KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

Image
KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA Kawltu chu tuthlawh tihna a ni a. Kawltuchawi chu tuthlawh kenga hlo thlo thin te tihna a ni ber ang chu.  1. A hla changkhatnaah chuan an thenrual, lawmte nena hlo an thlawh dan a tarlang a.  An lo, an buh hmun chu ramngaw tha tak ang maiin buh chuan a ti hring mawi em em mai a. Chu hmunah chuan lawmte nen hlim takin hlo an thlo thin a. Rihmim thing rah sava vahui ten hlim taka an tlan ang maiin a inchan a. An hlo thlo tang ri te chu thiam takin an rum nghiai e tiin, an hmabak, an thlawh bak chu thlo zel turin tan an khawh zel a. A changin a sir lamah an han tawlha, hlo thlawh dana an chet vel dan te chu tarlang zelin. Nausen nu leh paten an lawm loh chung pawha hlim taka an nui hak hak mai te inchan zelin, hlo thlawh pah chuan a then an lo zai a. Hlim taka lawmte nena hlo an thlawh thin dan chu changkhatnaah hian min hrilh a ni.  2. A hla chang hnihnaah chuan lawmte nena an hlim thin dan. Tu dang an ngaih lohzia min tarlansak leh thung a.  Khua

LUNG TILENG MAFAA LEHKHABU HMING - C.Lalnunchanga





LUNG TILENG MAFAA LEHKHABU HMING - 
C.Lalnunchanga

Mafaa khân ‘wordplay’ kan tih mai, tawngkauchheh mawi leh danglam bik hman dân kha namên lovin a thiam a. A lehkhabu hmasa ber ‘Chawlhna Tuikam’ tih a chhuah atangin he a wordplay hi thang a chhuahpui nghâl a. Tin, a lehkhabu hming a phuahte hi tawngkauchheh ngaihnobei, awmze ril tak nei a ni hlawm.

A lehkhabu chhuak hnuhnung ber ‘Hringnun Hrualhrui’ tih kha a awmzia heti hian Mafaa khan a sawi fiah a: 

“Ka nun inthlun khâwmna hnukpui, mihring nêna min suih zawmtu hruihruala a zai hraw ber chu, ka tan chuan literature hi a ni a. A chang chuan ka tana chawlhna hmun ralhim leh ralmuang awmchhun a ni thin,” a ti a. Heta Mafaan a sawi hi Keats-an a hringnuna poetry pawimawhzia a sawi nên a inang tak zet a. John Keats-a khan poetry chauh hi a nuna thil duhawm lo lang ang hialah a ngai a ni.

Chawlhna Tuikam tih thuhmahruaiah khan:
‘Lei hringnun a hrâng lua e,
 Hringchan piallei a hrâm mang e,
 Khawvel chhâwnin kei mi hêm a,
 Ka ruang uaiin a vuai zo ta!
 Ka tling lo ve, ka tlin lo ve,
 Chawlhna Tuikam ka ngaizual thin,’ tiin hla châng lungrun takin bul a tan a.

Hetah hian ‘Chawlhna Tuikam’ a ngaihzia, a nun hrehawm em em lai pawha chu chawlhna tuikama, thil dang zawng aia hla leh rimawia inhrai tlai a thlakhlelhzia a chham a. He ‘Chawlhna Tuikam’ a tih hi Sam 23:2-na, ‘Ani chuan hlobet hring dup hmunahte mi bawhtir thin a; Chawlhna tui kamahte mi hruai thin,’ tih atanga a lak chhuah a nih a rinawm a. He hla, Sam 23-na hi Davida phuah, tehkhinna a ni a. Davida khân amah kha berâmah a inchan a; chuvâng chuan, amah kha berâm a nih chuan Pathian chu Berâmpu angin a sawi ta a. Berâmpu, LALPA chu amah vêngtu a nih tlat avângin Chawlha tui kam chu Davida thlamuanna hmun, hmun nuam tak a ni a. 

Chutichuan, Mafaa tawngkauchheh mawina chuan ‘Chawlhna Tuikam’ chu, Mizo thalaite zingah hmun nuam leh lung tilêng em emah a rawn chantir ta a. Mi tin hian duhthusâm leh beiseina nêna khaw thlirin, keimahni chauhva chênna tur khawvel kan din thin a; Mafaa ‘Chawlhna Tuikam’ anga mi dangte tawmpui ve theih erawh chu a awm kher lo vang. Hei vâng Mafaa chawlhna, chu Chawlhna Tuikam chu a mawi a, lung min lên vawng vawng mai a ni. 

Hetia ka han sawi rual hian ka mitthlain hmasang Grik mythology-a pialral, Elysium fields a lo lang ve nghâl a; an pasaltha leh mi ropuite chatuana an chawlhna tur hmun a ni a. Mafaa khân Elysium fields-in a lung a tihlênzia a sawi fo va; Mizo Pathian fakna hlaah pawh pialral ang maia sawina a awm. Tin, a thawnthu tawi ‘Vaihna Vartian’ tihah pawh khan Elysium fields hi lang viai viaiin ka hria a. Gangtok-a Mizo nula leh tlangval inngaizawng, thawnthu lungchhiatthlak tak kâra hmun khawhar tak min suangtuahtirna kha Elysium fields thlafêm ni maiin a lang a. Christopher Marlowe-a hla châng la chhuak a, nula hmêl tha tehkhin nana a tawngkam hman — ‘Illium kulhbing sang kantir thei khawpa hmel tha, a vawi khat fawh pawh thih theih lohna tling khawp chu a nih hmel rêng a ni,’ a ti a. Hei hi Troy indona leh Helen-i chanchin a sawina a ni. Elysium Fields leh Chawlhna Tuikam hi a inang hle a, thuhmun a nih loh chuan Mafaa khân Chawlhna Tuikama chawlh a thlang zâwkin ka ring.

Tin, ka rilruah Red Indian hnam chi khat, Sioux-ho pialral ‘Hunting Ground’ te pawh a lo lang a. America rama awm hmasa Red Indian-te khân leilung an zah em em a. Ramngawte, luite, thlaite leh nungchate nên khawvel hi intawma luah zâin, an nunna a inthlun zawm vek a. Sioux-hote chuan engkim — lungpui leh dil te, ngawpui leh ramsa zawng zawngte hian thlarau nei vek turah an ruat a. An thih hnuah an thlarau chu ramsa pelhna hmun nuam em em, hunting ground-ah kalin an ring a. Chutah chuan nunna thar neiin sazupui leh sazuk te, ram lawi te nên ngawpui daihlim leh phûl hring depah an chêng zâ ang a. Savate an lo hram chiah chiah ang a, tulpik kâr atangin luitê a lo luang chhuak ang a. Hlim takin ramsa te chu an pêl tawh dâwn a. Ka ngaihtuahnaah chuan Mafaa Chawlhna Tuikam leh Red Indian-te Hunting ground hi a kal kawp ve zêl a. Omar Khayyam-a hlate pawh chu Chawlhna Tuikam-ah chuan an chham ve ngeiin a rinawm.

Mihring hian tûna kan khawsakna aia hmun nuam, hahdam leh engthâwl taka kan awm theihna tur kan suangtuah a. James Hilton-a thawnthu, ‘The Lost Horizon’-ah chuan hmun nuam tak, kum tam tak mihring an damna theihna hmun, Shangri-La a awm a. El Dorado-te ang bawkin Shangri-La hi a tak taka a awm ring tlattute pawh an awm a. Tin, J.M. Barrie-a thawnthu ‘Peter Pan’ tihah chuan fantasy setting ropui zet mai ‘Neverland’ kan hmu bawk a. Neverland-ah chuan lasi nula te tak tê, kut zungpui tia lek Tinker Bell-i te, mermaid te, lawng suang hmang te, naupang te an chêng a. Chu hmunah chuan tu mah an upa thei lo va, an nihna ngaiin an awm reng a, J.M. Barrie-a suangtuahnaa hmun nuam eltiang a ni. Tin, Norse mythology, Scandinavia hmasang thawnthuah chuan Viking pasalthate thlarau chu Valhalla-ah kal vek turin an ngai bawk a. Hêng hmun ka han sawite hi Mafaa Chawlhna Tuikam nen suar khata tla a ni a. Mafaa suangtuahna hi a vâk nasa hle tih a hriat.

