KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

ESSAY ON MAN EPISTLE II BY ALEXANDER POPE Letlingtu Robert Thangmawia (L) – Ka Tungchaw

ESSAY ON MAN EPISTLE II BY ALEXANDER POPE

Letlingtu Robert Thangmawia (L)

– Ka Tungchaw

 

(He poem hi U Tma dam laia ka lehlin tir a ni a [ni 9/11/2013 8.45, fb inbox-a min thawn]. Ani kha English thiam zet mai, B.A a zirlai pawha, English bazar note siam thei a ni a. A English note siam chu a classmate ten an hmang ṭhin, A rual rem lo laite siamṭhain, he poem hlu tak, mahni inenfiah nan ṭha zet hi kan zavaia hriat atan a va itawm em- RH)

 

He poem hi Alexander Pope-an Pathianin duh taka a din, he lei leh van (vanram ni lovin) ‘Universe’ leh mihring inkungkaihna te, mihringte aia Pathian chungnunna te, Pathian thilsiam nena inrem taka mihringte kan khawsak theihna tur kawng dik nia a hriatte thuril thuk tak (philosophical) taka a puan chhuahna a ni a. He poem kan zir mek lai hian amah Pope-a kha politics thilah chuan thil inlumlet but but aia kalphung pangngai leh ze ngheta kan neih sa humhim a, chhawm nun duhtu (conservative) a ni, tih kan hriat a pawimawh a. Tin, amah kha sakhuana lamah chuan Catholic ruh tak a ni bawk tih hriat a pawimawh em em bawk. Chuvang chuan, he poem-ah pawh hian a thlirna tarmit chu a politics thurin leh a sakhaw pawmdan hian a hril thui em em a ni.

Kum zabi 18-na bawrah khan Europe rama mifing leh mi ril inti chinte chu mihring mihrinna ziarang (human nature) leh mihringten he lei leh van (universe) chungthua kan chanvo leh kan tih tur chungchang buaipuiin an hmanhlel em em vek mai a. Chutiang karah chuan Pope-a pawh hian ama thlirdan chu thuril thuk tak (philosophical) takin a rawn puang chhuak ve ta a ni. Epistle I kan chhiar chuan – Pathianin mihringte tana chatuan remruat a neih dim diam dan te, Pathianin lei leh van a siam chhunga thil awm tinrengte chu inhne rem tak leh inkhak buai lova an awm dial dial dan te kan hmu a. Khawvelah hian sualna leh famkim lohna tam tak awm bawk mah se, mihringten Pathian thilsiamte nena inhne rem taka nung tura chanvo leh mawhphurhna hlenchhuah tur kan neih thu te kan hmu a ni. Chumi thlirna huang chhung leh hrul zelah chuan Pope-a hian Essay on Man Epistle dang pathumna pawh hi a rem chho ta zel a. Chu chu a plot laimu pawh a ni kan ti thei ang.

Epistle II hi tawitea kan sawifiah dawn chuan: Mihringte hi mak leh danglam taka din kan ni a; keimahni hmasialna leh hmakhua kan thlirna leh kan lungnona (emotions/passions) chu tiat leh tiat (balance) taka kan kalpui thiam a ṭulzia min hrilh a ni. Kan duhna leh chakna (passions) ringawt inkaihhruaitir lova, rilru fim tak chunga fing taka ngaihtuahna (reason) zawk chu kan nun kaihruaitu atana kan hman chuan ‘nun tam, nun dik, hringnun hlutna phawk zo nun (virtuous living) kan nei thei dawn a ni tih kan hmu a ni.

Pope-a hian kum zabi 18-na vela politics leh kohhran inlumlet dan kha chik takin a thlir a; nimahsela, thu leh hlate khan sawrkar leh kohhran ngeng a chhun hmazia hriain, kohhran tihbik emaw, sawrkar tana inngaihbel a, ngaihhuat theih tur chi kha pumpelh hram a duh a. Chuvang chuan, he poem thuchah ken pawh hi a hunlai boruak ngaihtuah chunga kan zir a ṭul a. A ruh langa thil a sawi bawng bawng loh avang tak hian a thuchah hi sei viau mah se, critics tam takte chuan “Uibeng hlin tur a awm lo/ a chiang lo riai (vague) an tihsak fo reng a”. Thuril thuk tak (philosophy) angah phei chuan an pawmsak duh meuh lo a ni. Amah Samuel Johnson-a lek phei kha chuan, “Hetiang em em a hriatna leh finna pai lo leh ngaihtuahna lepchiah/le-lo (vulgarity os sentiment) phulpui a, phurpuina thuziak hi a la awm ngai awm lo ve” a tihsak duh lek a ni. Chutiang chuan critics tam tak ten dah nil tum viau mah se, a thuchah inthup hi ril tiriau pawl leh, ‘eng a sawina nge ni ang aw’ tia chhiar a, phet a, lep se an awm reng tho a ni tih hriat a ṭha awm e.

 

Know then thyself, presume not God to scan;

The proper study of mankind is man.

Plac'd on this isthmus of a middle state,

A being darkly wise, and rudely great:

 

Epistle II-ah hian “Know then thyself” a han titawng mai a. Hei hian a sawi tum tak chu “he universe-a i awm ve chhan hi hrechiang mawlh teh” a tihna a ni. Tin, mihring chuan amah inhrechiang turin pawn lam thila inteh lovin, ama chhungril lam a inen a ṭul a tihna, a ni pawh a tih theih tho bawk ang. ‘Presume not God to scan’ a han tizui zat a. “Pathianin he leia min dahchhan leh i chanvo hi han hrechiang hmasa phawt la, Pathian aṭanga hriatfiahna beiseiin nghak suh’ min ti a ni. Chumi nenmnghet tur chuan ‘The proper study of mankind is man’ tiin min hrilh a. Mihring nihna, kan ziarang leh mihring mihrinna hrefiah tur chuan keimahni kan inbihchian tluk a awm loh thu min hrilh a ni. A tlar dawt zel kan chhiar chuan mihring chu ‘tuilai rapa ding, thutlukna siam thei lova inngaihtuah buai’ mai ṭhin kan nihzia a sawi a. ‘Isthmus of a middle state’ (tuilairapin kan awm) a; kan hriatna leh finna chu ‘aimit-thlawn ang’ (darkly wise) tluk lek leh kan ropui zawh poh leh kan nun a chapoin, kan nelawm loh ting mai (rudely great) a ni a ti.

 

With too much knowledge for the sceptic side,

With too much weakness for the stoic's pride,

He hangs between; in doubt to act, or rest;

In doubt to deem himself a god, or beast;

In doubt his mind or body to prefer;

Born but to die, and reas'ning but to err;

Alike in ignorance, his reason such,

 

        Chutiang zel chuan - mihring hriatna lo pung chuan rinhlelhna leh hriat belh duhna min pe a (knowledge for the sceptic), mahse, ‘hre lo leh hre fiah lo’ nih chu kan mize chapona-in (stoic pride) a ngaingam chiah bawk si lo. Chutiang chuan rilru buai takin kan awm a; Pathian rilru leh thil duandan chu hriatfiah tum a beih chiam zel tur nge, kan nihna anga awm mai chu finthlak zawk ang tihte chu kan rilru insualna a ni ta ṭhin a ni. Pathian anpui angah kan inchhal dawn nge, ramsa tam tak zinga pakhat angah kan inpawm dawn tih te; kan ngaihtuahna chu kan nun hruaitu atan kan hmang dawn nge, kan tisa chakna mil zelin kan khawsa mai dawn (to deem himself a god or beast, mind or body to prefer) tiin kan inkhap buai ṭhin a ni. Mihring chu thi tura siam, vaivut chu vaivuta kir leh mai tura siam kan ni a (Born but to die, and reas'ning but to err;). Kan hriatna ril ber pawh hi engmah lo mai a nih avangin Pathian chatuan remruat meuh chu mihring tehlul hian a chhuiin, a hrethiam phak ngai lovang. Kan hriat lohna leh kan finna hi a inchen rawng a ni (Alike in ignorance, his reasoning such).

 

Whether he thinks too little, or too much:

Chaos of thought and passion, all confus'd;

Still by himself abus'd, or disabus'd;

Created half to rise, and half to fall;

Great lord of all things, yet a prey to all;

Sole judge of truth, in endless error hurl'd:

The glory, jest, and riddle of the world!

