LALRIMENTHANG - C. Lalnunchanga

LALRIMENTHANG

C. Lalnunchanga  

Tlâng tin leh mual tin ka thlir vêl vawiin chu,
Ka awmkhawhar a zual nang tâwnah;
Hawilopâr em i thliah, lung her leh turin?
Nunhlui tâwnah tlai khua ka lo vâr leh thin.

 
‘Lalrimenthang’ tih hla ka hriat tanna kha a rei ta hle mai, thang khat lian aia tam a ral ta. F. Zothanpuii’n radio-a a sak kha a ni. A hla kâr laka a tihmawi nâna sihal û ang deuhva an han kûk raih raihte kha ka hriat rengna ata hi dai leh rual a ni lo. Kha tih hun laia an hla remna hmanruate kha tunah chuan sawi leh mah ila, thangthar chuan an hrethiam kher lo vang. Thingpuife dahna parcel, plywood ang deuh, fit 4 bial vêl kil li nei, khatiang ruak kha an khaikhup a. A mawng lam sirah thal ngul ang hian fit 5 vela sei phelsep an phun a; tichuan, parcel bawm mawng a lai taka verh kuakah hrui an kaih a, bawm mawnga hrui leh phelsep hmawr chu an thlun zawm a, an perh chuan double bass ang deuh hian a ri thum ve dut dut a. Phelsep hmawr lama hrui kha an zut a, chu chuan a key thlakin a ri kha a thunun ve theih a. Hollow guitar mai lo kha chu instrument dang la vâng hek, a bass angin hla rem nân an hmang nasa ve thin hle a. Kum 1978 chho vêl, khatiang hun lai hla kha a ni, he hla hi.

Kum 2004 khân AIR, Aizawlah ‘Ka Hla Duh Zawng’ tih hun min hmantir ve a. F. Zothanpuii sak ‘Lalrimenthang’ tih kha thlan ka tum a; mahse, a record an lo tibo tawh a, ka thlang thei ta lo. Hla leh thusawi record-na kha tape reel ang chi, bazar vela lei tur awm mai mai lo a ni a. AIR hnathawktu pakhat khân, “A reel hi kan indaih lo em em a. Record thar tur a tam si a, a hlui kan record hnan leh mai thin a; chuvângin, hla hlui tam tak kan dah tha thei lo a ni. Tin, a reel hi a chhe duh viau bawk,” tiin min hrilh a. A lungchhiatthlak hle; mahse, AIR Aizawla hnathawktute dem theih an ni lo. Tichuan, vawiin, kum 2017 thleng pawhin ‘Lalrimenthang’ tih hi Mizo lengzem hla lâr leh mite duh ber a la ni ta reng a. A phuahtu hi F. Zothanpuii pa F. Rokima a ni a, kan naupan lai chuan “He hla hi lasi a phuahna,” tiin an sawi thin a. Lasi hi an awm tak tak em, F. Rokima hi lasi zâwl a ni em tih rawn sawi ka tum lo va. Ka ngaihtuahna luah fotu zâwk chu: a lunglenthlakna te, a khawharthlakna te, nature a rawn bilh zeuh thiamna te, nula leh tlangval inngaihzawngte lêng a zêmna sâng tak hi a ni.

Hmangaihna hi zawng a mak teh nuai thin a, a invawrh sân zawh poh leh a tla lehlam a na ting mai a. Amaherawhchu, a hmun hriam lai bera sapatalte hi kan chak zâwng a ni lawi si a! Mipa pawh, hmeichhia pawh, kan han tleirawl chhuak phat a, hmangaihna tuikhurah inhnim phum ve ngei kan tum a. A fim nge a nu kan ngaihtuah hman lo. A thawk na emaw, a thawk na lo emaw, mahni tâwka na ve tâwk taka zawltling vawt nat tuar lo hi kan tam lo ngawt ang. Hei vâng tak hian ‘Lalrimenthang’ tih hi lengzem hla ropui a ni a. Lasi a phuahna pawh chu a lo ni kher lo thei a; amaherawhchu, ‘Lalrimenthang’ tih hming lo pianna hi chu Mizo thawnthua nula hmel tha chungchuang lutuk, ‘Rimenhawii’ a nih ngei a rinawm.