A lehkhabu pahnihna, ‘Thlaler Aurâwl’ tih pawh hi Bible tawngkam bawk: Isaia bung 40:3 — Chu! Autu râwl chuan, “Thlalêrah Lalpa kawng buatsaih ula...,” tih te; Matthaia bung 3:3 leh Marka bung 1:3 — “Thalêra mi au râwl chuan...,” tih te; Johana bung 1:23 — “..thlalêra autu aw ka ni...,” tih atangtea a lâk a ni a. Mafaa khan Bible pum hi vawi 7 a chhiar chhuak tawh niin an chhungkaw hnaih taktu Amtea, Pu Dengrikhuma fapa chuan min hrilh a. A lehkhabu hming phuah dânte han en hian Pathian thu, Bible-in a lung a lênzia a hriat a. Tin, literature a thlir dân pawh heti hian a sawi a, “Ziak miin eng chawimawina emaw mitsir chunga thu a ziah chuan a tuh hmain a rah seng tur a melh tan nghâl ruai thin a, a ‘art’-ah khan a rinawm thei tawh ngai lo,” a ti a. “A tuh hmain a rah seng tur..,” tih tawngkam a hman pawh hian Bible thuin a hnehzia a lang âwm e. 

‘Thlaler Aurâwl’ a tih hi: politician-te leh zai thiamte chu an lâr a, an chungah mipui mit a fu a; chuvâng chuan an thusawi pawh mipuiin an bengkhawn a. Literature erawh chu mipuiin an ngaihsak lo va; chuvâng chuan ziaktute thu leh hla chu ‘Thlaler Aurâwl’ tiin a tehkhin a ni.

A lehkhabu pathumna leh thawnthu tawi ‘Vaihna Vartian’ tih pawh hi thu ril leh mawi, Mafaa hringnuna thil lo lang ve a ni a. Amah pawh khân, “He thawnthuah hian ka thinlung zawng zawng a luang liam,” tiin a sawi thlâwt a. Sikkim khawpui Gangtok-a Mizo nula leh tlangval inngaihzawn thu, singular first person hmanga ziah a ni a. A hmeichhia chu chuap cancer a ni a. Zânah, zanlai pelh hnu-ah chu thu thin thawng, rei lo têa thi mai tawh tur a nih thu chu a bialpa hnênah a hrilh a. Chumi tûka kâwl lo êng tak chu ‘Vaihna Vartian’ a tih, nun khawhar taka a tlan tanna ni chu a lo ni ta. He thawnthuah hian Mafaa hian a hringnun tam tak a lei bua a, tawngkam mawi takin a rawn sawi chhuak ta a ni. 

A lehkhabu hmingte hi awmze nei taka a phuah, thu ril tak pai, a tâna Chawlhna Tuikam, mi dangte nêna an inthlun zawmna, a hah chawlhna ni bawk si tiin ka thlirpui a ni.

Comments

Popular posts from this blog

KAWLTUCHAWI HLA SAWI FIAHNA

LALṬANPUIA TOCHHAWNG CHANCHIN TLANGPUI - Rohmingthanga Ralte

RÛN MAWI LEH A PHUAHTU VALZOTE CHANCHIN TLANGPUI SAWI ZAUNA - Rohmingthanga Ralte