 

Chuvang chuan, kan ngaihtuahna kan sen tam poh leh kan buai zual ting a ni mai a; engmah lungkham lova awm nen a lem chuang lo tih min hrilh zui a. Kan nitin nunah pawh chak loh chang leh chak chang, hlim lai leh lungngaih laite a awm a; chu chu Pathian min siamdan phung a ni a. Tluk chang awm mah se, thawh leh chang a awm bawk thin a, chutiang chu mihring nun ziarang tura khuanu duandan a ni (created half to rise, and half to fall). Tin, Pathian hian thilsiam zawng zawng chunga roreltu atana min dah rual hian, mihringte chu thilsiamte zahngaihna tel lo chuan engmah lo mai kan nihzia min hrilh bawk a. Kan ropuina berte, kan hlimna vawrtawp te leh khawvel inlumlet but but te hi, inti fing takin a chhan leh vangte kan han chhut sasawi teh a. Mahse, Pathian remruat dan chu kan hre teuh chuang lo reng reng tihte min hriattir bawk a ni (Sole judge of truth, in endless error hurl’d: The glory, jest and riddle of the world!). A ṭhen pawh kan hre thei lo, he luikam atang hian tih hla ang vel a ni ber awm e!

 

      Go, wondrous creature! mount where science guides,

Go, measure earth, weigh air, and state the tides;

Instruct the planets in what orbs to run,

Correct old time, and regulate the sun;

Go, soar with Plato to th' empyreal sphere,

To the first good, first perfect, and first fair;

Or tread the mazy round his follow'rs trod,

And quitting sense call imitating God;

 

A hmawr bawkna lamah hian Pope-a chuan: “Ni e, khawvel thiamna leh finna (science) hmang chuan Pathian chatuan remruat leh a thilsiamte chu han zirin, han daidar ila; kan thiamna avang chuan leilung leh vana thilsiamte chungah pawh rorel theitu ang hialin han awm ṭhin mah ila, Pathian ropuina leh finna nena khaikhin rual kan la ni lo tih min hrilh a”. Science chuan Pathian thilsiamte hriatchian lehzual theihna finna min pe a ni a; nimahsela, chu finna chu mihringten Pathian anpui/tlukpui nih tumna leh duhna suala tluknan kan hmang hleuh ta zawk a. Science chuan Pathian leh a thilsiamte nena kan inlaichinna kawngah kan chhia leh ṭha hriatna mit min tihdelsak zawk a ni. ‘Planet her dan te tidanglam theiin, hun kal tawhte siam ṭha a, Ni meuh pawh thunun thei khawpin thiltihtheihna nei mah ila, chu finna leh thiamna chu Pathian ropuizia min hmuhtirtu leh mihring leh Pathian bakah a thilsiamte nena kan inlaichinna tiṭhatu atan kan hmang zawk tur a ni (Correct the planet in what orbs to run, correct old time and regulate the Sun . . . and quitting sense call imitating God).

 

As Eastern priests in giddy circles run,

And turn their heads to imitate the sun.

Go, teach Eternal Wisdom how to rule—

Then drop into thyself, and be a fool!

 

Khawchhak mifingte leh puithiamnate chuan ni leh thlate zirin, leilung inher danin kan nun a thununziate (horoscope ang chi te) an buaipui chiam chiam a, an nun kaihruaitu niin an hria a, an atchilh a ni. Chutiang tak chuan bei chiam mah se, a pawimawh ber chu Pathian finna leh thiltihtheihnaa innghah hi a tawpkhawk chu a nihzia hriat hi a ni. Eng ang pawhin fingin, intifing thin mah la, a hmawrbawkna chu mahni inhriatchiannaah chauh a innghat a ni. Chuvang chuan, I finna leh hriatna, I chhuan em em te kha Chatuan remruatna nena khaikhin chuan engmah lo mai a ni a. Nangmah kha inhrechiang turin han inbihchiang la, mi a tluk leka engmah lo mai i nihzia I hrechhuak dawn zuk nia! (As Eastern priests. . .Then drop into thyself, and be a fool!)

 

 

 

(Essay on Man Epistle 2 hi College Mizo core ten Vth semester-a English poem-a an zir mek a ni. He hla hian hringfate tan darthlalang fiah ṭha tan min hun sak a ni)

 


ZO TUNGCHAW

Comments

  1. Ngaihnawm hle mai.
    keini ang hi chu, "zingah sava ten" tak ngial pawh hrilhfiah sak ngai kan nia, kan tan pawha chhiar manhlain a chhawp thiam zu nia.

    U Tma kha kawm a nuam roh a, . Hriat loh a hleih a nei lo em maw tih tur khan titi kha a ngah ve a, a bula awm a manhla ṭhin khawp mai

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

Ka Hmangaih LM - Lallianmawia pachuau

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Thereng chi hrang hrang hming - Ka Tungchaw