buhpho ven nana, ar hlauh ni mai awma mawi a ni. Hranghrual ngul a hnaih leh an ber avangin kan sawi zui ang.

Lu la thin kan ni hi thil zahthlak a ni lem lo. Mahse, mi ngo hovin 'Head hunter' tia min hriat dan leh kei ni'n '''Lu la hnam'' tia kan insawi dan hi a inang lo ang.

Mi ngo ho chuan, ''Hnam mawl tak, serh leh sang pawh nei lo. Mahni mihring puite lu la mai mai thin, ran u awrh ang chauh in min ngai ngei ang''.

Mahse, lu kan lak chhan erawh ''Finfiahna (evidence)'' a tan a ni si. Rammutna a hlat deuh tum erawh chuan ''an lu, chhip vun, sam telin an hlep thin'' a ni. Pa chak Saizahawla kha hmar lama rawlrala a chet tuma, a mi lu hawn kha, kar a thui tham deuh nen, a haw kawngah a nam nasa hman ta mai a. Chu rim (lu bung rim uih) chu sakei khan hriain a zui ve zel a. Buaithlak a tih teh kha, rawlrala chhuak a ni bawk si nen (a ruk thei ang ber leh hnu chhui theih loh dan bera chet a ngaih avangin).

Mahni history hre lo thangthar kan pung zel a. Mahni hnam thil zahpuia, hnam dang thil ngaisang, hnam dang tihdan hriat tam changkanna a ngai kan tam ta hle. Mahni hnam thil mausam zawnga kal hi engtikah mah a tha ngai lo ang. Mahni hnam zia hre chunga hnam dang zia hriat hi hriat dan tur dik a ni.

A chunga mi lem pakhat zawk hi Mizoram University-a Mizo Dept.in 'Lungdawh' an siam a ni a. He ta rawngul pahnih inphun hi 'Hranghrual Ngul' a ni. Pasalthate inlak ropuina pakhat a ni ber mai.

K. Zawla'n hranghrual ngul a sawifiah dan chu ''Siala ral aitu kawtah hranghrual ngul pahnih sang tak, phulraw kuai an phun a, a kuaiah chuan hranghrual chu an khai a, thli tlehte chuan a invaw ri thuau thuau va, miten ropui an ti em em thin''.

''Ral siala aiin, phulraw kuai sang taka bur tan bun, a bul lam an khai chu. Thing suih mum a velin an khai a, chu chu thli tlehin a invaw ri thuau thuau thei thin'' tiin.

James Dokhuma chuan, ''Hmanlaia râl lu an lâmin, khur khata ngulrua (Phulrua) an phun kawp lêra an bur ruak khaina hrui chu. Mi hrang râl lu aihna hrui a nih avanga hranghrual tih a ni'' tiin a sawi fiah ve thung a.

Kan rochun hla (Folksongs) lamah a lan dan en ve leh ila. Hranghrual ngul chauh ni lo, pasaltha in kawt awm dan (settings) chu hetiang hian hlaah an phuah a. 'Chawngchen zai, zai lam hla puiah' chuan

Hrati tual hmaiah,
Thuingul lêntu ang a zing chuk e,
Kawkvahai chuang na e.

A lian tual hmaiah,
Sehran lu pal ang a tlar bung e,
Lenrual chhing na e.

Lalvunga leh Lianchia inepna hlaah khan, lal Lalvunga khan a ropuizia lantir nana, a hla phuah kan hmu bawk a.

Mi-ah Lianchi awm e, in sel e Lalvunga.
Tualah ngulrua ka bun,
Kawkvahai tlar na ngai e.

Pasalthate in kawt hi an chei nasa hle thin a. Hlaa a lan dan khi a hranga sawi fiah lo in, K.Zawla sawi dan hi tarlang leh ta ila, hriatthiam a awlsam awm e.

''Tin, a kawt hranghrual ngul bulah khan, hum zau takin a lai a, thingse tang naupang lawnlem tiat, a hnah tam tak neiin an phun luih a, vawm hruiin an phuar vet luih bawk a, ramhnuai angin a zing chuk thei a ni; thingse par lai an duh bik a ni. Tin, chumi bulah chuan thingphel sei tak, ban pahnihah an kham a, kawkvahai an fuk tlartir thut thin. Hemi ni hian mihring pahnih pathumin silai leh phaw nen ral beih laia ven dan an zir a; silai kapin bawhhla an chham a, hnuhnawm an ti hle thin.''

He lai tak hi Rokhawliana zaiah khan kan hmu leh a.

''A mi ngul maw zing zawk a sa ngul maw,
Hrualhrui an ban kherh chiai e kan tual hmaiah.''

Hrualhrui an ban kherh chiai e kan tual hmaiah.''
A zik a thim hman lo ve, a tual to ang''. tiin.

Mi lu hrim hrim chu he lai hmunah hian khai a ni ngai lo a. Lal tual a zawl that loh chuan 'Thangte' an dawh a. Mi lu chu an dah thin.

K.Zawla sawi dan hi lo tarlang leh ila. ''Tin, tlai lam a lo ni a, mitthite kha tlak lamah an vui ta a. Thingtuai banpuam tiat velah mi lu kha an tar a, lungdawhah an phun tlar thin.  Chu mi hnu chuan kawtchhuahah, thingah an khai a, choakin an ei huai huai thin. An mi lu khaina thing hi a ni ‘Sahlam’ an tih chu. Zihnghal leh Phan an duh bik, Lal Mangpawrha pawhin Zadeng lal a phuahnaah”

Zadeng an thlungluah kulva chang chuang lovin,
Lianak chuang rawh se,”
a lo tih nghe nghe kha.

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte