No. 4 AN TIH CHHAN, A NIHNA CHHAN.

Image
No. 4 AN TIH CHHAN, A NIHNA CHHAN. (Disclaimer: He post hi kan hriatna tizau atan, educational purpose atana post a ni e) - ZO Tungchaw Facebook Page ( https://www.facebook.com/ZOTungchaw2RH ) A number an pek dรขn (numbering system) hi, dรขn phal loh damdawi sumdawnna aแนญanga lo chhuak nia sawi a ni. Heroin hi an siam dรขn aแนญangin, a fir (purity) dรขn leh an nihphung aแนญangin hetiang hian number hmanga แนญhen sawm แนญhin a ni. No. 1 chu โ€˜Ka-niโ€™ (opium) kan tih hi a ni a. Poppy pangpar aแนญanga an hnai chhuah, la thlitfim miah loh te hi an ni. No. 2 chu Ka-ni kan tih aแนญanga an thlitfim deuh hret ho hi a ni a. Nachhawkna lar em em, ruihtheih, addict theih Morphine leh a tlukpui ang chi vel hi an ni. No. 3 chu No. 2 aแนญanga an thlitfim leh hret, a rawng pawh a buang deuh a ni a. Heng hi zuk atan an hman ber แนญhin avangin 'smoking heroin' tia sawi a ni แนญhin. Brown sugar tia kan hriat แนญhin te pawh hi a ni mai awm e. No. 4 chu no. 1 aแนญanga no. 3 thlitfimna rawn paltlang vek tawh. Fir lutuk tak m...

๐—š๐—ฅ๐—”๐—ก๐—ฉ๐—œ๐—Ÿ๐—Ÿ๐—˜ ๐—›๐—˜๐—ก๐—ฅ๐—ฌ ๐—Ÿ๐—ข๐—–๐—› - ๐— ๐—”๐—ก๐——๐—œ๐—ก๐—š ๐—ฃ๐—จ๐—ง๐—”๐—ฅ๐—” - ๐—–. ๐—Ÿ๐—ฎ๐—น๐—ป๐˜‚๐—ป๐—ฐ๐—ต๐—ฎ๐—ป๐—ด๐—ฎ

GRANVILLE HENRY LOCH 

Mizoten Manding Putara an tih kha kum 1891 December thlaah Aizawl a lo chhuak a. Police Commandant, Mizorama sipai (AR) enkawl tรปra lo chhuak a ni a; engineer a ni bawk. Khatih laia Aizawla sipai leh sawrkar hmun pawimawh chu di in vek a la ni a. Kum 1892 March thlaah thlipuiin sawrkar inte chu a chhรชm thlu vek a. Loch chuan sawrkar leh sipai hmun chu tha taka sak ศ›รปlin a hria a; mahse, Bawrhsap A.W. Davies-a khรขn chutianga insenso vak chu ศ›รปlin a hre lo thung a. Loch-a chuan ama thuin Khasi lungchher Sohan Roy, Mizoten โ€˜Sawnrai babuโ€™ an tih chu a chah chhuak a, sipaiho leh hlawhfa a chhawr bawk a, Aizawl hi hill station ni tรปrin a ruahman a. Sipaiho bahrik te, damdawi in te, dรขk in te, quarter guard leh Sapho chรชnna tรปr bangla te chu a chhuat leh a bangah lung remin, ศ›ha takin a sa a.

Kawng a zawng a. Tlang dung zuiin Chanmari leh Kulikawn thlengin lamlian a sial a, Kulikawn atanga Dawrpui veng thlengin lung phรชk a phah chhuak dap a. Zana khawnvรขr chhitna tรปrin ban a phun phei thluah a. Kawr ruam deuh laiah leh ko pang รขwih deuhvah chuan lung a rem zรชl a. Tin, kan nu leh pate hun lai thlenga lรขr tak โ€˜Lungrem sei,โ€™ an tih fo chu Khatla kรขwn chungah a rem zui mai bawk a. Hรชng a lung hmante hi Tlawng luia mi a hรขl darh a ni a. Lung thiar atan chuan Kuliho te, Khasi leh Mizo tam tak a chhawr a. Kawngpui chei mawi nรขn kawng sirah thing chi hrang hrang, ram dang atanga chawk luh eucalyptus te, far te, silver oak te a phun a. Aizawl hi khawpui mawi taka din kha a tum a ni a, amah pawhin a chhuang hle a ni ang, โ€œKa Aizawl,โ€ a ti ngat rรชng a ni.

Kawng zawn thiam tak a ni a. Aizawl, Lunglei leh Champhai kawngpui hi ama zawn chhuah a ni an ti a. Tin, Mizote kha tlang ram lo neiha ei zawng vek an ni a. Loch-a chuan leileh dรขn a zirtir a. Leilet atรขna tha deuh hmun zรขwl chu hla deuh mah se a zawng chhuak peih zรชl a. Ama pawisain Kristian Tlangau chanchinbu chhutna tur khรขwl a pe a. Synod Press hi tun hma chuan โ€˜Loch Printing Pressโ€™ tih a ni.

Tin, tรปna A.R lammual hi zรขwl a ni lo va, mual bรขwk tohlรขwt a ni a, sipaiho nupui an awm thin a. Sipai, nupui nei tawh te, sipai, nupui la nei lo te, kuliho te, sipai nupui te chu mual sira kawrte tui liakin an khawsa ho va. Hetia mipa leh hmeichhiain inbual nรขn thlenga tui tlรขn ho an nih avรขng hian hmeichhe chungchangah innghirnghona a chhuak fo va. Loch Sap chuan sipaiho nupui chu Khatlaah a sawn phei vek a. Tรปn hma chuan, kan naupan zual lai thleng khan Khatla hi Hmeichhe veng tih a ni thin a. 

Khawpui chuan mual a mamawh tih Loch chuan a hria a, pawisa sanction pawh awm hlei lovin lammual hi a lai leh ta a. Sipai lumum atanga officer thlengin a chhawr a. Mual bรขwk lian pui chu a rรขwt a, a vรปng chu a bula kawrtรช hnawh nรขn a hmang nghรขl a. Lammual laih nรขna sawrkarin pawisa a phal zรขt chu Rs 1200/- chiah a ni a. Pawisa mamawh dang chu sipai canteen-a hlรชp atanga theh chhuah a ni. Sipaiho chu Inrinniah inhlawhin lei a laihtir thin a, Inrinni chu โ€œLei laih ni,โ€ an ti hial a. An lei laih hlawhin sipaiho chuan tlaiah canteen-a zu an in leh thin a, chutiang chuan pawisa a tivir kual a. Hetih lai hi kum 1894 leh 1900 inkar vรชl a ni. 

Loch khรขn Mizote hi min hmangaih hran lua lo pawh a ni mai thei. Amaherawhchu, mi ropui chuan thil ropui tih a duh a, miin amah an hriat rengna tรปr thil a ngaihtuah a, a hnathawh rahah a lungawi thin. Loch-a thing phun tam tak chu kih riral ni tawh mah se, A.R hung chhรปngah tรปnah tlรชm chu a la ding a. Dรขk in bรขkah, Assam Rifle hmun pawimawh, quater guard te, Bawrhsap pisa pui leh treasury te pawh hmuh theih a la ni. Amah Loch hriat reng nรขna Treasury square-a lungphun, โ€˜A HNATHAWH I HMU DUH CHUAN HAN HAWI VEL TEH,โ€™ tia inziak erawh chu, a thing phun an kih chereu rualin paih bo a ni tawh.

Comments

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

LALAWITHANGPA CHANCHIN LEH A HLA TE (1885-1965) - Rohmingthanga Ralte

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw