Lallianmawia Pachuau Hla Thlirna - Rohmingthanga Ralte

 

LALLIANMAWIA PACHUAU HLA THLIRNA 

Rohmingthanga Ralte

Assistant Professor

Dept. of Mizo, GANC

Lallianmawia Pachuau hla thlirna han ziah hi a phurawm rualin a huphurhawm viau mai. A chhan pawh literature tualzawl aṭanga thlirna hi mite ziah han chhiara han en mai tur a awm mang si lo a. Mahni’n, engkima engkim deuh thaw uluk taka zirchian diat diat a ngai vek mai si a. Ngaihdan leh hriat dan thar han vawrh chhuak turin mi ziah sa aṭanga inchhiar varna tur a awm mawlh si lo. Mahse, Mizo mipa zai zinga, hminghmerha ka lo hriat hmasak ber pawl leh naupang chumchiap nih lai aṭanga ka lo tuipui ve tawh a nih avangin chona thar hmachhawn hi a lehlam zawng tak chuan a phurawm ru fu thung si a. Eng pawh nise, mi dangte, a thiam zawk leh hre zawkte cho chhuah zel nan pawh kan ziak mai fa hmiang!

 

          A hla thlirna ziak tur ni mah ila, a hla mal te te chuan kan luh chhuah hman vek lem lo ang. A chhan pawh a hla phuah 49 vel hi han luh chhuah vek turin hun leh hmun a awm dawn si lo. Tin, kan thiam leh hriatna pawn a tlin dawn hek lo a. Kan thu ziah aṭangin mi dangte mit leh beng tihvar tum sak zawk ila, chu chuan Lallianmawia hla tam zawk zirchianna pawh a siam thei zawk anga, ti rilru chungin ‘a hla thlirna’ tiin thupui pawh hi ka’n han dah chawm mai a ni a; Chhura buh thlir tak meuha thlir mai a ngai dawn a ni. Tin, a hla thlirna ziak tur kan nih rualin, a chanchin tlem te tarlan ve hi a ngai bawk awm e. A hla aṭang ringawt chuan mi ṭhenkhat tan thil man fuh a lo har thei a. Mahse, a chanchin pawh chipchiar tak chuan sawi leh ziahna hmun a awm chuang lo ang! 

 

          A hunlai khawvel leh tun thleng pawha, a hming ṭhangthar ten kan la lam rik fo, a hla phuah pawh rampum huap zai intihsiakna a awm changa an la sak fo ṭhin. Nun tawi; dam rei si chu Lallianmawia Pachuau hi a ni a. Kum 1963, October ni 2-ah Pc. Rokunga leh Saimanliani Zawngte te inkarah a lo piang a. Pianpui unau 10 lai neiin, amah hi an unau zinga naupang ber dawttu a ni nghe nghe. A chanchin kan hmuh aṭangin naupan lai aṭanga naupang danglam bik tak a nihzia kan hmu thei a. “Kum 6 mi lek a nih chuan ṭingṭang perh chu thiam  naran chuan a thiam chu a ni ta mai a. Kum 7 a nih meuh chuan mi hla sak a hriat ṭhin, hla tluangtlamho chu a perhrem thiam hle tawh tih theih a ni” (Lallianmawia Pachuau 49). 

 

          He khawvelah kum 23 leh thla 7 chauh a cham chhungin hla 49 vel min hnutchhiah hman a, a dam khua han sei deuh phei se chuan Mizo literature, lengzem hla huang lam phei chu a tihhausak belhchhah zual ngei a rinawm. Zai a thiam tel em avangin, a hla phuah thiamna lam ai chuan a zaithiamna hian a hla phuahthiamna hi a hliah khuh lek lek zawk chu a ni e. Khawvel huap leh Zofate khawvel bikah pawh mi bik, thu leh hla thiam kan tihte hi an dam khua a sei lo fo zel a. Lallianmawia dam khua sei ta lo pawh hian mi bik a nihzia chu a rawn tichiang awm e. Kum 1987, May ni 18, zan dar 8:45-a khawvel a chhuahsan khan mi tam tak a vêla, a ṭah tir a. Mahse, Zofate tan thu leh hla rotling min hnutchhiah hman nual avangin, Zofate thu leh hla khawvelah chuan a thi hlen tak tak ngai lo ang.

 

          Lallianmawia Pachuau hla kan thlir tur te hi kan thiam dan leh theih dan ang angin ṭhensawm kan tum ang a. Mahse, kan ṭhensawm dan hi a rem dan ang angin kan thuziah tur nena inhne rem turin kan kai kual mai ang a. Hringnun a thlir dan, hmangaihna a thlir dan, thilsiam dangte leh hringfate inzawmna a hmuh dan leh a dang eng emaw neuh neuh, hla thu a hman dan leh hla thu a chher dan, a hman thiam dan te, kan theih ang tawkin he thuziakah hian luhchilh kan tum dawn a ni. A hlaa lang chiang ber fo erawh chu ‘hmangaihna’ hi a ni a, hmangaihna kawnga a vanduai avangin a duh reng vang ni bik lovin, he lam kawngah hian a pen zauin, a pen hlawk thaih thaih hle tih pawh a hla lar tam zawkte aṭangin kan hriain kan hmu thei ang chu.

 

          A hmasa berah chuan a lengzem hla phuaha hmangaihna a tarlan dan leh hla thu (poetic diction) a chher dan te hi han luhchilh hmasa ila:

 

 

1.     Hmangaihna leh Lallianmawia:

        Kum naupangtea nupui nei a ni a, kum 19 vel bawr a nihin Rinpuii nen an innei a, tleirawl at-lai te pawh ti ta ila, tun lai khawvel a\ang thlir chuan a sual em em bik lo ang. Rilru pawh a la tla fim lovin, a la puitling em em bik lo ang tih chu kan hrethiam tlângin a rinawm. Kum 19 chho hi chu a hmei a pain mahni tawk ṭheuhah nalh leh \hat vanglai hun ṭheuh a ni ngei ang. Nulat tlangval kawnga hmangaihna awmzia hriat ṭan hun, hmangaihna lak nat em em zual hun laite pawh ti ta ila, a sual kher bik lo ang. 

 

          Rilru lamah naupanna a la tam avangin, naupan atna nen hmangaihna hi heng hun lai hi chuan tute paw’n, an la nain, kal pawh an kal fawr pui tlang viau zel ang? Mahse, nupui pasala insiam erawh a tlêm zawk an ni ngei ang. Nupaa insiama, hmangaih ber ve ve inneih tawh hnua, a inneite inrem loh vang pawh ni lo, eng emaw vanga han in\hen leh a ngaih chuan lak zam mai mai chu a har ngawt ta ve ang. Mahse, mi zawng zawngin thu leh hla hmangin hmangaihna kawnga tawrhna te chu kan auchhuahpui thiam si lo a. Thu leh hla thiam chuan nalh leh lungrun em emin an auchhuahpui thei tlat si a. Chu chu Lallianmawia dinhmun pawh kha a ni. 

 

          Rinpuii nena intihthiam lohna pawh awm loa, an han inṭhen ta ringawt mai kha Lallianmawia chuan a tuar nâin, chûng a tuarna leh rilru natna te chu hlaah a rawn chantir ta a. Mizo lengzem hla ṭha ber ber zinga mi a tling hlawm ta hial reng a ni.

 

          Lallianmawia hlaphuah hmasak ber hun hi chiang takin kan hre thei chiah lo naa, a hla bu lamah chuan kum 1979-a a phuah a awm a, chu chu ring ta ila, kum 1980 chho, kum 16 a nih a\angin hla a phuah ṭan dawn tihna a ni. A lengzem hla hmasa lam chu lengzem pangngai (conventional love song) ang tho a ni a. Nula leh tlangval inkara induhna zaipuina hla pangngai a ni.

 

          Rinpuii nen an inngaihzawn laia a phuah te hi kum 1980 vela a phuah a ni hlawm a. Lengzem hla pangngai kan ti nain, Lallianmawia hla phuah thiamna (artistic beauty) erawh a hmuh hmaih theih a ni lo ang. 

 

          An inngaihzawn laia a phuah ‘I tân hmangaihna’ tih chu thiam taka acrostic style anga a phuah a ni a. A hla bul te te a chhuk zawnga chhiar thlak chuan “Puii Ka Hmangaih Che” tih kan hmu thei a ni. 

 

          He hlaah hian a duh leh tum ber, a tarlan chu hmangaihna rinawm vawng dun a, nupa kawpchawia insiam a, lunglenna leh khawharna, inngaihzawnna inkara mi tinte tawh ṭhin, harsatna leh buaina lo awm ṭhin te chu runhmuna an len dun hun chuan a kian theih dawn thu a zaipuina a ni. Chutih rualin hla thu un leh ril hmang chuang loin, hla luang ṭha em emin a phuah chhuak a:

   An sawi hmangaihna rinawm chu,

   Her dun zelin i hlan ang aw;

   Mate i tan ka hmangaihna,

   A chuai ngai lo ti zel ang aw.

          Hmangaihna rinawm lo te, hmangaihte inkara ‘dawtin’ pawi a khawih nasatzia turte a hre lawk em ni ang aw tih turin, a hla hmasa lamah pawh ‘hmangaihna rinawm’ chu a thu laimu a ni nghal si. Tin, inngaihzawnna chu nupaa insiamna leh nupaa insiam chu Pathianin mihringte a siam dan phung a nihzia a hrechiang a, inngaihzawn laia lungngaihna leh mangan buaina tam tak a thlen theihzia te chu a hrechiang em em a:

   Engtikah herchhuak ve ang maw,

   Runhmun zaua kan len hun tur;

   Runhmun zaua kan len hun chuan,

   Chhum ang zing ṭhin lungngaihna leh manganna,

   Enchimloh di i hnâwl tawh ang.

          Kum 1980, a tlangval laia a phuah tho ‘Biahthu di’ tihah pawh mi pakhat tâna a inpekna leh han lerhkual mai mai chu a tum lohzia, hmangaihna rinawm hlutna chu a lo hmu chiang hle tawh a:

   Hring ka chan chhung hian,

   Ka hmangaihna hi;

   Lengtin chhai nan chuan, aw ka phal lul lo,

   Lung di i tan chauh aw.

 

          Hmangaihna sem zai chu a tum lêm lohzia kan hmu a. Tin, hmangaihna kawng hi mi tam tak tan chuan kawng awlsam a ni lo fo mai! Ama ṭawngkam takin, se se thudi leh thil hi a tam duh em em ṭhin a, a tel ve miah lo te hian mi inkar hi a chhe lam zawnga sawi nuam an ti fo tih chu a hrechiang a:

   Kan sakhming selin,

   Dawt thu leng tin nen;

   Doral hrang mahse, lung i phâng lo’ng aw?

   Rinawm i tiam zel ang.

 

          Hmangaihna chu rinawmna nen a kal dun tur a nihzia leh a duhzia chu a hla dang ‘Fam chan hma chuan’ tihah pawh kan hmu zel a:

   Hmangaihna rinawm chu Parte,

   I tan ka rawn hlan e;

   I dawn lungruk ngei chu kimte’n,

   Zaiin min hrilh ve rawh.

 

          Hmangaihna chuan inpumpekna a keng tel ṭhin a, inhmangaih tak tak leh hmangaihna dik chu thihna lo chuan a ṭhen hrang thei ngai lo. Tin, hmangaihnaah chuan a ṭha lai ber aṭanga a chhe lai ber thlengin a pawm ṭhin a, a nuam leh duhawm lai chauh a inhmangaihna chu hmangaihna dik a ni thei lo ang. Chutiangte chu a hre chiang em em mai a, mihringte hian vanglai hun hi dam chhungin kan nei thei si lo. ‘Min hnem la’ tih hla chang thumnaah chuan tihian a zaipui a:

   Hmangaihna vang hian,

   Hei hi vawng dun reng ang aw;

   Sakhmelmawi chuaiin hai ang,

   Lo tar mah ila;

   In di bang lo’ng aw bawihte,

   Thlafam chan thlengin.

 

          Tin, hmangaihna chu pumkhata insiamna tur a nihzia leh hmangaihna rinawm hlutzia chu a hrechiang em em a, hmangaihna chu sem zai chi ni lo, mi pahnihte inkara chen dun tur chauh a nihzia a hria a, hmangaihna vawikhat inhlan tawh chu a puitlinna nghah chhuah ngei chu a duh dan pawh a ni a:

   Par ang vulin mawi zel la e,

   Uai lo ten aw, ka enchim loh;

   I tawnah ka hmangaih biahthu,

   I tan chauha ka hlan tawh hmangaihna chu,

   Khiangawiin liam pui lul suh aw.

 

          A tlangval lai hian lengzem hla, inngaihzawnna lam hawi leh nupaa insiam tura insawmna hla hi a hla bu a\anga kan hmuh chuan panga vel a phuah a. ‘I thliak dun ang’ tihah chuan hmangaihna chu tih puitlin a duh dan pawh tihian a tarlang leh a:

   Kei ka lungmawl duhaisam chuan,

   Ka tan nuthai chang mai teh la;

   Hmangaihna partlanin i lengdun zel ang aw,

   I thliak dun ang a vullaiin,

   Chhawrthlapui eng no riai hnuaia’n.

 

          A hma lama kan sawi tawh angin inhmangaihte inkar dâwt thu leng vel hian nasa takin pawi a lo khawih tawh ṭhin a. Lianchhiari chanchinah pawh kan hmu a, a hmangaih leh duh ber Chawngfianga chu palai dawt thu avangin khaw dangah a pem phaha, Inhmangaih em emte khawvel chu ṭhen hran sak niin, nupa ni mai tur kha mi dang nupui leh pasal an lo nih phah ta a nih kha. Chutiangin Lallianmawia hmangaihna kawngah pawh khan he ‘dawt thu’ hian pawi nasa takin a khawih a, nupaa an insiam zet tawh ahnu a hmanah, anmahni inkara inhmuhthiam lohna awm lovin an in\hen leh phah ta a nih kha. An in\henna avang chuan an kar thua thil tam tak lo thleng ṭhinte chu a hnuah hlain a rawn zai chhuahpui ta a ni. Lallianmawia tawrhna hi a lehlam zawng chuan Zofate thu leh hla khawvel tihausatu erawh a ni ve thung tlat si. 

 

          Khatia kum naupang dunte a Rinpuii nen kum 1982-a P.U a zir laia an inneih hnu khan Aizawl lamah a u te bulah, hnate zawngin an han awm dun ren rawn a. Mahse, mihring puitling tawh chutia û te thawh chhuah sa rin ringawt mai chu a zahthlak bakah mi pangngai tan chuan thil nuam a ni ngai lo ang. A hna dilte a hmuh theih nghal mai bik loh avangin Rinpuii chu an khaw lamah, an inpui lamah haw thla rih mai se tiin an inrem siam a. Mahse, chu chuan Lallianmawia khawvel chu a her danglam sak ta bawi mai si.

 

          Hetia Rinpuii a haw thlak hnu hian, Mawitea chu a ṭhiante nen chuan hla an zirho ṭhin a, Cinema en uar vanglaite kha a ni bawk a, ani lungleng bawk si chuan a lunglen hnemah tiin hla an zirho          mai piahlamah a ṭhiante nen chuan Cinema te pawh chu an en ve leh zawk zawk ṭhin a.

Hetia an awm hi Rinpuii ni pasal chuan lo hmuin, Rinpuii hnenah chuan “Lianmawia hian a hrechiang tawh lo che, nula dang hmel\ha tak takte nen an inkawm a, cinema-te an enho a, an hlim khawp mai” tiin, Aizawl aṭanga a haw thla chuan a hrilh ta a (Lallianmawia Pachuau 40, 41).

 

          Chuta ṭang chuan an inkar thu chu neuh neuh a tam tain, an inrem ṭha hlei thei ta lo a, an kum mai bakah an rilru la naupanna pawh chu a lang a ni ang chu, an in\hen ta a, Rinpuii te chuan a dana dan rual lohin sum an chhuah zui ta bawk si. He mi hnu aṭang hian Lallianmawia hla hawi zawng chu a her ta daih a, lengzem hla phuah chhunzawm zelin, a lunglenna leh a khawharna te, a tawrhna te chu zaipui zel mah se tihelna (satire) chu a hlaah chuan hmuh tur a awm chho ta  a. Hla hmanga an inkara neuh neuh leh dawt thu te chu lungleng tak chung siin thinrimna nen a puang chhuak zel a ni ta ber mai.

 

          Kum 1982-ah Rinpuii nen an innei a, kum êm pawh inkawl lovin an inṭhen leh ta mai si. Lallianmawia chuan a tuar viau a ni ang, thu leh hla pawh kum 1982 hi chuan a nei tam mang lo. Kum 1983 tawp lamah Biakthantluangi nen an innei a. Mahse, sap hovin, “Hmangaih hmasa ber an thi ngai lo” tih ang maiin, a rilru chhungrilah chuan Rinpuii chu a thi tak tak thei lo a. Kum 1983 a\ang hian ‘Tihelna lengzem hla’ (Satire love song) chu a rawn phawrh ta zawih zawih mai a ni.

 

          An inṭhen chhan pakhat thu kha a rilruah a thi thei lo tih chu a chiang hle, an inṭhen hnu a, a hla phuah hmasak lamah a rawn auchhuahpui ta nghe nghe a, cinema te \hian hoa an en dan, Rinpuii chhungten an lo hmuh dante chu thiam takin tihian a zaipui ta a:

   Biahthu hril nan tiin ennawm run kan lawi a,

   Rin loh kar i chinlai unaute’n;

   Chhingmit lenin min tawng sial ang kan inzui lai,

   An lunglai lo hrang e.

 

          Cinema en sawi nana ‘ennawm run kan lawi a’ tih an hmang mai thei te hian thu leh hla lamah a hniam lohzia pawh a tilang chiang awm e. Chung thil te chu an in\henna thlentu a nih dan leh a lunglen dan chu:

   Nang ngaia ka ṭah nan reng hian maw luah loh di,

   Ṭhen ni kawl a lo eng kan tawnah.

 

          Khatia Aizawl aṭanga Rinpuii an khaw lama a haw thlak hmasak khan, Lallianmawia te in lam pan mai lo chuan a  nu leh pate in lam chu a pan mai si a, a la naupang  ve nen, mahse chu chuan neuh neuh thil a siam ta ṭeuh si. Chung an inkar thil sawi neuh neuh awmte a hnuah a hre ve leh zel a ni ang a, a hlaa chuan a chham tel ta zel mai si:

   In run lam haw turin maw pheilai i vawr a,

   Mahse, chunnu lunglian hrang chuan e;

   Ka hrai chawi i nih chhung hian i chhai lai val chu,

   Ka thlang lo’ng lo ti e. 

 

          Tin, a pa pawh chuan haw tawh lo turin Rinpuii chu a lo ti a ni ang, chungte chu a hre zel mai si a, nem leh dam dap si, a dawngtu tana na em em mai tur si chuan a chhang lêt ta a:

   Kei min di lo tur hian i zuapa’n a thlêm che a,

   Chutin ngaihlung min her san ta a;

   Tunah lungchhirin min au tawh lo la kei zawng,

   Mi pawmlai ka nia sin

 

          An inṭhenna kha chuti mai chuan a la zam mai mai bik lo tih chu a hriat a, hrehawm a tiin a tuar pawh a tuar hle a ni ang, engmah zep dim dem lovin a hlaah chuan a tar lang zel a. Mahse, sawt tawh lo tura lunglenna awm reng erawh hnungchhawna, theihnghilh chu a duhzia kan hmu bawk :

   Tuahtirh di sam ang ṭhen meuh erawh a har \hin,

   Chhuihthangval pawh tui ang kan nem e;

   Mahse, leng dang ṭang belin kei zawng ka lêng ta,

   Nghilh zel nang sul hmun hlui.

 

          Hei hi Bti nen an inneih leh tawh hnua a phuah a nih ngei a rinawm a, a hla bu lamah a phuah hun leh kum hmuh tur awm lo mah se ‘mi pawm lai ka nia sin’ tih leh ‘mahse, leng dang \ang belin kei zawng ka leng ta’ tih thu a hmante hian a tichiang viau awm e.

 

          Rinpuii nen an inkar thu kha chuti mai chuan a theihnghilh thei bik lo tih a hriat a, lengzem hla tluangtlam pangngai tak phuah ṭhin khan, a lengzem hla hawi zawng chu a ti dang lam ta kan tih kha. An inkar chanchin chu thiam taka phochhuah rual chiahin tihelna chu a hlaah hmuh tur a awm ta zel a. Ni e, thiam lohna neih si loh chuan, vawih lo vawiha inpuh pawh a nat nak laiin, thu \haraia sawi a rem tak loh chinah chuan hla hmangin, sai ngal pawh deng tliak mai thei tur ang thuhriam hrâk ang chi chu vawm lêt nan a hmang ta zel a. ‘Dâwt lêng an sêl’ tih hlaah chuan an inkar thil thlen dan chiang takin a pholang a, an ingaihzawn dan ṭanga nupaa an insiam hnu leh Aizawla sawrkar hna a zawn dan, a hna zawn chhunga Rinpuii haw thlak san hlan thil thlengte chu a chham chhuak thiam ngang mai :

   Sakhmel intawnga, kara hmangaihna,

   Din ta na chu e, run hmunah;

   Chun leh zua changin kan lo lêng dun a,

   Lungchimte’n hmangaih par kan tlan e.

       Ṭuanṭul vangin zawlkawpuiah,

       Chhingkhual ka han chang, kam din ve nan;

       Chhingkhual chan chhung tawite an dâwt lêng an sêl,

       Awi maw.. sam ang kan inṭhen nan hian.

 

          He hla hi a lar vanglai khan a hla thu hman pawh hi chanchinbu lamah an lo chip ve viau tawh a ni tih chu R.Vanlawma thuziak aṭangin kan hmu thei a. ‘Ṭuanṭul’ a hman dan hi a dik lo, ‘feh’ kal sawina a ni, ‘zin’ sawina a ni lo tih sawi a tam viau a ni awm e. R.Vanlawma sawi dan hi lo dah chhuak ila :

          

        A hla phuah zinga a hmasa pawl pakhat a nupui chhûngte a demna hla, “Ṭuanṭul vângin zâwlkhawpuiah” tih hi a thu hman dân a dik lo tia chanchinbua sawi hlawh a ni tih pawh chhiartu tam tak chuan in lo hria ang a; hei pawh hi a hla a lâr vânga sawisêl thleng phâk a ni a, a lâwmawm lama ngaih theih a ni. Ṭhenkhat chuan ‘ṭuan’ tih hi ‘feh’ tihna a ni a, a hman dân a dik lo te an ti a, kei erawh chuan, “Heta a hman dân hi a dik a ni,” tiin chanchinbuah vêk pawh ka ziak ve a ni tih pawh in lo hre tel ve mai thei bawk. Hman dân hrang hrang a awm thei a. Awithangpa’n a nu thih hlimchhawnin, “Ṭuan a ṭul e in tih chuan, in zawlpuiah hnâm va lên i,” a lo ti a. A lusun chu lovâta hruai harh turin a ṭhiante’n an sâwm a, a chhânna a ni a, Phulraw zâu lama lovât a feh chu a kâwk ngei mai. “Ṭuan ṭul dâwn lo hi kan awm lo” a tih pawhin hnathawh a ni mai a. “Khawiah ṭuan ang maw vawiin ni chhûn,” a tih pawhin, “Vawiin chu khawi lamah nge a kal ang aw,” a tihna mai a ni a. Midang hla phuah kan thlir pawhin, “Kan ṭuanna tlâng a dâng, lunglên a na e,” tihte pawh a awm a, chu chuan khaw hmunah an awm loh avânga a lunglên thu a sawina mai a ni a, ‘feh’ ringawt pawh a kâwk ngawr ngawr lo fo ṭhin a ni. (Lallianmawia Pachuau 6, 7).

 

          Heta ṭang hian Lallianmawia hla phuah thiamzia a rawn lang chiang leh zual ta, hla phuahtu zalenna pawh hman a thiamzia a rawn lang bawk a, literature-a thu inkawkalh, mahse dik thei tlat si (paradox) a hman thiamzia te pawh a rawn lang chiang viau mai. Tin, a chunga, a hla lar hun laia an lo khel ‘Ṭuan’ chungchang hmandan te pawh khian literature belh leh paihah chuan pakhat leh pakhat belhchhuak pahnih chauh a nih loh dan a tilang chiang viau mai. Tichuan a hla changhnihnaah chuan a hna zawn dan leh hnawl a nih tak dan te chu a zaipui ta zel a:

   Khuanu malsawmin ka lo kamding a,

   Nang nen fanau chawi dun nan ka ti;

   Mahse, i chunnu leh chinlai lengte’n,

   Sirah kan hnawl! Rairah min lo ti.

 

          Mi dangin he hla an sak thar leh hian a tlar tawp ber “Sirah kan hnawl” tih lai hi “Sirah min hnawl” tiin an sa mai ṭhin a. He ta a phuahtuin a tum tak ‘tihelna’ (satire) leh ‘thu inkawkalh’ (paradox) awm hi an zuk hriatthiampui phak loh vang a ni ngei ang. Sawrkar hna a zawn chhung khan an inṭhen kha a ni a. Tichuan, hna te chu hmuin, chu chu chhungkaw enkawl nan a tih thu pawh sawiin, amah sira lo hnawltu chu Rinpuii nu leh chhungte an lo ni ta a. Lallianmawia khan Rinpuii kha a ma lo a, sum an chhuah zawk a ni a. Mahse, tihel nan, amah zawkin, “sirah kan hnawl, rairah min lo ti” tiin thiam tak maiin a tihel (satire) ta a ni a, a hnawltu zawk chu a lehlam te an nih zawk laiin.

 

          An pahnih chanchin aṭangin an inkar chungchang chu tam tak a hriat theih a, an inṭhen dawna an inkara thil thlengte pawh chang thumnaa chuan thiam takin a auchhuahpui leh a. Rinpuii kha a hma lama kan sawi tawh angin, a nu leh pa te in lamah a lo haw daih kha a ni a, Lallianmawia nu leh pate pawn rem an ti tho nain, chutia mahni in lama awm tâk ngawt mai chu Mizote chin dan phung a ni si lo, in dante chu a duh em ni ang, eng nge a duh ber ni ang tiin zawhna a siam a:

   Kan rûn chhunga lên i nuam lo em ni,

   Min hrilh ve mai la, biahthu rûk pawn;

   Rûn hrang nang nen e, kan chang mai tur a,

   Mahse, biahthu pawh min hlân si lo.

 

          He hla châng tawp berah phei chuan, dawhtheihna leh zaidamna ten a tlin tawh bik lo a ni ang, mihring hi tute pawh mai hian mahni tawk ṭheuh theihna (pride) hi khuanu hian a lo dah vek ti ila, kan sawi sual lo ang. |hat leh ṭhat a inlawm theih loh chinah chuan ‘eng nge ni na vei, eng nge an nih bik’ tih ngaihdan hi a rawn chhuak ve mai ṭhin. Chutia, a tlâwm zawka a ṭan reng hnu chuan :

   A ngur nun val chu nemte’n va pawm rawh,

   Nang leh i chunnu duhaisam chu;

   Keini zawng rairah kan riang lua a ni,

   Lianchhung maw lo zuk ni che u a!

 

          He lai changa hla phuahtu themthiamna (artistic beauty) leh tihelna (satire) lo lang hian Lallianmawia kha thu leh hla khawvelah mi vantlang chung lam a nihzia a pholang chiang viau awm e. A zaithiamna kha chu dah ṭha ta pawh ni ila. R.Vanlawma pawh khan thiam a lo ti ngang a ni ang, “ ‘Lianchhung maw lo zuk ni che u a!’ a han tihte hian Lianchhiari hlate pawh a zir ve tawh ṭhin tih a lang a,” (Lallianmawia Pachuau, 8) tiin a sawi nghe nghe a nih kha. Mizo hla hlui kalphung pawh a hre ve thawkhat a tihna a ni ber ang chu. Chu chuan Mizo literature chu a hmelhriat viau a ni tih a tilang awm e.

 

          Tin, he hla hi a lar ṭan tirh lamah pawh khel a lo hlawh ve viau tawh tih a chanchin ziak aṭangin kan hmu thei a. A hunlaia mi nawlpuiin literture, zalenna ram an hriat phak loh dan te pawh a lang a. Ni e, he hlaah hian thil inkawlkalh leh ṭawng dik zirna aṭanga teh chuan dik tawk lo han thur nalh nalh tur a awm rêng a ni. A hla thupui ‘Dâwt lêng an sêl’ han tih ngawt mai te hi ṭawng dik pangngai aṭanga teh chuan ṭawng dik lo hulhual a ni. Mahse, thu leh hla zalenna ramah chuan dikna aiin mawina a dingchang zawk fo \hin. Hla hi grammar hmanga tehchhuah chi a nih loh dan pawh a lang chiang awm e. ‘Sirah kan hnawl, rairah min  lo ti’ tia a thu chheh te hi a inkawlkalh mawi hle. Parodox leh epigram ṭha tak a tling a ni. 

 

          Hringnun kalphungah rairah, fahrah leh rethei zawkten a hausa zawkte hnawl thu a awm ngai lo a, hnawltu zawk chu dinhmun \ha leh sang a ding zawk te chanvo a ni fo. Mahse, chik taka ngaihtuah chet chet chuan he thu inkawkalh hi elsenna nena a kalkawp a vangin a dik thei tlat si. ‘Lianchhung maw lo zuk ni che u a’ tih a han hmang te hian duh em em chung si a tihelna (satire) a hman thiamzia a tarlang a. ‘Lianchhung’ leh ‘zuk’ chu hman kawp theih chi leh hman kawp ngai niin a lang lo, mahse elsenna ṭawngkam ṭha tak a ni thei tlat si.

 

          Rinpuii tana a hla phuah ‘Nghilh bik suh aw Rinpui’ tihah te pawh an in\henna avanga a lunglen thu a auchhuahpui viau hnuin a châng tawpah chuan tihelna nen a khar leh thung ta daih a. Kan sawi tawh angin, Lma hla kalphung kha Rinpuii nen an inṭhen aṭang khan a hawi zawng kha a dang ta daih a nih kha.  He hla thunawnah phei chuan a ngaihtuahna a kal thui hle tih a hriat a:

   Engvang nge maw nangnen kan intawn,

   Nghilhni reng i awm si lo;

   Laikhum zala tlaikhua kan var lai,

   Nghilh bik suh aw Rinpui.

 

          Kumtluanga runhmuna an len dun leh theih si loh avangin, ‘nga tinge chutiang lo tur chu an lo induh a,  an lo intawn mai ni ang le’ tih te chu a ngaihtuah nasa hle tih a hriat a. Tin, an inkawp chhunga an hlim dun hun te chu a theihnghilh mai thei lo tih pawh a chiang a. Mahse, heng hlate a phuah lai hian nupui a nei leh tawh a nih kha, chuvang chuan a dinhmun dik tak pawh a châng tâwp berah a tarlang nghe nghe a nih hi :

   Bawihte, engdang vang mah a ni lo,

   Ka tling zo lo a ni e;

   Suihlung chhirin lo kir bik lo la,

   I tân ka rem tawh lo ve.

 

          Hetiang hla kal hmang thoa a phuah ‘Ka thai Mampui’ tih hi han en leh ila. A hla chang khatna leh thunawn hian a chang hnihna leh thumna a tlansan chiang hle. Lunglenna leh khawharna te a tawrh natzia a sawi rual chiahin chung thil te chuan awmzia a neih tawh loh turzia a tarlang nghal bawk a.

   Bawihte chun leh zua kan chan chhung hi,

   A va rei lo em! A rei lo em!

   Tinkim dawn chuan e, ka thinlai nâ,

   Dam ni awm lo.

        Hlimtea kan zâlna laikhum hi,

        Ka bêl ngam lul lo, zantlâi nemah;

        Ka ngai em che aw, ka ngai em che,

        Awmkhua a har êm, ka thai mampui.

 

          He hla hi an in\hen hlim chho kum 1983-a a phuah a ni a. A dik tak chuan an in\henna hi Lma hian a hrethiam thei lo hle tih a hriat awm e. Nupa ah hun rei lote chhung an insiam ve hman a, hun rei lote chhungah chuan sulhnu an ngah hman si a. Chung an nunhlui leh sul hmun hluite chu lunglenna ti thartu leh titamtu a ni ta mai si a. Naupan lai hun ata lunglen a zual duh hun lai chu tlai thim thet thet hi a ni fo a, nu leh pa bulah awm loh phei chuan heng hun hi tawrh a har ṭhin. Khua a lo tlai a, zan mut te a lo huna an mut dunna khum a ngai ngaia la awm te kha Lma chuan a han thlir ang a, an inṭhenna lo chu engmah danglam a awm hmel si loh a. Mahnia han mut a hrehzia te pawh a sawi uar thiam hle a ni tih a hla thunawnah hian a hmuh theih a ni.

 

          Mahse, inṭhenna vanga indawm kun reng kha a tum bik lo a ni ang, an inṭhen danah lah a lung a awi thei ngang si lo. Mi mal taka a huat vanga a ṭhen pawh a ni si lo. Kumtluang atana a nuamah pawh a hrehawmah pawh tia inkutsuih kha, kumtluang chu sawi loh kumpui sul pawh a vei hmain, an inṭhen leh ta chu a ni si a:

    Kumtluang thâi atan ka thlang che a,

    Kumtluang a hnehin kumpui sul pawh,

    A vei hma hian maw ṭhenna tur ni,

    Kâwl a lo ên…!

          Mahse, koh lêt a, koh kir erawh a tum tawh lem lo. Amah avanga a lo tawrh vena te pawh kha dam se, ani nena khuanu samsuih an nih lohzia a hrechiang a, runhmuna lendun leh ai chuan tiin :

    Kei vanga ṭahlai lo bang tawh rawh,

    A rem mawlh si lo, nangnen lendun;

    Buan ang pawm leh hian kan mawi tawh lo,

    Mangṭha mangṭha.

 

          An inṭhen hnuah  chuan an lehkha inthawn tawn ṭhinte a hai chhuak leh a, an inkara thil tam tak an sawina te chu hlaah a chantir leh a nih kha. Chu a hla phuah chu ‘Keimah vang a ni’ tih kha a ni a. October ni 30, 1985-a Hnahthial-a a awm laia a phuah a ni. Chang li-na hma lam zawng hi chu Rinpuiin an inkar a sawina niin, a chang lina hi  a chhanletna a ni ve thung. An inṭhen thu hlaah khan Rinpuii pawh kha a ngaihtuahnate a fim hnu chuan a thiam loh dan pawh a inhmuchhuak ve ta a ni tih hla aṭang hian a hriat theih a:

 

    Keimah vang a ni e, sam ang kan lo inṭhen,

    Aw ka hmangaihna hi a tlawm vawng vawng;

    Nang ṭhen tura chunnu’n biathu min hlan lai khan,

    Engah pal ang ka dan loh lungchhir ka bang thei lo.

 

          Rinpuii chu a nu khan Lma ṭhen tur khan a lo ti hle a ni tih kan hla tarlan aṭang hian a lang thei a, ‘nga tinge a hunlai khan kan inṭhenna tur kha ka lo dan mai loh tiin a inchhir thu a sawi kan hmu a. A hla thunawnah pawh :

    Min dawn ve hian kei zawng ka ring si lo,

    Ka chunnu leh chinlai rual duh zawngte’n;

    Kei zawng ka tuar thiam lo hmangaih LM,

    Dâwn chângin aw ka ngai em che.

 

          Nupui pasal inṭhenna kawngah hian mipa aiin hmeichhiate chan hi a chhe zawk fo ti ila, kan sawi sual awm lo ve. Anmahni in lamah kir leh mah se an nulat lai ang ngawtin hmeichhe tam tak chu an inah, an dinhmun ngai an luah leh mawh tawh viau. A hla thunawnah pawh kan sawi ang hi Rinpuii khan a tawng a nih ngei hmel? Tin, chang thumna leh chang linaah chuan a dinhmun chu hun inher zela a inthlak chhoh dan pawh kan hmu leh a:

    Ka chunnu leh zuate’n hmatiang hun dawn lo hian,

    Nang ka ṭhen nan hun tin an chhiar e;

    An iangin kei pawn e, nang ṭhen zai ka lo rel a,

    Ka dawn chiang lo a pawi em, lungchhir ka bang thei lo.

    Hun leh ni an liama vanduai ṭahkhua sei nan,

    Awmlai lian kan runah a lo hrang e;

    Tlêm tê tal chuan min dawnpui ve rawh hmangaih LM,

    Min hnem ṭhintu nang chauh min lainat lo’m ni.

 

          A hla châng kal zelah hian Rinpuii pawh khan an inkar thu leh an in\hen dan te chu a hmu thiam chho ve zel tih a lang a. A duhthlanna ni lo, a chhungte’n an tih avanga ṭhen ve mai a nihzia pawh a chiang awm e. An inṭhenna kha lungfim zawk, rilru fim zawka a ngaihtuah lêt leh chuan a thiam loh a nihzia leh a inchhirzia pawh hla a\angin kan hmu thei a ni.

 

          Tin, hun leh nite an lo ral ve zel a, thihnain Rinpuii te inah thla te rawn zarin, a pa a sûn a. Chhiat an tawh laite chuan Lma chu a ngaiin, a tawrhpui ve ang em, tawrhpui ve se a duhzia pawh kan hmu leh a. Ni e, chhiatna a rawn thlen hi chuan ṭhian leh laina te mai ni lo, min hmangaih em emtu te ngaih hi a zual ṭhin reng a ni. 

 

          Mahse, a hma lama kan sawi tawh angin, kha an inṭhenna khan LMA rilru na takin a hliam a, ser lian tak a siam sak miau si. Chuvang chuan a hla thu kal dan pawh a danglam phah nasa ta a ni. He hla châng tawp berah pawh hian Rinpuii auhna leh sawmna a chhan let dan hi a dawngtu tan chuan a na viau nângin, an chan leh dinhmun ve ve ngaihtuahpui chuan a âwm bawk si a. Rinpuii ngenna chu ti hian a chhang let ta a nih kha:

    I lunglai hnem tura’n ka rem ne’maw kei zawng,

    I let sawm a sangin ka tuar tawh a;

    Hmana zawlkhawpuia, chhingkhual ka chan chhung khan,

    Dâwt lêng mai mai i hai lo aw min ṭhen chhan kha.  

 

          An in\hen hlim chhâwn vel khan a tuar nain, rilru fim pawh a pu mai thei lo a nih hmel a. An in\hen hnu kum 3/4 hnuah chuan ngaihtuahna fim pawh hmang theiin hla \ha tak tak mai a phuah chhuak reng a. Kum 1985, July ni 29-a a phuah, ‘Ka lunglen i tan lawmna’ tih hla te hi a thlûk pawh a nalh mai piah lamah a hla thu kalphung hi a danglam viau mai. Lengzem hla tluang pangngai chunglam ti ila, kan uar lem lo ang chu! 

 

          Mihringte inkara thleng ṭhin harsatna leh buaina an inkara a thlen avanga a thu leh hla lo piang chhuak hi a huapzauin (universal), mi dangte tan pawh dik ve thei vek a ni.

 

          Tihelna (satire) hi a hla ziarang pakhat a nih dan dang a lo lang leh a. An inṭhen hnuah a nunhluite a chhui kir bâng bik lo a. A khawharna te chu Rinpuii chuan lo khawngaih aiin a lâwm zawk nite paw’n a ring ṭhin a ni ngei ang. ‘Ka lunglen i tan lawmna’ tihah chuan an nunhlui mualliam ta te rawn tarlan pahin, Rinpuii chu lungleng ve ngai lo tur ang maiin a ngai a. He hla hi kum 1985, July ni 29-a Hnahthial hmuna a phuah a ni a. Nupui chu a nei leh tawh nain, hmangaih hmasa berte hi chuan thinlung an lo luah rei deuh a ni ang e. Rinpui tan a phuah tih sawi lo mah se a hla kal dan a\ang hian zep rual a ni si lo :

    Ka ngai em a che ka thinlaiah,

    Awmhar zual ṭhin e i tel lo chuan;

    Khawia’n nge maw i ṭuan tak le?

    Nau ang tlei hian ka mawi love.

 

          Ama’n hlaa a lo zaipui tawh angin, kumtluang thâi atan a thlan tawh ahnu-hmanah, kumtluang a hnehin kumpui sul pawh an vei dun ta si lo a nih kha. Induh leh inthlakhlelh vanglai taka in\hen an ni dun bawk a, rilruah chuan a tu ve ve tan pawh an thi mai har lo thei dawn lo a ni. Hna avangin Lma a’n kawi zar zar a, an khua Bawrai a\ang chuan Aizawl pawh a hlat tawh nen, Hnahthial lama an la awm phei deuh deuh mai chuan lunglenna pawh a pawt na zual ngei ngei dawn tih a chiang reng a. Tin, an hunlai kha chanchin inhriattawn nan inbiak pawhna duhthusama a la chhiat lai a ni dawn nen, khaw kar hla taka chanchin inhriat pawh tawn har dan tur chu kan suangtuahpui thiam mai awm e. Chutiang a nih avang chuan a ngaihzia thu a auchhuahpui laiin, khawiah nge a awm ang a, eng nge a tih ve ṭhin ang tih te chu amah leh amah a inzawt fo ngei ang a. Chang khatnaa a rawn tarlan hian a rilru thlawh kual dan tur chu a tichiang viau mai :

 

    Nang vanga lunglen ka tuar hi,

    I tan lâwmna maw lo ni le!

    Hlimna ni reng reng ka tan hian,

    Kawl a êng si lo, tui ang nêm leh rawh.

 

          Tin, an inṭhen dan mawlh khan rilru nâ a siam nasat sakin, lunglenna leh ngaihna thu ngaihtuah vang vang lai paw’n, thinrimna leh lungawi lohna chu amahah a rawn thawk leh ngei ngei dawn tih a hriat reng mai. Chuvangin, chutia lunglen khawhar a tuarna zawng zawngte chu Rinpuii vang a nih rualin, chung khawharnate chu a siam sak niin, lawm pawh lawm zawk tur ang hial ten an suangtuah a. Hlim ni leh lawm ni te chu kawla liam zo ta vek ang maiin, thim hnuaia ṭhu reng ang maiah te an inchan thul. Tui anga nemin lo kir leh thei se tih te chu a duhthusam leh a inhnemna a nihzia a hla thunawnah kan hmu bawk a :

    Dar ang chhâia kan hlim lai khan,

    Lêm ang der reng hian ka ring lo che;

    Tin, nang vanga ka tawrh zawngte’n,

    Awmzia reng reng a nei ne’maw!

 

A chang 2-naah chuan hlim taka an lenlai hun rilru hmun khat an put hun laite a ngaihtuah lêt a. An nupa tan ti a, lunglen hrehawm tuar reng renga Aizawla hna a zawn laite pawh chu a hrechhuak fo ngei ang. Chhungkaw din nana hlawh neih a duhna leh lunglen a tuar kawpna te chu, ‘nang vanga ka tawrh zawngte’n’ a tihte pawh hi a nih ngei a rinawm a. Chutih rual chiah chaun ‘Awmzia reng reng a nei ne’maw’ a rawn tih leh hian a kamdinna te chu an pahnih chuan an chhawr ṭangkai dun leh ta bawk si lo :

Harsat mangan lungngaih buaina, 

Khuangruahpui iangin sur mah se;

Sam ang ṭhen chu i tum lo’ng aw,

Ti hian maw biahthu di min hlan.

 

Chang 3-naah chuan Rinpuii thu sawi angin hla a rawn tlân tir ve ta thung a. An inkarah chuan harsatna te, manganna te, lungngaihna leh an pahnih ṭhen tir thei eng pawh mai chu ruahpui van-âwn ang paw’n rawn sur buan buan mah se inhmangaihna an lo kui ṭiah tawh chu châwm len a, par vul tir turin harsatna zawng zawngte chu hneha rinawm taka awm dun zel a duhthu chu an sawi tir a.

 

A hmasa lama kan sawi tawh angin, hmangaihna ringawt ni lo, rinawmnaa thuam chu a thupui a nihzia leh a duhthusam a nihzia chu he lai chângah pawh hian kan la hmu ta zel a ni. A hla châng 4-naah erawh a hla hawi zawng a danglam leh ta hret a.

 

Tin, he lai châng phei hi chu tunhnaiah ti mai ila, social media lamah a hrilhfiah tumna hian hmun a chang tamin, thu bengvarthlak tak tak pawh a tam viau mai. Chung lehchhuah an tumna (interpretation) te chu han dah lang ve hrim hrim teh ang. Mahse, a sawitute erawh mimal angin kan hre thei mai lo a, electronic source angin kan dah mai a ni ang chu.

 

He hla hi Lallianmawia Pachuau khân thiam leh runthlâk tak maiin a sa a. Heta ‘Chawngzil ang biahthu’ tih hian chai a hlawh nangiang mai a, sawi fiahna pawmawm tak tak pawh a awm nawk mai. Chûng sawi fiahna hrang hrang zinga a pawmawm zual nia langte chu i han bih ho ve chhin teh ang u.

 

1.  Mizo thawnthuah chuan ‘Chawngchilhi’ a awm a. Chawngchilhi chuan rûl a ngaizawng tlat mai a, chu chu duh lovin a chhungte chuan Chawngchilhi chu an zilh \hin a; mahse, a chhungte zilhna chu pawisa duh lovin Chawngchilhi chuan rûl chu a ngaihzàwn  chhunzawm zel a ni.

Chutianga zilh zilh pawha sâwt reng reng lo sawi nân chuan, “Chawngi zilh ang mai” tih \awngkam hi Lallianmawia Pachuau hian hla thu-ah rawn hmangin, biahthu an inhlan ve pawh chu thil sawt lo mai a nih tâkzia sawi nân, “Chawng zilh ang biahthu kan tiam a,” a ti ta a ni.

2.  Hmânlai Mizo pipute chuan ‘chawng an chen’ ṭhin a, ni thum chhûng ruai an ṭheh ṭhin a ni awm e. Chawng an chen hian chawng chen zaite sa a, an lâm ṭhin. Hetianga chawng chennaa an zaihian nula kha tlar hmaah an ṭhu kual a, nula rawn khuap chiahin tlangval an ṭhu kual ve leh a, inkawp te tein an ṭhu kual a; amaherawhchu, an kawppuite kha a ngai reng kawp lovin an inthlâk kual ṭhin a ni.

Hetianga nula leh tlangval a inkawp te tea an han \hut kuala an zai lai hian Val upa mit ti kham khawpa lo khawsa a, lo inkuah fet deuhte chu upa leh Val upaten an zilh \hin a. Chutianga zilhna tâwk nih bik nih chu thil zahthlâk taka ngaih a ni a, nula leh tlangval tân zawm loh ngam a ni tawh \hin lo niin an sawi. Chutianga chawng chennaa zawm ngei ngei chi zilhna thu chu tehkhinah hmangin Lallianmawia Pachuau hian, “Chawng zilh ang biahthu kan tiam a,” a rawn ti ta a ni.

3.  Hmârho thawnthuah chuan, hmanlaia Hmârho khaw pakhat chu ‘Chawngzilh’ a ni a, an Lalpapawh ‘Lawia’ niin an sawi a (Lawitlâng hnam a ni maithei an ti). “Lawi ang thang” tih ṭawngkam lo chhuahna pawh hi, he an Lalpa ‘Lawia’ hmingthan vang hi niin an sawi bawk.

Chu khua chu râlin an rûn avangin râl hlauvin an tlan darh ta vek a. Chutianga râl hlauva an han tlân darh tur chu, nula leh tlangval lo inhmel duh ve ngawih ngawihte khân inhmuh leh ngei an intiam tawn hlawm a. Chutianga Chawngzilh khaw nula leh tlangvalte intiam tawnna chu hla thu-ah rawn hmangin Lallianmawia Pachuau hian, “Chawngzilh ang biahthu kan tiam a,” a rawn ti ta a ni.

4.  Burma unaute chuan rannung chi khat, Perhpawng lam chi hi ‘Chawngzil’ tiin an sawi a. (Hei hi keini perhpawng nen hian a inang maithei, a hming kan sawi dan a inang lo mai mai a ni maithei e.) Chutiang rannung, ‘Chawngzil’ chu zan thla êng hnuaiah te an hrâm ṭhin a, “Chu, chawngzil nupa pawh an inchhawn leh ta zârh zârh e,” an ti ṭhin a ni.

Chutianga chawngzil nupa, inngaizawng, zan   lama hrâm chunga an inchhàwn ṭhin chu biahthu inhlân tawn sawi nân Lallianmawia Pachuau hian hmangin, “Chawngzil ang biahthu kan tiam a,” a rawn ti ta a ni (Electronic sources).

 

  Rinawmna hi e vawng reng ila,

Chawngzil ang biahthu kan tiam a;

Kingi tahpuan khawnzai rel leh,

Builungtawk iang i lo ni e.

 

          He chânga tehkhinna (simile) a hman hi hriat fuh leh hrilhfiah thiam a har viau mai a. Mi ṭhenkhatin an lo chai ve laih laih tawh dan kan tarlan pawh khi, duhthusam anga sawichhuahna lung han dum em em erawh a la awm lem lo a ni. Sawifiahna pakhatna a\anga pathumna te khian ‘Chawngzil’ ti loa ‘Chawngzilh’ an tih vek avangin kan sawi zui lo ang. ‘Zil leh zilh’ hian a awmze hrang daih a neih avang leh a awmzia a tihbo theih vek a vangin.

 

          A hla châng hmasa lam kan sawifiahna te ngaihtuah tel rânin he lai châng pawh hi sawifiah a ngai a, A hla hi narrative structure (hla tlar leh chângtin inkahpuk chaw thlapa hla phuah) anga rem a ni a. “Chawngzil ang” tih tehkhinna (simile) bâk khi chu thu har a awm lem lo a, chawngzil ang tih tehkhinna a hman tak hian mi tam tak a tibuai ta a ni.

 

          R.L Thanmawia lehkhabu-ah chuan he tehkhinna nena inlaichin hnai tak mai hi a awm a. Chu chu “Chawngzil ang au, ko” tih a ni. A awmzia chu ‘haw ngei tura au, ko’ tihna a ni. “Chhûm zing phui chûk hi ‘zil’ an ti a. Chhûm lo tla thut, lo awm thut ang a thleng, lo awm, ko thleng sawi nan an hmang a ni. Zil ang ko ti ngawt pawhin an hmang.” (Hla Thu Dictionary 77) tiin a sawi zauna a dah bawk a. Tin, hla hlui lamah he tehkhinna hi tihian kan hmu bawk a :

     Sawmfâng emaw, lêntu chang rawh se,

     Thangphunga rûnin a ngai e, di liana;

     Chawngzil ang va ko u.

 

          Tichuan le, tehkhinna (simile) awmsa a\ang khian he tehkhinnain a sawi tum chu a chiang ta viau mai.

     Rinawmna hi e vawng reng ila,

     Chawngzil ang biahthu kan tiam a;

     Kingi tahpuan khawnzai rel leh,

     Builungtawk iang i lo ni e.

          Anni pahnih inkarah khan inngaihzawnna piah lam, nupaa insiamna thleng an thleng tawh a nih kha. An nupa inkar anga kan sawi dawn chuan ‘innei reng ang aw, dam chhungin runhmunah leng dun ang aw, mahse chumi atana pawimawh chu kan pahniha rinawmna vawn dun reng hi a ni a. Rinawmna nen lo chuan kan duh ang chu a puitling dawn si lo ti angin a sawi theih ang a’.

 

          Mahse, he hla pumpui hi kan thlir thung erawh chuan nu leh tlangval induh tak ṭhin, an inngaihzawn lai thawnthute a au chhuahpuina angin a kal zawk tih kan hriain kan hmu thei ang. A châng khatna aṭanga châng thumna thlengin runhmun an len dun \hin thu a sawi lem lo a. Chutih rual erawh chuan Rinpuii nen an inkar kan en chuan nupaa lo insiam tawh an ni a. A lunglenna siama hla phuahtirtu ber pawh an inṭhen lehna a ni ngei ang. Mahse, nula leh tlangval kara thil thleng angin he hlaah hi chuan a sawi a ni.

 

          A hma lama kan sawi tawh te kha han enlet leh ta ila, a lunglen chhan, lunglen a tawrh nat dan, lunglenga siamtu a mawhchhiat dan, an inkara thil thleng thei tam tak te a auchhuahpui a ni tih kan hmuh kha. A châng tawpna berah erawh a beisei loh lama thil a thlen tak daih dan a rawn tarlang ta thung a.

 

          Inngaihzawnna tih puitlina awmna chu nupaa insiamna hi a ni a. Chu chu Siamtuin mihringte chunga rem a ruat dan pawh a ni a. Nupaa insiama thlah nei turin mihringte a duang miau si. Chawngzil ang biahthu an tiam chu eng dang ni lovin, an thu tiam te chu puitling ngei ngei tura a sawina a ni a. H.L Biakmawia hla pakhat, “sure loh paw’n ngei ngei aw” a tih ang mai khan. Ka nupui atan, ka pasal tur atan nang lo chu an awm lo, khuanu samsuih kan ni tihna tlukin an inngaihzawnna chu inngaihzawnna satliah mai mai ni lo, an biahthu inhlan te pawh biahthu der, biah der thu mai mai ni lo, nupaa an insiam ngei ngeina tur biahthu chiang sa thlun a ni tawh a. Mahse, chu an biahthu thlun chu a puitlin nan leh chhawm nun reng nan thil pawimawh em em pakhat a awm a, chu chu ‘rinawmna’ a ni a. Chuvangin rinawmna vawn reng a duh a,  “Rinawmna hi vawng reng ila” tiin a châng bul a rawn ṭan nghe nghe a.

 

          Mahse, a hla tlar dawt leh pahnihah erawh a lehalinga vuttui thlawr bel an sawi ang maiin, thil chiangsaa an ngaih tawh chu a chhe leh ta vek mai si a. Laiking pawnpui tah tum an sawi, engtikah mah thleng tak tak thei lo, sawia, tum ve reng bawk si leh builungtawk an sawi ang maia, an hma lam an pan mek na aṭang an khawk lêt tak hlauh dan te chu a rawn sawi ta bawk si a. An duhthusam chu a chhe ta vek mai a ni.

 

          He hla châng 4-na hrim hrim hi a technical ang zawng pawn a hniam lo hle awm e. Hla tlar li a awm a, tlar hmasa pahnih chu hla thu kal kawp leh kalṭhiang (parallelism) an nih rual chiah a tlar 3-na leh 4-na pawh an rawn kal ṭhiang dun leh chat a. Heng hla ziarang hi kan hla hlui ziarangah khan langsar takin kan hmu ṭhin a. Traditional verse form an tih zinga pakhata ni. Hei mai hi a la ni lo, tlar 3-na leh tlar 4-na hlarua (poetic diction) pawh ni si lo a, tehkhinna (allegory) a lakchhuahna hi kan thawnthu leh ṭawng upa aṭang daiha a hmang thiam hian Mizo ṭawng a lo thiamzia a tarlang chiang viau awm e. Allegory pawh hi ṭawng tluang pangngai nilo allusion anga a chei par mawi thiam hian a thinlung thuk ber aṭangin he hla hi a zai chhuahpui tih a hriat hliah hliah mai.

 

          Tihian he hla chang 4-na hi han sawi fiah nawn leh hrim hrim teh ang. ‘Kan biahthu inhlante chu puitling ngei ngei turin, thu chu tisaah a chang ngei dawn a ni tih rinawmna nen kan vawngdun reng chuan kan hria a. Mahse, kan thu tiam puitling tawh ngei tura kan ngaihsa chu laiking pawnpui tah tum an sawi ang maiin, thlen tik ni a awm ta lo a, buiin a kua tur a hreuhnaa lung a tawh a, a lêt ta hlauh ang maiin, kan inkar puitling ngei tura ngaih tawh chu a hlawhcham ta vek mai si a.’

 

          Heng hunlai hian hla hawi zawng dang a phuah tho a, chu chu a nupui ni ta Biakthani tan a ni a. A hawi zawng pawh Rinpuii nen an inngaihzawn lai inkar ang tho khan a hawi a. ‘Thliah loh tleitir’ tih hla chu kum 1983, January ni 12-ah phuahin Biakthani’n a lung a dumzia a auchhuahpuina a ni ber. A hla kan luhchilh vek lo ang a, mahse chang hnihnaa tehkhinna a hman mawi leh thiamzia hi dah lang ve reng reng teh ang,

     Khuafur hawktui luangliam ianga,

     A chuang a liama ka hma ngaitu;

     Awi maw theih changse hlan hial ka nuam,

     Vankhua leh tui malsawmna.

 

          Mite hman ngai loh ni chuang bik si lo, hman tam loh lam tak, mam leh rem tak maia a chhepkhawm thiam mai zel hian thu leh hla lamah vankhua leh tui malsawmna a dawng tih hi phat chi rual a ni awm lo e. Tin, he hla leh hla dang aṭanga kan hmuh fo chu, hmel leh lan dan mai piah lamah, nungchang leh chhungril lam hi Lallianmawia khan a lo en ngun ṭhin hle tih a hriat awm e, ‘Hringnun zia reng hian maw kei zawng, suihlung min dum zo ngei e.’

 

          Biakthantluangi (Bti) nen an inngaihzawn lai a, an inkar a phuahna tho ‘Zanlai thlifim’ tih phei hi chu eng tik lai paw’n Mizo lengzem hla \ha zinga chhiar tel ngam a ni ngei ang. He hla hi October ni 15, kum 1983-a a phuah a ni a. He hlaa khuarel thil te hmanga a lunglenna a suihfina a zai chhuahpui dan hi a nep lo hle. Khuarel thilte hla phuah nan rem taka a lakhawm thiam hian Siamtu kutchhuak te hi a lo enliam mai mai bik lohzia pawh a tilang chiang viau mai. Hringnunah hian thla (moon) hian thu hi a lo sawi tam mang e,

 

     Chhawrthlapui zan kal vangkhua êntu,

     A lo herchhuak lenkawlah;

     Zaleng tin tualchai an nui za e,

     Mahte’n run khawhar ka nghah laiin.

          Zanlai thlifim aw ka di te khan,

          Palai iangin a lo tir che maw?

          Kipte’n min hlan la biahthu di zawng,

          Duhte’n ka lo ngai thla e.

 

          Hla thu han chheh rem a thiamzia hi a tlar hmasa ber aṭangin a rawn lang nghal a. “Chhawrthlapui zan kal” a’n ti mai te hi a fiah em em rualin, tu hman vak ni ngai si lo hman tur a hre mai hian a danglam bikna a ti lang a. Thlifim, mihring anga chan (personification)-a, a be lum lam kual vel te hian khuarel thil te hi a hlutin, a dah chungnunzia pawh kan hriatpui thei a ni. A châng 3-naa Zoram khawvel khuarel thil an zaipui te hi a va ngaihnawm em :

      Ṭhal romei leh rengchal ngirte hian,

      Kei zawng suihlung min lên e;

      Ni chhun awmhar leh zantlaiah pawh,

      Di ngaih puan ang ka bang ve si lo.

          Ṭhal romei leh rengchalte hi chuan Zopa lunglenna tâwp hi zawng a lo keng tak meuh meuh a ni. He lai chângah pawh hian a themthiamna a rawn lang leh a. Romei leh rengchal te hun khata awm, sawiho nana ngir an hmang thiam tlat maite hian hla thu hi a ti luang ṭha bik ngei ang.

 

        2. Hringnun a Thlir Dan:

        A hla ṭhenkhatah hian he hringnun a thlir dan hi sawi loh theih loh a awm nual a. Nun hi a ngai hlu a, mihringte hlutna pawh hi a hmu chiang viau a ni. A hla phuah ‘Fam dairial an chang zo ta’ tihah chuan ṭhen leh rual a ngainatzia a hmuh theih a. He khawvela thihna avanga kan inṭhen ṭhin hi pawi a tiin, inṭhenna chuan a lung a tihlen ṭhinzia kan hmu a. Riang leh mal ngawih ngawihin a inhriat phah a:

    Leng zawng zingah rianghlei hluanin maw!

    Ka sûn liai e, thlafam zunleng;

    Awmhar suihlung hnem zo awm ang maw?

    Fam zunleng ngai riangte hi!

         Fam dairial an chang zo ta!

         Hmana kan lungduh zawngte;

         Fam vangkhuaah,

         An liam zo ta!

A châng 2-na leh châng 3-naah chuan fam zun ngaih vanga a tawrhna leh a lunglenna te chu a zaipui zel a:

    Fam zûn ngaia zaitin vawr hianin,

    Ka fang zel e, damlai sulhnu;

    Awi maw! Thinlai chhâwl ang uai hniang e,

    Lairil min fan rii riai mai.

    Uai hnianga ram va ṭuan iang maw ni?

    Thlafam ngaih zawng a na e mai!

    Lunglam vaiin hrilh a hai ngei mai,

    Aw, ka tuar zo dawn ne’maw!

Ṭhen leh rualte a hmangaih, thlakhlelh tlukin, nula leh tlangval inkara hmangaihna pawh hian rei tak daih se, rinawmna hi vawng thei reng ila tih hi a duhthusam a ni a. He damchhung tawitea inrinawm loh san ang chi te hi a duh lo viau tih a hla ‘Min hnem la’ tih aṭangin kan hmu leh a, a châng 2-naah chuan he ti hian a chhep a:

    Damchhung hun tawite,

    Thih ni sei leh si ṭhin hi;

    Lungdamte’n ka dawn thiam lo,

    Ka lei hringnun hian,

    Lungrualte’n damchhung tawite,

    I hmang dun ang aw.

          A hma lam kan sawi tawh angin hmangaihna hi a hla laimu a nihzel avangin, hringnunah pawh hmangaihna chuan rei tak daih se, damchhung daih se tih chu a duhthusam a ni fo mai a. He hla châng 3-naah pawh hian pawn lam mawina leh duhawmna te chuan chuai a, ûai hun an neihzia hriain, hmelṭhatna leh nalhna te chu a lo bo a nih pawn thih hma loh chu rinawm taka awm dun zel a duhzia a zaipui kan hmu leh a:

    Hmangaihna vang hian,

    Hei hi vawng dun reng ang aw;

    Sakhmelmawi chuaiin hai ang;

    Lo tar mah ila;

    In di bang lo’ng aw bawihte,

    Thlafam chan thlengin.

          Nunhlui ngaih hi mihring zia ni mah se, mi zawng zawng hian kan nunhlui kan ngaih dan hi kan auchhuahpui thiam lem lo thung a. Chutih rualin, mi ṭhenkhat chuan nunhlui hi hriatreng an duh lohna te pawh a awm ve bawk ṭhin. Mahse, ani chuan nunhlui a ngaih em em \hin thu a aupui dan a hla phuah ‘Nunhlui ngaiin’ tihah chuan tihian kan hmu leh a:

    Nunhlui ngai reng reng a,

    Tlai ni len reng mai zawng,

    Awmhar suihlunglen,

    A bâng lo’ng e.

          Tin, hla phuah mi tam zâwkina an phuah ngai lem loh ‘Pass lawmpuina’ hla a phuah te hian hringnuna hlawhtlinna hlutzia leh inlawmpui thiam a pawimawhzia a tilang chiang viau awm e. A thunawnah chuan he hringnuna rinawmna leh thudik ṭan ngamna a pawimawhzia tihian a ti a:

    Aw, ka ṭhian ka lawmpuia che,

    I thiamna i finna leh hlawhtlinnate;

    Ka lawmpuina thuchah chu hei hi lo ni sela,

    Rinawmna leh thudik ṭan zel rawh.

          A hla châng 3-naah chuan nundan mawi hi a pawimawhin, pawnlam lan dan ṭha ringawt chhungril lam ṭha si lo zia putte hi a dik lohzia hriain:

    Chhuithangval rual leh lengi te u,

    Dan sual thim chu i hnawl zel ang u;

    Thinlung chhia sakruang puan mawia tuam ai chuanin,

    Nundan mawi thlehnem puan i chawi zawk ang.

          Piancham lawmpuina hla a phuahah pawh a duh leh a thukphum ber chu hringnun kawng dik zawh a, nundan mawi leh \ha neih a, engkim rinawmna nena ti thei zel mi ni se tiin a duhthusamna kan hmu a, a hla châng tawp berah chuan :

    Kan chah nang che lawmpuina thu,

    Hringnun sual kawng zawh mai lovin,

    Nundan mawi leh ṭha chhawm zawk la,

    I tih apiangah rinawmin,

    Ram hmachhuan lo ni ngei ang che aw.

          A chipchiarin hringnun a thlir dan hi chu sawi tawh lo mai ila, Rinpuii nen an inkar a puanna hlaah te pawh tam tak hmuh tur chu a awm a. Mahse, vawiin aṭanga kumkhuaa pawimawh reng tur rinawmna leh thudik ṭan ngamna te hi Lallianmawia khan a sawi liam mai lo a, hlaah hial te dah chhuakin, nun ṭhatna lam hi a lo veizia kan hmu a ni.

 

          3. Khuarel leh Thilsiam Dangte a Thlir Dan:

        Khuarel leh thilsiam dangte hi Lallianmawia hlaah hian mawi takin a rawn inlâr ṭhin a. A awmzia ber chu Lma hian thilsiam dangte hi a en liam mai mai lo a, thu leh hla purchâwkna ṭha tak atana hmangin, a thu leh hla tih hausak nan pawh a hmang thiam hle a ni.

 

          Hla phuah mi te’n an hlaa an chawi ngai vak loh, thuziak lamah pawh hmun chang tam vak lo chu Zorama fur thlen hun lai hi a ni a. Ṭhal hunte chu kan thu leh hlaah hmuh tur a tam hle. ‘Fur’ hi Lma chuan a hla ‘Fur khawthiang êng’ tihah chuan mawi tak maiin a rawn chawi a. Fur khawthiang êngte chu a lunglenna ti thartu, a ngaihtuahna ti thartu a nihzia tihian a sawi a:

    A bâng lo tinkim dawn lai,

    Khuangruahpui sur bâng mah se;

    Bân a hnehin awmkhawhar zual tur an maw!

    Fur khawthiang êng no rii riai;

    A lo herchhuak leh si ṭhin,

    Thinlai ti zingtu ber kha i e maw.

 

          Fur khawthiang, ruah sur zawh hlima, engkim mai an fai sur a, ral hla tak taka thing leh maute niin an chhun tlet sar sar mai hi chuan khawvel hi Siamtu siam tirh ata ni awma mawi hian a thar sur mai rêng lah tak a. Chung hun a lo thlen chuan Lma lunglenna chuan kil tin kil tang hawlin, a lunglenzia thu puanchhuah nan thiam takin a hmang zel a, nunhlui liam ta te chu ngai em emin ti hian an chhamchhuak zui a:

    Suihlung min len zual ṭhin e,

    Fur khawthiang êng no rii riai;

    Tinkim ka han dâwn chang ni hian,

    Aw min ngaihtir nunhlui mualliam hnu zawngte.

 

          Hun a inhera, Zorama hun nuam ber tia mi tam takin an chhâl ṭhin, ṭhal hun a lo thleng a. Romeiin tlangtin leh mualtin te an bawh chiai mai hi chuan lunglengpa tan chuan ngâwi renga thlir liam mai hi har tak a ni ngei ang. Tun hma aṭangin he hun hian mi te lung a tihlen ṭhin dan chu kan thu leh hla lamah tam tak kan hmu a. A hla châng 2-na ah chuan heti hian a zaipui leh ta a:

    Hun leh ni her liam zelin,

   Ṭhal khaw romei a lo zâm e;

   Ka thinlai dungthulin maw a zing riai e,

   Ka duhlai ngaihno beite;

   Nangnen hmangaih hrui vuan a,

   Damlai huntin kan chhiarte’n lung min lên e.

 

          A hla pakhat ‘Nite’ tihah chuan thilsiam dangte tehkhin nana lak a thiamzia a lang chiang viau awm e. A hla nen lah a inhmehin, a hla thu a luang ṭha em em mai bawk si :

   Khamkhawk saisu iang i sakruang,

   Lalrimenhawi ka vuah nang che.

   Bahsam thlah mawi ka en ning lo,

   Chawn bân vai no ka tuar zo lo.

 

          Di ngaih thu leh khuarel thil, thilsiam dangte han chawhpawlh hi a thiamin, a hman dan pawhin lung a kuai thei viau zel mai a. Heti taka khuarel thil a hman thiam dan a\ang hian Siamtu thilsiam dangte hi a thlir liam mai mai lo tih a chiang viau mai. A hla phuah ‘Nunhlui ngaiin’ tihah chuan, a changkhatnaah ti hian an chhep a :

   Ni chhun sensa laia,

   Siahthing hlim nem diai a;

   Tinkim dawnin,

   Lungrualpui di nena kan hlim lai nite,

   Ngaihlai hrualhrui ang a sei vawng vawng.

          A chang 2-naah, nungchate khawsak phung a hmuh chuan a malzia leh a rianzia a hriattir a ni ngei ang :

   Thangvansanga vâ leh,

   Hnuaileng nungcha zawngte;

   An chiar chûl e,

   Siamtu lungdum renga’n nunkhua an chên e,

   Mahse, ar ang vaih mai maw kan chan.

          Zoram boruak nawm bikzia leh thing leh mau mawizia te chu a hmuh hmaih hauh lo a:

   Kan Zotlang boruak thiang,

   Thingtin maurua mawina;

   Thlir nin awm lo,

   Lung di nena ṭuanrel nan an mawi e tiin,

   Dâwn ṭhin mah ila, a rem si lo.

 

          A hla châng tawp berah chuan fur hun a rawn lang leh a. A hmaa kan sawi tawh angin, he hun hian a rilruah thûk takin bu a khuar ngei tih a hriat theih a. A hla ho hrim hrim hi a phuah hun hi fur lai, july thlaa phuah a tam hle a ni. A dii chuan fur khawthiang êng te chu thlir ve ang maw tiin :

   Han thlir ve tak ang maw?

   Fur khawthiang no riai saw!

   Engtin ngai maw?

   Biahthu di nemtea kan sâm lai nite,

   Damlai rila’n hian aw ka ngai vawng vawng.

 

          A hla châng ṭhenkhatah khuarel thil a hmanna dang pawh sawi tur la awm nual mah se duh tawk mai ila. Heng kan tarlan tlemte aṭang chauh pawh hian, thilsiam dangte chu a en liam mai mai ngai lohzia kan hre thei ngei ang.

      

  Tlangkawmna: 

 

          A tawp lam hnaih dawn tawh mai ila, Lallianmawia hla te hi vawi leh khata sawi vek sen a nih loh rualin, sawi pawh kan sawi kim seng lo ang a, kan thiamna paw’n a pha hek lo ang. A tlangkawmna lamah hian hla phuah a thiam dan (artistic beauty) lam hi pakhat lek han sawi leh ila. A hlate hi ama’n a sak thiam em em mai bakah, hla thu un leh har pui pui hmang si lo a, hla ṭha tak tak a phuah mai thei zel hian thu leh hlaah a hniam lohzia a tilang chiang viau mai.

 

          Kum 1985 November ni 14-a, Hnahthiala a awm laia a phuah ‘Ṭhachungchuangi’ tih te hi a ngaihnawm viau mai. He hla hi Miss Mizo hmasa ber C. Lalbiakzuali tan a phuah niin, Bzi pawh hi a lawm thiam hle niin an sawi a. Miss Mizo tling thei nula chu nula chhe lo ve tawk tak, vantlang chunglam a nih dan tur chu mi tinin an hre thiam ang a. A ṭhat dan chungchang han sawi chhuah erawh mi nazawng tan thiam chi a ni lo thung ang. Mahse, Lma chuan dak nalh zaih, nung em em maiin tihian a zaipui thiam si a, a chang khatnaah chuan a duhawmna leh Siamtu’n a duan fuhzia tihian a aupuia:

   A lo duang thiam ngei che,

   Khuanuleng pawh hian;

   Ṭhachungchuang tura’n maw?

   Kan Zotlang nuamah,

   I chun leh zua lunglawm;

   A famkim ngei ang le,

   Ka chhuihthangval nunhlui;

   Min ngaihtir vawng vawng.

 

          A chang hnihnaah phei chuan tehkhinna a hmang thiamin, sawi pawh a sawi uar thiam hle a. Miss Mizo meuh chu a chhiat loh dawn a hnu hmanah, lasi nula te mai baka vanchung nula te pawn an tluk a rin loh thu a’n zaipui vel hi chu, a phuah chhan tan pawh lawm loh chi a ni mawlh lo. Tin, hlaah hian vanchung nula kher hi chu an hman ka hre ngai meuh lo a, lasi erawh hmang an awm fo a. Mite hman ngai loh hmanna chang a rawn hre tlatte hian kan Mizo thawnthute pawh a hre ve tawk a nih a tichiang viau mai.

   Ka ring thei lo kei zawng,

   Khuavang lasi zawng zawng;

   Van chung nula zawng zawng,

   Nang khum zo tur hi;

   An awm thei lo’ng e,

   An piang tawh lo’ng e;

   I zeizia reng reng hian,

   Lengtin a lêm ber mai.

          A hla dangah te pawh tehkhinna han pawh luh zeuh zeuh tur hi a hre theiin, a hla tihausatu pawh a nih phah \hin awm e. Lallianmawia hian hla 40 chuang fe a phuah a, tunah hian a hla phuah zawng zawngte chipchiar leh chik takin kan luh chilh hmanin, kan luhchilh vek thei lo a. Ram pum huap leh a hunlai, vawiin thlenga la chuai thei lo hote kan hrut tam a. A Pathian hla phuah lam phei chu kan luhchilh ta lem lo a, a \hat loh vang lam ni lovin, kan thuziah dan kalhmangah hian telh loh a rem zawk avanga telh lo mai kan ni.

 

          Mihring ngaihtuahna chhung ril taka hla chhuak, mahni tawrhna leh tawn ngei aṭang tea a hla tam tak hi phuah chhuah a nih vang a ni ang, a tloin, belhchian leh chik chet pawh hi a dawl fe mai. Selna lam pang hi kan luhchilh lo naa, kan thiam chiah loh vang pawh a ni ang e. Critic ṭha leh thiamte hnaah kan dah mai a ni ang chu. 

 

          Mizo lengzem khawvelah hi chuan a hlate hian chuai ni a nei tawh bik lo mai thei a, kan Mizo literature tihausatu pawh a la nih zel beisei ila. Mahni inpuanna hla (confessional poetry) ang phei hi chu mi tam tak duh leh zirbing nan te pawha an hman te a lo ni tawh ṭhin.

 

          Kan thiam ang tawka a hlate kan han thlirzau ve na hi, amah lo hmu hman leh hrechiang zawk, literature khawvela sûm lian tak takte duhthu a sam kherin ka ring lo a. Mahse, Lallianmawia hla thlirna hi R.Vanlawma’n a ziah hnu lamah kha chuan chhiar tur a awm lo ti ila, kan sawi sual lo mai thei a. Chung a nih avangte chuan mi dangte cho chhuah nan, thu ziak \ha zawk leh a hla thlirna \ha zawkte a lo chhuah theih nan kan han ziak ve ta rawih a ni tih hi a chhiartuten min lo hriat sak tlat dawn a nia.

 

 

 

Work Cited:

 

 

# Dinthanga, C. Lallianmawia Pachuau Chanchin leh a Hla Sakte. Lelte Printing Press. 1988. Print.

 

 # Zosangliana Colney, Eddy.  Lallianmawia Pachuau (1963-1987). Author. 2013. Print.

 

 

 

ZO TUNGCHAW