KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

LENLAI A RUAL LO - C. Lalṭhazuala.






LENLAI A RUAL LO
(Tun tum chu Saitual Govt High School zirtirtu lar Englandthanga (L) hla chuai theilo hmang hian i inkawm ho leh teh ang u.)
C. Lalṭhazuala



Mizo Lengzem hla, hla phuahthiam ten an phuahchhuah tawh zingah leh, a hun lai a Lengzem hla lar ber ber pawl tlingphak zingah rau rau pawh ‘ Lenlai a ruallo’ tih hla baka titi ti tam Lengzem hla dang hi Mizo Pa phuah ngei zingah hian a awm kher lo maithei a ni.

He hla phuahtu hian he hla aphuah chhan dik tak hi chiang faka sawithei an awm bawk silova, thil inti hre chiangtak ten an sawi danin, a phuahtu lah hian he hla a phuah chhan hi tuma hnenah a sawi chiang duh mang silova, Zoram dung leh vangah he hla, phuah a nih chhan hi kan inrinsiak chhun zawm reng mai dawn a nih hi maw!!

He hla phuahtu Englandthanga hi Saitual Govt. High School zirtirtu a ni a, a nitin hnathawh nen a hla phuah ‘Lenlai a ruallo’ tih hi sawi zawm a lo remchang viau mai bawk si a, thil tak tak emaw, thil thleng ngei tih finfiahna tha tak nei lem lova, huai fe fe a, khawi-i-lam dawr hmunah emaw, han inkawmhona velah emaw, ‘Ama school naupang ngei a phuahna an ti’, tia sawi zuah zuah lah an tam narawh, he hla kher kher hi chuan tun thlengin titi a ti tam teh zawng a nih hi.!! A phuahtu berin a sawi duh miau si lova, engpawhnise, a phuahtu inpuan hun kan nghak thup reng mai a nih hi.

‘Lenlai a ruallo’, tih hla hian chanchin ngaihnawm tak a nei a, Englandthanga’n he hla a phuah chhan a bulthut atangin hre chiah lo mah ila hla lar ni tura a zinkawng ngaihnawm ru tak mai chu i lo luhchilh lawk teh ang.

He hla ‘Lenlai a ruallo’ tih hla hi a thu mawi tak ziaktu Englandthanga’n he hla thu a ziah hnu reilote ah a hnathawhna hmun leh a chenna khua Saitual atanga rawn keng thlain, chutih hun lai taka Mizoram dung leh vanga Mizo hmeichhe zaithiam lar ber te zing ami, Aizawl khawpuia awm mek, Sailothangi Sailo kutah rawn hlanin, Sailothangi Sailo hian hlaphuah thiam leh hla thluk siam thiam, tingtang perhthiam ni bawk Rohmingthanga (Raw-a) kutah hlan chhawng ve lehin, Raw-a hian he hla thluk mawi em em mai, mizoram mawi tak mai, partin thang vulna ram nena inhmeh thlap mai hla thluk hi a lo siam chhuak ta a ni.

1970 chawhnu lam leh 1980 chawhma lam vela mizo hmeichhe zaithiam lar ber te zing ami, hla phuah thiam hriat hlawh ni tel bawk Lalneihthangi chuan All India Radio Aizawl Station-ah ni 26.4.1983-ah a han record in, ni 2.5.1983-ah Zoram dung leh vanga zofate lo ngaihthlak theih turin tih chhuah a lo ni ta a. Heng hun lai hian Television te Mizoramah a la awm lo bawk a, Radio Artist lar ten Radio a an hla thun hi chu a lar nghal deuh zel a ni mai a, hetih hun laia, zaithiam huhang ngah ber pawl Lalneihthangi’n radio a a sak atanga kar hnih hnu lekah rampum a deng chhuak nghal a. Radio hla thlan programme a luah nghal char char mai zu nia. Lalneihthangi hian a Audio Album ‘Nghilh ve ta’ng maw’, tih album-ah khan he hla hi a telh nghe nghe a ni.

Sailothangi Sailo hian, Lalneihthangi’n radio a a han thun hnu reilote, thla ruk hnu vel lekah All India Radio Aizawl Station-ah vek hian han record ve in, Mizo hmeichhe zaithiam lar ber ber te zinga huhang ngah ber pawl pahnihin, hetih hun laia media ropui ber Aizawl Radio Station atangin an aw mawi dangdai leh lung tileng, zun ngah tak mai chuan Mizo mipuite, he hla mawi tak hmang hian an han awi ta mai a ni a, ‘Lenlai a ruallo’, tih hla hmang hian, zoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmarah ‘Rimawi thlipui’, an tleh tir hem hem mai mawle!!

All India Radio Aizawl Station-ah hian Sailothangi Sailo hian ni 11.10.1983 kumah han thunin, ni 17.10.1983-ah tihchhuah(broadcast) a ni a, hetih hun lai vel tak hi Sailothangi Sailo huhang nat vanglai leh lar vanglai tak mai a ni a, ‘Lenlai a ruallo’, tih hla kher kher hi chu tun thlengin Sailothangi Sailo ‘Signature tune’, ropui tak a la ni ta fan reng a nih hi. Heng hunlai hian, ‘Audio Album’, tih aiin ‘Cassatte’, tia sawi a nih zawk thin avangin ‘Cassatte’, tiin kan sawi tawh zawk ang.

Mizo hmeichhe zaithiam lar ber te zing ami, aw ngaihnobei leh lungtileng, lungtirun, awrawl dangdai leh hipna ngah tak, a awrawl dangdai tak hmanga zaimi lungleng zofate hip bet tlat thei, hip khawm tlat thei, zorimawi chanchina hming dai ngai hauh tawh lo tur hi i han thlur bing lawk teh ang.

Thingsulthliah khaw chhuak Sailothangi Sailo rimawi zinkawng ngaihnawm tak mai chu hetiang deuh hi a ni e. Kum 17 mi lek a nih atangin rimawi khawvel lipui a liluh tan a, pawl sarih, high school-a a la awm lai, middle school-a dahthlak a nih hma, Sailothangi Sailo hian pawl sarih a zir kum, high school a rah tan kum chiahin, All India Radio Aizawl-ah hla pali vel han thunin, chung hla a thun zinga ‘Rihlipui’ tih hla chuan a thun atanga mitkhapkar lekah zoram a deng chhuak nghal a, radio hla thlan programme-ah a serh zinga a mei ang mai rawn ni chhoin, 1980 chho vel, kum sawm chhung zet chu Sailothangi Sailo rorelna zorimawi a rawnni thawthang ta mai le. All India Radio-ah hla lar tak tak a intahtawlin a nei chhunzawm chho ta mawlh mawlh mai a ni.

‘Rihlipui’, chu ‘Saikuti”, tih hlain a rawn chhunzawm chho a, ‘Saikuti’, chu ‘Bahsam seihniangi’, tia rawn chhunzawm lehin, ‘Thavalmawi’, tih hla dangdai tak mai chuan zoram a rawn nghawr nghing leh a, chuting zelin ‘Lenlai a ruallo’, tih hla mawi dang dai tak maiin zoram khawvel a rawn nghawrnghing chhunzawm chho leh nghal zat mai a, Sailothangi hi a vanglai tak tak chuan radio hla thlan programme-ah a hla pathum thlan tel an ni ve ziah thin zu nia mawle!!, a hunlai boruak ngaihtuah chuan a boruak hi lian tak a ni ringawt maia, heng a hla lar tak tak te hi cassatte-in a han chhu zui zawt zawt bawk a, Sailothangi Sailo hian cassatte hi paruk vel a siam a, heng a cassatte zinga pahnih hi chu Culcutta Recording Studio ‘Studio Vibration’, leh ‘Sound on sound’, ah te record anni a, kum 1982 kuma Rangoon a a siam ‘The one and only’. sound tract hmangin, hemi kum 1982 vek hian, Vanapa Hall-ah a zai a, Sailothangi Sailo hi Sound Tract hmanga mizo zaithiam zinga mipui hmaa zai hmasa ber a ni bawk. Tin, Sailothangi Sailo hla lar hmasa zingah, Radio hla thlan programme a thlan hmasak ber chu ‘Rihlipui’ tih hla hi a ni nghe nghe.

‘Lenlai a ruallo’, tih hla thu mawi tak leh engemaw ti zawng taka hla hlimawm tak ni bawk si phuahtu, pa kawm nuam, rilru zau, lu zo veh vawh, fiamthu duhtak, thu leh hla tui tak ni bawk, rimawi leh zai ngaina Pu Englandthanga hi ni 22 May, 1942-ah a piang a, zofate zinga fiamthu thiam avanga hriathlawh James Laldika (L) leh fiamthu thiam leh hla phuahthiam, zaithiam nibawk F. Laltuaia (L) te nen inthian tha tak an ni a, vanglai chanchin sawi tur pawh an ngah hle a ni. Govvt. Saitual High School-ah pension thlengin a thawk a, Saitual khuaah tun thlengin a inbeng bel zui ta a ni. Kum 1973 khan Sailothangi Sailo u, Lalhmingthangi Sailo(L. Hmingthangi Sailo) nen inneiin, fa pahnih, mipa leh hmeichhia an nei a, tun thlengin a nupui fanaute nen Saitual khuaah an la cheng reng e.

Amah hi zai ngaina tak leh mi lungleng thei tak a nih avangin Aizawl a rawn zin changte hian, a nupui nau, Sailothangi Sailo chenna in, Tuikhuahtlangah a khawsa tam ber a, Aizawl a rawn thlen tawh chuan, Sailothangi leh a thiannu zaithiam leh radio senior announcer ni bawk Lalhungchhungi Pachuau te nen an zai ho ngei ngei thin a ni. A thian tha te leh amah ngaina tu thenrual tha te bulah he hla a phuahchhan dik tak hi a sawi chhuak ngai lo reng reng niin sawi a ni thin a. Lalhungchhungi Pachuau radio artist lar tak leh hla phuahthiam Zirsangzela Hnamte(L) nupui ni bawk chuan ‘U Land-a chuan he hla hian kan nu laka ka fair zia chu a ti lang chiang khawp a lawm mawle’, tih chiah a sawi duh a ni, tiin a sawi chhuak zauh mai.


Sailothangi Sailo cassatte pathumna ah khan he hla mawi tak mai hi telh a ni a, kha cassatte hlawhtling tak JETEI Recording Studio atanga buatsaihah khan he hla thluk siamtu Rohmingthanga(Raw-a) ngeiin tingtang perh sakin, a remna rimawi pawh a mawiin, a felfai thlep thlawp hle mai a, a remna rimawi kalphung hrim hrim hi Radio version leh Cassatte lampang version-ah tih danglam a awm hranpa vak lova, tun hnaia zaithiam tharlam zawkte music tract erawh a siamtu musician ten an tidanglam hlawm ta deuh a, an tih danglam avang hian a mawi phah sawt chuang lem hlei lova, he hla thluk siamtu, Guiterist Rohmingthanga music lo duan dan leh lo tuahrem dan hi a fuh tawk hle a, a bik takin, a bul tanna guiter solo mawl te, s,f,m,r,m,f,r,d,t,d, tia guiter solo s lo siam hi a fuh mawl mawi hle mai a,
he hla vuak li hla hi a thluk siamtu hian a siam chhuak mawl mawi thlawt a ni. ‘Its very simple but very beautiful’, a ni tawp mai a ni.


He thu kan ziah lai tak hian ‘Lenlai a ruallo’, tih hla phuahtu Englandthanga hi Saituala a chenna inah a taptawm hle tawh a, kum sawm pahnih zet a lo sual tawh Cancer natna nunrawng tak avangin kum 2012 khan Chatuan Ram min lo pansan ta a ni.. 2012 Lelte Award sem zanah a sunna hun hman a ni ngeh nghe. ‘Lenlai a ruallo’, tia a lo phuah chhuah hial chhan tleirawl hmel tuai zawk te meuh pawhin an luahlan theih loh, a hmangaih, kumtluang nuthai atana a lo thlan, Lalhmingthangi Sailo leh fa pahnih leh a tute a kalsan a  ni.

Hetiang taka, mite rilrua bu khuar nghet, lungtileng, hla lar reng tawh tur ‘Lenlai a ruallo’, tih hla thu mawi dangdai tak hi a tawp khar nan i han hmang nghe nghe teh ang aw..


LENLAI A RUALLO
       
Phuahtu - Englandthanga 
Thluk siamtu - Rohmingthanga (Raw-a)   
Satu - Lalneihthangi 
Sailothangi Sailo   
Zualbawihi


1. Mahriak awmhar niin, tinkim ka han dawn a,
Luahloh tur Di zunna uai chu tuar a har luaithli nul a awl ngei e

A remlo nang nena lendun hi, Engdang vang a nilo Lungrunpui,
I pian a tlai kei ka hma si a, lenlai a ruallo hi a pawi ber mai.


2.Runah hraichawi leng nen, hlimni awm thin mahse,
Nang ngaih ka bang thei dawn si lo, a ruk ten luaithlipui ka nul leh thin.


3. Khuanu samsuih loh chu, inthen zawk mai ang aw,
Then nan hawilopar min thliah la, mangtha aw, damtakin, mangtha mai le.


ZO TUNGCHAW

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte