BAWNG IN LEH KHUALBÛK VENGTU - C.Lalnunchanga Taitea

BAWNG IN LEH KHUALBÛK VENGTU

Lalnunchanga Taitea

 

‘Hmânah Kaisar lal lian rêngpui,

 Lal lai ni êng hnuaiah;

 An hril vân hnuai khuavêl chhiarpui,

 Chhingkhual mipui pung khâwm zingah,

 Mari’n riahrun a chang ve lo,

 Bâwng in rûn pui a bêl.’

 

He hla hi thawnthu hla kan tih mai, ballad a ni a. A châng khatna han chhiar atang hian Pu Rokunga thawnthu sawi thiamzia kan hre nghâl a. Kum sanghnih liam tawha lal ropui Kaisara Augusta, khawvel awptu an tih mai a lalthuthlenga a han thu chêng hmuk tur te; a lalram zau tak sawi nân ‘lal lai ni êng hnuaia’ tia, Judai ram khaw tê taktea chhiarpui hmingthanga hming ziak tur mipui zi hut hut min zuk mitthlatir a. Chûng mipui tam tak kâra Josefa leh Mari-te thlen in hmu lo vâk hneng hneng, Mari raipuar teu bawk si, a tâwpa bâwng ina invawm lût ta râwih mai thawnthu min hrilh a. Hetah hian suangtuahnain Josefa’n khualbûk vêngtu a han dawr kual vêl turte pawh kan hmu thei a ni.

‘Khualbûk vêngtu i ui lo’m ni

 

 Tlantu mual liam tur chu?

 Amah vânga khuavêl dam theihna kha

 Khualbûk vêngtu suihlung mâwlin

 Vân Lal Rêngpui ka lung damna

 Puan ang a hnâwl ta e.’

 

Mi thenkhat chuan Pu Rokunga’n ‘Bâwng in’ a tih leh, ‘Khualbûk vengtu’ a tih hi an helh em em mai a. Kan thian pakhatin Zoram tan group-ah he thu hi a rawn post a, ka rilruah a riak reng mai a. A thu rawn post chu: “Khu lai ram Palestina vêlah khuan berâm vulh an uar hle a, bâwng an vulh ngai vak lo. Pathian fakna hla leh Bible-ah pawh hian berâm hi a lang tam hle; chuvângin, Josefa leh a nupui Mari-te riahna leh nau an neih zui tâkna ran in pawh kha bâwng in ni lovin berâm in a nih hmêl zâwk. ‘Bâwng in run pui a bêl…’ han tih hi chu pawm harsa ka ti. Bilbe-ah leh Krismas hla tam takah pawh hian berampu an lâr hle, bâwngpu lanna hla erawh a awm lo niin ka hria; chuvângin bawng in ni lovin berâm in a nih hmêl zâwk,” a rawn ti a.

 

A sawi zêlnaah, “Khualbûk vêngtu khân a mâwl vânga lo hnawl a ni lova, khualbûk a khah tawh avângin thlenna tur a awm tawh lo a ni mai. He hla phuahtuin khualbûk vêngtu a puh dân hi a fel lo hlein ka hria. Khualbûk vêngtu ui leh ui loh thil a ni lo va; room a full tawh a, riahna a awm lo a ni. Khawvel tlantu tur naute paitu a nih phei chu khualbûk vêngtu khân a hre lo tawp ang. He hla phuahtuin khualbûk vêngtu a hmuh dân hi chu a mak ka tiin a puh chhe hle mai. Khualbûk vêngtu kha mi sual tak, eng lai pawha sualin a bawm reng angin he hla hian a sawi a, a lainat awm hle a ni,” a rawn ti a. Mi dang pawhin bâwng ina Lal thar piantir leh, khualbûk vêngtu mi sual anga tehkhin hi an sawisêlna ka hre nual ta mai!

 

Isua pian thu hi Mathaia leh Luka’n an ziak a. Luka ziakah chuan, ‘Tin, heti hi a ni a, chuta an awm laiin a hrin a lo hun ta a. Tin, a fa tirah mipa a hring a; puanin an tuam a, khualbûka an len ve tâk loh avângin ran chaw pêkna thlêngah a muttir a,’ (2:6) tih a ni a. Ran in emaw, khualbûk vêngtu emaw a lang lo. A hnua vântirhkohvi’n berâm vêngtute hnêna Isua pian thu a hrilh khân khawi ina piang nge a nih sawi lovin, “Nausên puana tuam, ran chaw pêkna thlênga mu in hmu ang,” a ti mai a. Mathaia ziakah pawh khawchhak mi fingte khân naute awmna chung zawna arsi ding an hmuh thu a sawi leh mai a, khawi in nge tih a sawi lang hran lo.

 

Mari-te khân khualbûk an chan loh avâng leh Isua kha ran chaw pêkna thlênga a mut avângin, Isua pianna chu ran in ni ngei tura ngaih a ni ta a. Berâm huang a ni emaw, bâwng in a ni emaw, helai thua lo invaivung chiam mai hi chu a thu a bawplawk deuh. Bâwng hian in a nei a, berâm erawh chuan in a nei lo niin ka hria, huang erawh chu a nei. Tin, berâm hi thlênga chaw an pêk ngai âwm pawh kei chuan ka hre lo, bâwng erawh chu thlêngah chaw an pe thin. Tichuan, Bible hian Isua pianna: a ina tak hi min hrilh tum a ni lo a ni ang, a sawi lo em mai. Mahse, Isua pianna tlâwmzia kan hriat theihna tur erawh chuan rân chaw pêkna thlêngah a mu tih a sawi si a ni.

 

Hla hi logic a ni lo va. Pu Rokunga hian a hla hi thawnthu angin a ruangam a din a, character-te pawh a siam a, chu chu ringtu nun angin a tehkhin a. Bible-ah khualbûk vêngtu hi a lang lo va, mahse pu Rokunga chuan khualbûk vêngtu character hi a duang chawp a, chu chu khawvel mihring anga tehkhinin Tlantu chu a hnartir a, ‘Khualbûk vêngtu suihlung mâwlin,’ a rawn ti ta a. Tichuan, khawvel chuan Isua chu tu nge a nih hre lovin puan ang a hnâwl a, mual a liamtir ta a ni.

Nimahsela, Isua chuan mihringte chu min kal bosan a tum awzawng lo. Khualbûk vêngtu (mihring) chuan Isua chu riahna (thinlung) pe duh lo mah se, Isua chu mikhual, kan ina riah rawn dila kan bathlara ding reng angin a sawi a:

 

‘A liam si lo khâr dan hliapa’n,

 Chhingkhual a ding reng e;

 “Ngai teh, kawngkhâr bulah ka lo ding e,

 I chhûngah ka lo lût ang e,

 I thinlung kawng min lo hawn rawh,”

 Tiin min dil fo thin.’

 

A châng lina hi sâwmna a ni a. Hetah hi chuan khualbûk vêngtu chu mihring zawng zawng anga tehkhin tawh lovin, mi pakhat, suala tlu tawh chhandam ngai angin a rawn sawi a, amah Pu Rokunga zâwk hi keimahni theuh kan inenna tur a ni a. Tichuan, khualbûk vêngtu a tih hi entirna leh tehkhinna (metaphor & symbol) angin a hmang ta a ni.

 

‘Khualbûk vêngtu ang mai ka ni,

 Sualin min bawm reng e;

 Ka thinlung ram Kaisar lalnaah hian,

 Bethlehem tlângpui rawn din la,

 I tan ran thlêng rawn hûng leh la,

 Tah chuan lo chêng ang che.’

 

Heta ‘khualbûk vengtu ang,’ ‘Kaisar lalna,’ ‘Bethlehem tlângpui,’ ‘ran thleng,’ tihte hian Pu Rokunga’n tehkhinna (metaphor, simile leh symbol) a hman thiamzia a pho lang chiang em em mai a. Khualbuk vêngtu tih hi metaphor atangin symbol-ah a siam tê tê a, chuta tangin tehkhinnaah (simile) a hmang zui leh hlauh va. ‘Ka thinlung ram Kaisar lalnaah hian, Bethlehem tlângpui rawn din la,’ tia Isua a sâwmna thukziate hi a ropui a! Kaisara lalna hmun chu sualin a bawm reng lo thei lo. Sawi fiah hran ngai lovin a sawi tum hi a sawi fiah chiang hle a. Hetianga a sawi fiah thiam êm avang hian mi thenkhat chuan, ‘Hla thu mâwl tê tê hmanga’ hla phuah thin angin Pu Rokunga hi an sawi fo va. Hla thu (poetic technique) a hman thiamzia hi kan chik lo mai mai a ni. ‘...lal lian rêngpui, Lal lai ni êng hnuaiah,’ tih te, ‘...khâr dan hliap’ a han tihte hian a hla thu hi mâwl tê tê a nih lohzia a hril chiang hle. Hla dangah ‘Chhawrpial run,’ ‘Edom rimtui leh rangkachak..’ tihte’n a hmang bawk a. Chhawrpial run chu eng nge? Edom rimtui chu eng nge? Mahse, kan thinlungah a chiang em em tho si a ni.

 

Kan thu tlangkawmna atân chuan: Kha chhiarpui lai khân Mari-te kha khawiah chiah nge an thlen hriat a ni lo va, khualbûka an len loh thu chauh Luka chuan min hrilh a. Mi inah nge, ran inah nge tih a chiang tawh lo va. Isua erawh chu ran chaw pêkna thlênga mut a nih thu kan hria a. Tin, khualbûk vêngtu pawh a lang hek lo. Thawnthu leh hla phuah thiamte’n Mari-te kha khualbûk vengtuin lo hnar a, ran ina inkulh ta angin an zeldin a. An suangtuahna thûk tak mai, “A dik thei lo rêng rêng,” tia lo lak kawih tum vak chu a fuh chiah lo. Chu ai chuan kan thinlung kawngka lo hawn ila, a fuh zawk ang.

 

ZO TUNGCHAW