Lalrimenthang tih hla ai hian Rimenhawii thawnthu kha ka hriat hmasak zâwk hret ka ring. Eng pawh ni se, he hming kher kher hi chu khawvela nula hming ‘romantic’ ka tih ber a ni rêng rêng; ka thinlungah hian hming pahnih angin a ri ngai lo va, hming pakhat a ni. Rimenhawii character ang deuh lek lek hi German-ho pawhin ‘Rapunzel’ tiin an nei a. An sam a sei ve ve a, kulh chhungah an chêng ve ve. Nimahsela, Mizopa thinlungah chuan ‘Rapunzel’ tih ai chuan ‘Rimenhawihi’ tih chuan ngaihno a bei zâwk hle a. Vai lalpa chhiahhlawhte’n a hming an zawh a, a lo chhân dânte hi a intituavawn thiam asin. “Tuisik-ringi ka ni e,” tiin a lo chhâng tha duh lo va. Tunlai nula ni se, a zei dân tur hi! Sap tlangval leh Negro kawp tuma hmanhlela pêng lêng pûng a ni dâwn hauh si lo. Mizo nula hmel tha leh sexy symbol atân hian ka thinlungah ‘Rimenhawihi’ tih hi a riak nghet hle a ni.
Tleirawl laia ngaihzawng neih hi kan la lungrun theuh va; mahse, tleirawl ngaihzawngte hi nupui pasalah kan innei mawh ang reng viau lawi si a! Kei pawh ka heti ve tho va; thinlung hi a na ngâih mai a. Kâwl tâwpah ‘Rimenthangi’ chu dingin ni tin kan hunbi min chhiarsak a. Tlang pang leh lui kawr dung thlirin, khua a lo tlai a, ‘Nunhlui tâwnah tlai khua ka lo vâr leh thin,’ kan ti chuai raih raih mai thin zawng a nih kha. Ani nêna kan inhmangaihna khân rei lo tê pawh min han kuangkuah leh thei se aw! Mahse, boruakah ka hnâr chuan hmangaihna pangpâr chul tawh rim a hria a; chuvangin, heti hian a thunawn kan sak a ngai ta a ni.

‘Tawnmang maia chan ka phal si lo,
Hal lote’n chhawrthlapui êng hnuaiah;
“Ka hmangaih che, ka ta i ni,” min tih kha,
Lalrimenthang, hmangaihna vanduai maw ni!’

A va han na lungrun tak em! A chhuan chhe zâwngin sik leh sa a lo inthlak a. Nakin kan suangtuah lâwk a, kan hun lo hman tawh rei lo tê kha eng mah lova a chan mai zawngin, a va pamhmai dâwn em. Ni e, hmana ka ‘Hmangaihi’ kha lasi lo ni ta se, kei hi pasaltha lo ni ta bawk ila. Luipui dungah, lungpui chungah hmangaihna diar vâr khimin ka han perh kai thauh thauh ang a. Ramhnuaiah, then thelh hnuaiah puan kan phah ang a, a malchungah min chawiin a sam chhâwlin ka biang a’n phiat vêl ang a. “Ka hmangaih che, ka ta i ni,” kan inti dun melh melh ang a. Karei.., hmangaihna pâr zu hi a lo va thlum ngai em! Khuangchawi thla, a ârkai den zânahte ram phûl lêng leh puallawi chhuk chhovah te zân kan tumtâwi ang a. Tunah erawh chuan zân thla êngte chu ka lung no kai chhuaktu-ah lo changin, hmangaihna vanduai chuan a hling zum takin min chhun ta si. Khawharna inchherchhuan sâng zêl chuan dawi chhe ei ang maiin mi chawi a, ka rum a; amaherawhchu, mi khawharte rûm ri hian rimawi a chhuah ve fo va, hriat rengna duhawmah tal lo chang mawlh rawh se.

‘Nang lo chuan e ka dam zo chuang hlei lâwng e,
Mite zawng vângkhawdai lamrâwnah;
Tuanpui di nên tlaitla pâr ang an lâwm a,
Lalrimenthang, khawiah nge maw i awm le?’

Thingtlangah chuan an khaw bul maiah tlâng rai dup te, phul hmun phaitual hnim tona te a cham duai a; tin, field an nei tlangpui bawk a. Chawlhni tlai a lo nih tawh chuan nula leh tlangvalte chu field-ah te, kawtchhuahah te, tlângah te chuan an leng suau suau va. Inngaizawngte chu thlanmualah te, khaw dai khawi maw lai hmun reh deuhvahte emaw interek hrang turin an kal a. Hetia an kal hrang tih hian sex hmang turin a ni lo, “Ka hmangaih che, ka ta i ni,” tih thu tâwi tê sawi tur chauhvin a ni. Hmanah kha chuan Aizawlah hian Tuikhuahtlang te, Tlangnuam te, Khatla kawng chung pheite hi nula leh tlangvalte’n ‘tlaitla pâr ang an lawmna’ a ni a. A tua-te pawhin Chawlhni tlai ni tlak dâwna han in pen parh vel chu nuam an ti a, hei hi an hringnun tivultu a ni.

Suangtuahnaah dingin kei chu lasi zâwl ka la ni ta reng a. A thim a vâr thlu lovin vân leh lei inkârah ka ngaihtuahna chu a vâk a. Khaw chhak kawlkila tlâng dung paw ruih saw hun rei taka pi pute sulhnu, an thlang rawn tlakna mual a ni a, tah chuan Chawngtinleri te, lunglen vâng thi Awmholeri te hlimthla chu a châm a, nunna nei ang maiin sawi tur nei hmel an pu a. Ka tân chuan hmeichhe pakhat chauh, ‘Lalrimenthangi’ a awm a. Thlalêr hmun lai taka tuihna ang mai, a tling fim kiau va. A sakruang tawn tur a awm tawh lo va, luipui dung leh ram phûl zîng kârah a hlimthla chu a lêng a. Thlalêr ram reh au tak a, “Khawiah nge maw i awm tak le?” ka tih lawm lawm pawhin ka aw chu boruakah a tham ral a, beisei a bo vawng vawng a. Aw..., nang lasi nunrawng, diriamtu vul mawi, hmangaihna kuhmum hi pârtir lovin leiah i thlauh leh mai ang maw? Vutduk zinga meiling ral riai riai angin a kal liam a, hun ral tawh hriat rengna min hnutchhiah a, chu chuan khawi kipah pawh a zui zêl a. Chu favang thla de tir ang maia hriat rengna duhawm chu suangtuahna chauh a ni lo; a takah pawh hei hi ka hringnuna thil lo thleng tawh ngei a ni a. Ka thinlung tikeh sawm eng ang mah se, chu hriat rengna chu a duhawm a ni.

‘Chhûn ni a rei tiin zankhua a sei si,
Chin lem a nei lo ve nang ngaih hian;
Chung si-âr mai khi maw lungrualna lo ni,
I thlir zân chuan rairah mi han dâwn ve rawh.’

A va han chauh thu ba rawh em! Zan thim ti-êng turin zingah ni a chhuak a; mahse, hmangaihna avânga nun chaute erawh chuan chhûn leh zân inang pûtin kan hmang a, a rei vawng vawng a, kan lungphu a su dup dup a. Kei hi phuba lak hmang mi nunrawng chu lo ni vaih ila, amah ka hriat rengna hi ânchhia ka han lawh vak vak mai tur! Mahse, kha nun kan hman dun rei lo tê kha eng tin nge huatnaah ka chantir theih ang? Zing, chhûn, zân zawmin, ka thâwk chauh thlengin a hming chu ka hmui hian a lam reng dâwn a. He hmangaihna vanduai hi zân thimah a lêng a, ka suangtuahna chuan mual chhuk chho leh arthladawn hmunte a fang a. Lasi an ti che maw? Ni e, ka tân chuan lasi i ni; ka thinlung lasi lalnu i ni reng ang. Hmangaihna kawng ropui tak hi mipa leh hmeichhiain an sial dun tur a ni a. Mahse, an inlungrual loh chuan mipa chak ber pawhin, amah chauh chuan a sial thei lo.

Thla ên loh zânin vân zâwl ka en a, arsi êng ber chu, ‘Hmâna hmangaih biahthu di kan sawi lai a,’ thuhretu kha a ni a. Lalrimenthang, nangmah dem zawnga vawi khat phun sep pawh hi ka hreh asin.

Hmânah hmangaih biahthu di kan sawi laiin,
Sam ang then mi lo tum reng zu nia;
Duh tin lâwrin tlei dang va der vêl mah la,
Kei ang rênga hmangaihtu i tawng lâwng e.